Alejandro Zambra – Bonzai

Literatuur is de drijvende kracht van deze novelle die je moeiteloos tot een tweede lectuur verleidt. Het is niet het grote meesterwerk zoals weleens geroepen werd, maar zeker een opmerkelijke literaire spielerei.

Emilia en Julio vormen een stel dat uitzonderlijk probeert te zijn. Daartoe storten ze zich op de wereldliteratuur.

Telkens opnieuw lezen ze zich een sensuele weg door romans. Daarna bedrijven ze de liefde. Vaak lezen ze de boeken niet uit. En ze kappen er helemaal mee na het verhaal over een koppel dat hun relatie gestalte geeft door samen een plant te verzorgen.

Dat loopt slecht af. Een spiegel. Julio en Emilia groeien uit elkaar. Eigenlijk was hun liefde al gebroken in de knop. Ze lazen boeken omdat ze dachten dat die hen met elkaar zouden verbinden, maar ze waren nooit eerlijk over wat ze werkelijk dachten. ‘Spoedig vormden ze een ijdele intimiteit.’

Julio krijgt de opdracht om een manuscript uit te tikken, het verhaal van een man die verneemt dat zijn jeugdvriendin is gestorven. Die opdracht gaat niet door, en Julio begint dan zelf maar dat verhaal te schrijven. Bonsai noemt hij het. Eigenlijk verwerkt hij zijn wedervaren met Emilia.

Fictie en werkelijkheid raken met elkaar verstrengeld zoals hun benen vroeger bij het vrijen nadat ze zich gelaafd hadden aan de wereldliteratuur. Is zijn Bonsai de Bonsai die we lezen? Dat wordt niet duidelijk. Zambra zet de lezer graag op een Calvino-achtige manier op het verkeerde been.

Dit intertekstuele kluwen krijgt zijn bekroning wanneer Julio verneemt dat Emilia zelfmoord heeft gepleegd. Hij bestelt een taxi en laat de chauffeur voor tienduizend peso rondrijden. Dit slot is een knipoog naar de geblindeerde koets waarmee Flaubert zijn heldin Emma Bovary door de straten van Rouen laat scheuren.

Maar Emma was in het gezelschap van haar minnaar Léon. Julio is alleen. Al wat hem rest, is een trieste daad van bovarysme.

Literatuur is de drijvende kracht van deze novelle die je moeiteloos tot een tweede lectuur verleidt. Het is niet het grote meesterwerk zoals weleens geroepen werd, maar zeker een opmerkelijke literaire spielerei.

Bart Van Loo