In Florida overleed Martin Amis, 73, aan slokdarmkanker. De flamboyante schrijver laat zo’n 15 romans na, waaronder enkele stilistische meesterwerken.
Amis is geboren in Oxford als middelste van drie. Zijn vader – de ‘briljant egoïstische’ (dixit de moeder) Kingsley Amis – werkt als universiteitsdocent met weldra literaire wereldroem. De zoon bakt er niks van als student en dat betert niet als zijn ouders op zijn twaalfde scheiden. Martin sjokt naar een half dozijn scholen waar een headmaster hem als ‘buitengewoon niets belovend’ bestempelt. En hoewel thuis, bij zijn pa, intussen stoeten literaire coryfeeën defileren, leest de adolescent alleen stripverhalen.
Patjepeeër
Wanneer hij Jane Austen ontdekt, vindt Amis junior zijn draai. Hij behaalt zijn diploma literatuur in Oxford, schrijft recensies en vindt werk als hulpje bij de literaire bijlage van The Times. ’s Avonds en in het weekend bikkelt hij aan zijn debuut. Dat autobiografische The Rachel Papers, over een seksueel geobsedeerde student en zijn vriendin Rachel, verschijnt in 1973, Martin is dan 24. Het maakt alleen ophef in het Londens letterenwereldje. De opvolger Dead Babies (1975) een weekendje van wat jongelui, met veel drugs en seks – veroorzaakt ruimere deining, ook om het expliciete in woord en daad.
Amis ontwikkelt een eigen vorm en stijl: gejaagd, pedant maar erudiet, introspectief, grappig, de krochten van de ziel verkennend, met veel dialect of slang. Zijn illustere voorbeelden: Vladimir Nabokov (Lolita) en Nobelprijswinnaar Saul Bellow. Al snel erkent iedereen zijn virtuositeit en daar gedraagt hij zich naar: een patjepeeër in blitse outfits en met leren laarsjes, beetje tennis, beetje flikflooien met de meisjes, niet vies van een schandaaltje en op zijn 30e een voltijdse schrijver die de indruk geeft dat om de zoveel jaar een boek een fluitje van een cent is.
In 1984 trouwt Amis met de Amerikaanse filosofiedocente Antonia Philips – het koppel krijgt twee zonen – en verschijnt Money. Dat meesterwerk over de hebberige Thatcher-jaren vormt samen met het misantropische London Fields (1989) en The Information (1995), met twee naijverige auteurs in de hoofdrol, zijn zogenaamde London Trilogy. Maar dan zitten we al in zijn tumultueuze jaren negentig.
Gammel gebit
Eerste trauma: een verdwenen nichtje blijkt 17 jaar eerder omgebracht door een seriemoordenaar. Dan breekt hij met zijn uitgever en de helft van zijn vrienden omdat hij een gigantisch voorschot wil voor The Information. Grofgebekte collega’s toeteren dat Martin dat geld nodig heeft voor dure operaties in New York aan zijn gammele gebit. Vervolgens sterft zijn beroemde vader en ontstaat er gruwelijke stampei met diens biograaf. Dan duikt een voor hem onbekende dochter op. En ten slotte ruilt hij zijn vrouw voor de jongere schrijfster Isabel Fonseca – Isabel Funseeker volgens kwatongen – en krijgt hij later twee dochters met haar.
De controversiële auteur zit flink in de slappe was en publiceert in 2000 – nauwelijks 50 – het larmoyante Experience, zijn memoires. Pas nu verkoopt hij ook goed in de Verenigde Staten, hoewel zijn beste jaren achter hem liggen. Amis publiceert over de atrociteit van Jozef Stalin, de Holocaust en terreur, en gaat geen polemiek uit de weg. Zo supportert de wijsneus voor Barack Obama, kapittelt hij Labour-politicus Jeremy Corbyn om de haverklap en raakt hij ook nog van islamofobie beschuldigd.
In 2006 keert hij na ruim twee jaar vrijwillige ballingschap in Uruguay, de heimat van zijn vrouw, terug naar Londen. De Universiteit van Manchester benoemt hem tot docent creatief schrijven maar ook dat eindigt op gerel als uitlekt dat hij omgerekend 3500 euro verdient per te presteren uur. Hij stopt na vier jaar en de balorige schrijver vindt pas rust als hij naar New York – later Florida – verkast en grootvader wordt. ‘Dat is een beetje zoals een telegram uit het mortuarium krijgen.’
