Adam Zamoyski – De ondergang van Napoleon

Zamoyski zet zijn historische personages bijzonder levendig neer. Zo blijkt dat het oorkussen in Wenen een bijzondere rol speelde. Maar Adam Zamoyski laat ook zien hoe de publieke opinie zijn intrede doet in de internationale politiek.

Elk handboek over de geschiedenis van de internationale betrekkingen laat de moderne diplomatie beginnen bij het Congres van Wenen.

Daar waren in 1815 de overwinnaars van Napoleon bijeen, in een poging om de kaart van Europa te hertekenen en een nieuwe Europese orde tot stand te brengen. Het congres sleepte zich maandenlang voort en was zonder meer ook hét societygebeuren van zijn tijd. De Belgische prins De Ligne wist: ‘Le congrès danse, mais ne marche pas.’

De voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger schreef een doctoraatsverhandeling over het Congres van Wenen en kwam tot de slotsom dat het de basis legde van een eeuw van vrede in Europa. Daar is Adam Zamoyski het niet mee eens.

Zamoyski is een Poolse graaf, die in New York werd geboren en in het Verenigd Koninkrijk studeerde. Hij is ook een gedreven historicus die weet hoe hij een verhaal moet vertellen. Enkele jaren geleden publiceerde hij 1812. Napoleons fatale veldtocht naar Moskou.

Hij pikt de draad weer op met een boek dat begint met de volkerenslag bij Leipzig in 1813, die een einde maakte aan de Franse overheersing in Europa. Waarna de koningen en keizers in Wenen bijeenkwamen om Europa weer vorm te geven.

Die operatie is volgens Zamoyski mislukt. Wenen legde volgens hem het nationalistische streven van veel Europese volkeren aan banden en probeerde een sociale ordening vast te houden die zijn tijd had gehad. Dat moest onvermijdelijk leiden tot sociale rampen en een ketting van oorlogen over nationale identiteit.

Zamoyski zet zijn historische personages in dat kader bijzonder levendig neer. Zo blijkt dat het oorkussen in Wenen een bijzondere rol speelde. De auteur raakt zelfs de tel kwijt van het aantal vrouwen waarmee de Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken, prins Metternich, de lakens deelde.

De Franse topdiplomaat Talleyrand deed het met moeder en dochter. Omdat Metternich zich verzette tegen de Russische pogingen om Polen in te lijven, pikte tsaar Aleksandr dan maar de meest geliefde maîtresse van de Oostenrijker in.

Maar Adam Zamoyski laat ook zien hoe de publieke opinie zijn intrede doet in de internationale politiek, en hoe de ngo’s van die tijd opkwamen tegen slavernij of voor de politieke rechten van Joden. De grootste verliezer van het Congres van Wenen was ongetwijfeld de katholieke Kerk.

Omdat ze niet terugkreeg wat ze door de Franse Revolutie was kwijtgeraakt, weigerde de vertegenwoordiger van de paus als enige om de tekst van het verdrag te ondertekenen.

Hubert van Humbeeck