A.den Doolaard: de Nederlandse Hemingway

Het passionele schrijversleven van A. den Doolaard werd door Hans Olink in ‘Dronken van het leven’ boeiend geboekstaafd.

Meer dan vijftig boeken publiceerde hij. Een aantal romans werden echte bestsellers. Hij was een ladies’ man, een onverschrokken journalist, een fel antifascist. Over het leven van A. den Doolaard (1901-1994) is een boeiende biografie uit waarin hij zelfs van een passionele moord wordt verdacht.

Als romancier kreeg Den Doolaard vooral bekendheid met romans als ‘De druivenplukkers’, ‘Wampie’ en ‘De herberg met het hoefijzer’. Vooral die laatste korte roman die in Albanië speelt tijdens het interbellum en over recht en erewraak gaat, kreeg herdruk na herdruk. Niet het minst omdat hij lang op de leeslijst van middelbare scholen stond. Even zag het er naar uit dat Den Doolaard ook in Amerika succes zou hebben met ‘Het verjaagde water’ over de drooglegging van Walcheren.

Den Doolaard werd geboren als Cornelis Spoelstra, hij was de zoon van een predikant. Zijn vader stierf vrij vroeg en Cornelis moest voor zijn moeder en twee zussen geld in huis brengen. Hij was een heel sportief man die rond zijn twintigste gedichten begon te schrijven, meedeed aan de Elfstedentocht, een goed skiër, alpinist en hardloper was. Biograaf en journalist Hans Olink schrijft begeesterend over de tijd dat Cornelis in Chamonix bij de Mont Blanc woonde, een gereputeerd versierder was, zijn eerste reportages publiceerde en een zwervend leven leidde. Intussen had hij voor het nogal voor de hand liggende pseudoniem Den Doolaard gekozen. De A kwam erbij omdat het de eerste letter van het alfabet was. Kort voor de Tweede Wereldoorlog verbleef hij op aanraden van Gust De Muynck – de toenmalige baas van de nationale radio NIR – een tijd in Vlaanderen om te herstellen van een skiongeval tijdens een afdaling in Berner Oberland.

De Nederlandse Hemingway is Den Doolaard wel eens genoemd. Vooral dan omwille van zijn vele omzwervingen en zijn amoureus leven. Hij dook in bed met de toen nog vrij onbekende Duitse cineaste Leni Riefenstahl, trouwde met de mooie Française Daisy Roulôt. Toen die een minnaar had in Macedonië zou Den Doolaard zijn rivaal hebben neergeschoten. Een ongeluk beweerde de schrijver, met opzet suggereert zijn biograaf. In 1937 trouwde hij een tweede keer met de vijftien jaar jongere Erie ‘Wampie’ Meijer. Net als Hemingway was Den Doolaard op de plaatsen waar het gebeurde, of althans waar het zou gebeuren. In Oostenrijk, Italië en Duitsland zag hij het gevaar van het opkomend fascisme en schreef erover. Hij was al snel niet langer gewenst in die landen. Zijn grote voorliefde ging uit naar de Balkanlanden, naar Macedonië. Als weinig conformistische socialist had hij het moeilijk met de lauwe houding van de sociaal-democraten jegens het fascisme en het nationaalsocialisme.

Mag zijn privéleven dan wat geleken hebben op dat van Hemingway, literair staat Den Doolaard een trapje lager. Hij is in de eerste plaats een begaafd verteller die het over zijn eigen reizen en avonturen heeft. Karaktertekening en psychologische benadering horen niet meteen tot zijn grootste bekommernis. Of om het met Menno ter Braak te zeggen: ‘Psychologische nieuwsgierigheid is Den Doolaard vrijwel onbekend gebleven; ook in zijn romans bleef hij een lyrisch verteller, variërend tussen schilderachtige romantiek en vlotte journalistiek.’ Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte Den Doolaard als chef voor Radio Oranje in Londen, iets waarover actief verzetsman, auteur en jurist J.B. Charles zich ironisch uitliet als ‘A. den Doolaard, die ik kende van ‘Hooge Hoeden en Pantserplaten’ en van zijn latere opwekkende agressiviteit voor de radio, aan de andere kant van de Noordzee.’

‘Dronken van het leven’ is niet meteen een diepgravende literaire analyse van het werk van A. den Doolaard. Hans Olink, die onder meer ook een biografie schreef over schrijver en ‘Stalin’s koddebeier’ (dixit Edgar du Perron) Nico Rost, is daarvoor te veel journalist en het woeste leven van Den Doolaard te aantrekkelijk. Hij slaagde er wel in een fascinerend levensverhaal te brengen, minutieus onderzocht en
boeiend verteld.

Fred Braeckman