Afscheid van Pee-wee Herman: de geniale, kinderlijke kruising tussen Buster Keaton en Mister Bean
In Los Angeles overleed Paul Reubens aka Pee-wee Herman op zijn 70e aan kanker. Aangebrande verhalen kelderden zijn carrière.
Paul Rubenfeld, oudste van drie, is geboren net ten noorden van New York. Zijn Joodse vader verdient dan de kost als autodealer. Zijn moeder geeft les. De kinderen spelen toneel op een podium dat pa in elkaar knutselt. Op Pauls negende verhuist het gezin naar Sarasota aan de westkust van Florida. Terwijl zijn ouders er een winkel in lichtarmaturen drijven, leeft de jongen zich uit in lokale toneelgezelschappen.
Kinderporno
Na zijn middelbaar wijzen verschillende scholen voor drama de rustige, bijna introverte knaap af. Hij belandt in het California Institute of the Arts, heet nu Reubens en sluit zich aan bij de comedygroep The Groundlings. Daar ontwikkelt hij zijn alter ego: Pee-wee Herman, een jongetje uit de jaren vijftig in het lijf van een volwassene, onveranderlijk in een te warm gewassen, grijs pak, rode vlinderdas, gestifte lippen en gepommeerde haartjes. Pee-wee verwijst naar een gelijknamige, kleine mondharmonica uit zijn jeugd en Herman naar een pedante kennis van zijn ouders. Aan de kost komt de komiek als hulpje in restaurants en verkoper van haarborstels.
Na mislukte audities waagt de acteur zich aan een eigen theatershow. Hij tourt met Pee-wee door het hele land. Daverend succes. Tim Burton – later de grote Batman-regisseur – draait daarop in 1985 zijn eerste grote productie: Pee-wee’s Big Adventure, waarin die op zoek gaat naar zijn gestolen fiets. Opnieuw kassa en meteen de springplank naar een eigen tv-show, Pee-wee’s Playhouse.
Dit is kolder voor kinderen: een speelhuisje als decor waarin Pee-wee met een fruitsalade trouwt, sprekende meubelen figureren en animatietechnieken zitten, hun tijd ver vooruit. ‘Het meest gedurfde programma in de tv-geschiedenis’, oordeelt The New York Times. Reubens, die alleen nog als zijn alter ego naar buiten komt, zegt: ‘We lepelen kinderen zoveel creativiteit op als kan in een halfuur.’ Na vijf seizoenen blijkt het vat even leeg, maar Playhouse totaliseert wel twee dozijn Emmy’s.
Ook dankzij merchandising – in 1988 alleen al goed voor 25 miljoen dollar – rond de drukst bekeken kindershow in de VS, loopt Reubens binnen. Maar hij blijkt niet vrij van de zonden Gods. Op een zomerse vrijdagavond van 1991, in een donkere seksbioscoop waar Nurse Nancy en Turn Up the Heat draaien, pakken anonieme agenten drie bezoekers op wegens masturberen. Onder wie Reubens. CBS cancelt meteen de heruitzendingen van Playhouse. Een film met Eddy Murphy gaat niet door. Disney verbreekt elk contract en contact. Winkelketen Toys ‘R’ Us roept alle Pee-wee-speelgoed terug.
Dagenlang betogen fans (Free Pee-wee) in drie steden. Hun held krijgt een boete van 75 dollar annex drie weken taakstraf. Pee-wee is daarmee begraven. Reubens sombert verder door het leven. Eind jaren negentig heeft hij veel weer op een rijtje. Hij draait onder andere Blow met Johnny Depp, maar in 2002 wordt hem – als uitloper van een klacht tegen een collega – bezit van kinderporno aangesmeerd. Dat blijken later prentjes van een vintage eroticaverzameling. De aanklager reduceert alles tot bezit van obsceen materiaal en de acteur krijgt 100 dollar boete plus een voorwaardelijke taakstraf.
Pas in 2010 schuift de gevallen ster alle hoon en misprijzen opzij. Pee-wee schittert nog één keer in een grote theatertour en draait voor Netflix Pee-wee’s Big Holiday Adventure. Maar zoals in de jaren tachtig wordt het nooit meer. 2017 brengt het verdict kanker en Paul Reubens, nooit echt getrouwd, trekt zich terug. ‘Aanvaard mijn excuses om niet te laten weten wat ik de afgelopen zes jaar heb meegemaakt,’ meldt hij na zijn dood. Want beleefd blijft Pee-wee tot het laatst.
