Afscheid van Iers acteur Michael Gambon: ‘Zonder leugens is het leven saai’

In Essex overleed Michael Gambon, 82, aan longontsteking. Zonder de looks van een Michael Caine vertolkte de geblokte acteur (94 kilo voor 1,83 meter) veel bijrollen in Hollywood. Voor ons de bekendste: schoolhoofd Albus Dumbledore in de Harry Potter-films. Als een van de beste acteurs van zijn generatie speelde hij vooral in het theater een subliem curriculum bijeen.

Gambon komt uit Dublin. Moeder is naaister, vader technisch ingenieur. In 1945 verhuist het gezin – drie kinderen en Michael vijf jaar oud – naar London, waar pa werk vindt in de naoorlogse wederopbouw. Een tijdje is de dromerige Michael misdienaar. School blijkt een drama.

Diesel

Daarom gaat Michael, gefascineerd door mechanica, op zijn vijftiende als leerjongen naar Vickers Armstrong, bouwer van de mythische Spitfire-gevechtsvliegtuigen. Een vriendje loodst hem naar een amateurtoneelgroep om te helpen bij de decorbouw. Binnen de kortste keren staat de knaap op de planken in kleine rolletjes. ‘Ik had mijn roeping gevonden.’ Hij solliciteert bij een befaamde theaterimpresario in Dublin met een totaal gefabuleerd cv dat hem de hoofdrol toedicht in een stuk van Bernard Shaw. ‘Ik was nooit buiten London geweest, moest hard sparen voor het vliegtuigticket en loog ook nog dat Ierland een tussenstop was op mijn weg naar New York voor een casting op Broadway.’

Van liegen maakt Gambon zijn leven lang een veredelde sport. Nu eens begon hij zijn carrière als balletdanser, dan weer was Robert De Niro zijn intieme vriend. In een van zijn zeldzame interviews noemt hij zich een ‘bekeerd homoseksueel’. Hoezo bekering, vraagt de reporter van de Birmingham Post? ‘Ik moest als homo altijd wenen’, verzint de acteur ter plaatse. De krant drukt het klakkeloos af. ‘Ik fantaseerde veel en overtuigend’, bekent hij op leeftijd. ‘Waarom? Omdat het leven zo verdomd saai is.’

In Dublin komt hij met alle verzinsels weg en zijn auditie is fenomenaal. In 1962 staat Gambon – nooit een stuk van Shakespeare gezien – in Othello. Hij doet het zo voortreffelijk dat de legendarische Laurence Olivier, directeur van het Royal National Theatre en de grootste Shakepearevertolker ooit, de jongeman terug naar Londen haalt. Hij volgt acteerlessen en dan komt zijn carrière als een diesel op gang, langzaam maar onstuitbaar.

Vliegangst

Hij speelt voor de beste regisseurs en de meest prestigieuze gezelschappen, rolt van het toneel de tv-wereld in en daarna komt Hollywood. Onveranderlijk is hij outstanding. Na een première van Bertolt Brechts Leven van Galilei barst bij zijn medespelers een minuten durende ovatie los. In de BBC-serie The Singing Detective zet hij een magistrale, door psoriasis geplaagde schrijver Philip Marlow neer. Hij komt door zijn populariteit zelfs serieus in beeld als de nieuwe James Bond. Later zegt Gambon, sportief nooit verder geraakt dan poolbiljart: ‘Ik als 007, om je een breuk te lachen.’

Zware roker en fijne drinker, poseur en causeur, nooit verlegen om grappen van bedenkelijk allooi. Als hij een maat met vliegangst meeneemt in zijn tweezitter – Gambon is gebrevetteerd piloot – veinst hij boven een hartaanval. Tijdens een matinee van Oom Wanja kiepert hij een samowaar vol water over een schilder op de eerste rij die zijn tegenspeelster schetst. Maar tegelijkertijd is hij een workaholic. ‘Als ik niet werk, loop ik verloren.’ In totaal speelt hij in 81 films, 80 tv-producties en 77 theaterstukken.

In 2015, 78 jaar oud, stopt hij met een falend geheugen. Gambon, goed voor twee vrouwen en drie zonen, trekt zich dan terug, knutselend aan zijn collectie klokken en antieke geweren. Sommige maakt hij – niet te onderscheiden van de echte – na. Ook daarin blijft hij zichzelf trouw: ‘Really, I’m a faker.’