Was het de eerste vrouwvriendelijke hardcorefilm, zoals regisseur Gerard Damiano beweerde? Of toch een verkrachting vastgelegd op film, zoals hoofdrolspeelster Linda Lovelace achteraf zei? Regisseur Jonas Govaerts kijkt achter de schermen – voor de kunst.
Voor zijn grote doorbraak in 1972 draaide Gerard Damiano, een cinefiele kapper uit Queens, al enkele nudie cuties, met titels als Teenie Tulip en Sex USA. ‘Onder president Nixon was porno verboden, dus moesten we op zoek naar andere manieren om bloot te tonen’, vertelde Damiano. ‘Bijvoorbeeld door de film zich toevallig te laten afspelen op een nudistencamping. Waar – weer toevallig – net een volleybaltoernooi voor vrouwen bezig was. (lacht) Met iets ondeugenders hoefde je destijds niet af te komen, toch niet in de bioscoop.’
Zonder de censuur had er niemand naar Deep Throat gekraaid. De film is pas een blockbuster geworden toen de FBI zich ermee kwam bemoeien.
Gerard Damiano, regisseur
Daarin kwam verandering dankzij I Am Curious (Yellow)(1967), een Zweeds erotisch drama waarin actrice Lena Nyman vluchtig de fallus van haar tegenspeler kust. Toen Yellow verbannen werd in de States trokken de makers naar de rechter en haalden ze hun gelijk: hun film had wel degelijk ‘sociale meerwaarde’. ‘Voor mij waren dat twee magische woorden’, zegt Damiano. ‘Als je één seconde aan iemands lul mag likken, kan het evengoed voor anderhalf uur.’
De cineast begon te dromen van zijn eigen legitieme porno-epos en had daarvoor alvast de perfecte performer op het oog: Linda Boreman, een 22-jarige swingster uit Florida met acteerambities. Linda was samen het haar man Chuck Traynor op auditie gekomen voor een van Damiano’s stag loops (stille, clandestiene pornokortfilms, gedraaid op 8mm), en had een verpletterende indruk achtergelaten, zowel op Damiano als op dekhengst-van-dienst Robb Everett.
‘Volgens Chuck kon de mond van zijn vrouw elke penis aan, een fabeltje dat ik wel vaker had gehoord’, aldus Damiano. ‘Alleen was het in Linda’s geval ook wáár.’ Boreman ging op haar knieën voor haar tegenspeler zitten en slokte Everetts zeventwintig centimeter in één keer naar binnen, zonder te kokhalzen. Damiano kon zijn ogen niet geloven: ‘Laat die loop maar, hier zit een hele film in!’
Geïnspireerd door haar opmerkelijke orale gave schreef Damiano in één weekend een scenario neer voor Boreman. Of liever: dicteerde hij zijn expliciete hersenspinsels aan zijn echtgenote Paula Morton, die in tegenstelling tot hem wél kon spellen. ‘In mijn fantasie zag ik Linda bij de dokter, klagend dat ze niet kon klaarkomen’, vertelde Damiano. ‘Hij vraagt haar om haar mond te openen, en ontdekt dat haar clitoris zich diep in haar keel bevindt.’ Damiano had voor Boreman het geknipte pornopseudoniem klaar: Linda Lovelace, oftewel Liefdeloze Linda.
Zes dagen
Van zijn geldschieters, de schimmige familie Peraino uit New York, kreeg Damiano 23.000 dollar en zes dagen om zijn bizarre sekskomedie, toen met de titel The Sword Swallower, te draaien. Als locatie werd Florida geopperd, iets waar de regisseur niet lang over hoefde te twijfelen: ‘Waarom je ballen eraf vriezen in The Big Apple als je lekker kunt liggen bruinen in The Sunshine State?’
Zodra het vijftienkoppige ploegje arriveerde in Miami, begon het te gieten. Geen nood: de regisseur liet Linda plaatsnemen in zijn blauwe Cadillac Eldorado, en draaide in een paar uur de sfeervolle openingsscène, waarin Lovelace door de regen Miami Beach binnenrijdt. De iconische ‘Deep Throat Car’ zou later een gewild collector’s item worden onder autofreaks.
Vervolgens wilde Damiano wat sfeerbeelden van de locatie draaien, waarvoor hij uiteraard geen vergunning had. Toevallig was de filmmaker ook een footballfan en wist hij dat de Miami Dolphins op dat moment in de Superbowl zaten: ‘Iedereen in Florida zat voor zijn televisie’, aldus Damiano. ‘Alle straten waren verlaten, het leek wel alsof ze speciaal voor ons afgezet waren.’
De belangrijkste scène had Damiano bewust voor het einde gehouden: de diagnose van Linda door de excentrieke Dr. Young. Van de Zweden had de hardcoreveteraan geleerd altijd een of andere witjas in zijn films te steken: ‘Zo kon je achteraf altijd beweren dat je eigenlijk een voorlichtingsfilm wilde maken.’
Helaas: de als arts gecaste acteur bleek op de laatste draaidag plots spoorloos. Enter lichtman Harry Reems (echte naam: Herbert Streicher), met wie Damiano in New York menige loop had gedraaid. ‘Harry was een professional, een romanticus en een totale exhibitionist’, vertelde Damiano. ‘De enige reden waarom ik hem niet eerder een rolletje had aangeboden, was dat ik zonder gaffer zat.’ Wie zich ooit heeft afgevraagd waar de term ‘pornosnor’ vandaan komt, moet overigens maar eens een still van Reems als Dr. Young opzoeken.
De seksuele chemie tussen Reems en Lovelace was onmiskenbaar. Dat voelde ook haar echtgenoot Chuck Traynor, die fungeerde als loopjongen op de set. ‘Met Chuck in de buurt kon Linda zich niet ontspannen, dus stuurde ik hem voortdurend om boodschappen: een blikje Cola, een broodje ham, een tandenstoker’, aldus Damiano. ‘Het was duidelijk dat Traynor haar compleet domineerde.’
Watergate Hotel
Eenmaal terug in New York, restte de regisseur enkel nog zijn producers te overtuigen van de nieuwe titel die hij had bedacht: Deep Throat. De Perainos vonden het maar niks: ‘Wie gaat dat snappen? Niet catchy genoeg!’ ‘Geen zorgen’, zo stelde Damiano hen gerust. ‘Ik maak van deep throat een begrip.’ Ene Richard Nixon zou dat weldra kunnen beamen.
Deep Throat beleefde zijn wereldpremière op 12 juni 1972, vijf dagen voor er werd ingebroken in het Watergate Hotel in Washington. Tot Damiano’s teleurstelling vonden aanvankelijk enkel de rukkers in regenjassen hun weg naar het World Theatre op 49th Street. ‘Ik vond nochtans dat ik iets unieks had gemaakt’, aldus Damiano. ‘De eerste pornofilm met een plot!’
Maar toen kreeg John Lindsay, de burgemeester van New York, de prent in de mot. Lindsay wilde al langer grote schoonmaak houden in zijn stad, en had in Deep Throat de geknipte zondebok gevonden. Tijdens een spectaculaire raid op de bioscoop liet hij de film in beslag nemen, en iedereen binnen in de boeien slaan, van de operateur tot de kaartjesknipper.
Lindsays stunt werd opgepikt door de mainstreampers, en al gauw maakten televisiekomieken als Bob Hope zich vrolijk over de film: ‘Wacht, ik dacht dat Deep Throat ging over een giraf!’ Producer Mike Nichols spoorde Truman Capote aan te gaan kijken, Martin Scorsese en Brian De Palma pikten samen een voorstelling mee, en regisseur Fritz Lang, toen al een krasse tachtiger, bracht zijn eigen vergrootglas mee naar de bioscoop. ‘Ik kon het niet geloven’, gaf Damiano toe. ‘Mijn lowbudget hardcorefilmpje was een hype.’
Niet alleen bij celebs, maar ook bij het gewone volk: zoals Damiano had gehoopt, werd Deep Throat de eerste hardcorefilm die je als koppeltje kon gaan kijken. Lag het aan Linda’s onschuldige girl next doorlooks? Reems’ ontegensprekelijke charisma? Of de tongbreker van een tagline: ‘How far does a girl have to go to untangle her tingle?’
Damiano maakte zich geen illusies: ‘Zonder de censuur had er niemand naar Deep Throat gekraaid. De film is pas een blockbuster geworden toen de FBI zich ermee kwam bemoeien. Het verbod is net wat mensen lokt: porno op zich stelt niet zoveel voor.’
De filmcritici uit die tijd gaven Damiano geen ongelijk. ‘Erotisch vind ik het niet, wél fascinerend’, schreef Vincent Canby van The New York Times. ‘Hoe dóét ze het?’ Roger Ebert was strenger voor Boremans performance: ‘Je seksuele vrijheid opeisen, allemaal goed en wel – maar moet het écht zo veel moeite kosten?’
600 miljoen dollar
De slappe recensies ten spijt bleek Deep Throat een enorme slokop aan de Amerikaanse box office: officieel werd er 30 miljoen dollar winst gemaakt, officieus naar verluidt twintig keer zoveel. Niet dat Damiano daar veel aan had: de cineast had zijn aandeel in de film verkocht voor een habbekrats, onder dwang van zijn louche producers, de Perainos. ’Mijn films hebben bakken vol geld opgebracht, alleen niet voor mij.’
Damiano kon zich tenminste troosten met het idee dat hij in zijn eentje een gloednieuw filmgenre had gelanceerd: Porno Chic , respectabele porno-met-een-plot. Behind the Green Door (1972), een smaakvolle productie van The Mitchell Brothers, deed het bijna even goed als Deep Throat. Damiano’s eigen The Devil in Miss Jones (1973) zelfs nog beter. Heel eventjes leek Damiano’s droom – een hardcore/mainstream cross-over – dichtbij.
Helaas bleek het pornosprookje van korte duur. Deep Throat werd in 1973 dan toch ‘obsceen’ bevonden door de New Yorkse rechter Joel J. Tyler en verbannen in 27 Amerikaanse staten. Het World Theatre, waar Damiano’s film in première ging, paste uit protest de letters op het lichtbord aan: ‘Judge Cuts Throat – World Mourns’. ‘Ik was ontroerd’, aldus Damiano.
Het Deep Throat-proces kende enkele hallucinante momenten, waaronder de toegeving van rechter Tyler dat hij nog nooit van de missionarishouding had gehoord: ‘Wat ook de uitkomst mag zijn van deze zaak, ik heb tenminste iets bijgeleerd.’ Ook het verschil tussen het vaginale en het clitorale orgasme werd uitgebreid besproken in de rechtszaal.
Voor de regering-Nixon was elk excuus goed om Deep Throat verder te nekken, vooral toen bleek dat het budget afkomstig was van de maffia. Linda Boreman had echter immuniteit, dus werd haar tegenspeler Harry Reems het volgende logische doelwit. Hoewel hij geen banden had met de maffia, werd de pornoster in 1974 door de FBI van zijn bed gelicht en samen met acht leden van de misdaadfamilie Colombo voor de rechter gedaagd wegens ‘verspreiding en verkoop van obsceen materiaal’.
Duistere krachten
Zelfs Reems was gechoqueerd door de verhalen die bovenkwamen in de rechtbank: mensen met ingeslagen schedels, geld dat versluisd werd naar de Bahamas… ‘Ik besefte nu pas wat voor duistere krachten er achter de film zaten’, zei de acteur. Op 30 april 1976 werd hij samen met de andere acht verdachten schuldig bevonden door de jury. ‘Ik was de eerste artiest ooit vervolgd door de FBI’, aldus Reems.
De acteur ging in beroep en kreeg publieke steun van sterren als Jack Nicholson en Warren Beatty, die beseften wat er zou gebeuren mocht hun besnorde collega de cel in vliegen: geen enkele acteur zou ooit nog maar iets vaagweg romantisch durven te doen op beeld. Toen Reems een jaar later dan toch werd vrijgesproken, sprak zijn advocaat Alan Dershowitz van ‘een grote overwinning wat betreft het eerste amendement (dat de vrijheid van meningsuiting garandeert, nvdr)’.
In de tussentijd was president Nixon zelf ten val gebracht, door niemand minder dan… Deep Throat, de bijnaam van de anonieme informant in het Watergateschandaal. Toen hij het nieuws hoorde, kon Damiano zijn lol niet op: ‘Jarenlang had Nixon geprobeerd Deep Throat te nekken, en nu waren de rollen eindelijk omgekeerd.’
Helaas voor Damiano verscheen er begin jaren tachtig een nog grotere nemesis dan Tricky Dicky op het toneel: de videocamera. ‘Vroeger kreeg ik één week om een film te maken, nu nog één dag’, zei Damiano, wiens carrière eindigde zoals ze begon: met goedkope, trashy titels als Splendor in the Ass en Maximum Head. De pornopionier stierf in 2008, hij werd 80. The Golden Age of Porn was voorgoed voorbij.
Harry Reems kwam zijn aanvaring met de FBI nooit te boven en raakte zwaar aan de drank. Eind jaren zeventig leek het tij even te keren: Reems kreeg de rol te pakken van coach Calhoun in Grease (1978), maar werd vervangen door Sid Caesar toen de producers koudwatervrees kregen. Gedesillusioneerd keerde hij terug naar de porno, tot hij in de eighties Jezus vond en zichzelf heruitvond als makelaar. Tot aan zijn dood in 2018 zou hij altijd zijn pornopseudoniem Harry Reems blijven gebruiken: ‘Ik zal altijd trots blijven op mijn verleden als pornoster.’
Daar dacht Linda Lovelace toch anders over. Kort na de release van Deep Throat stapte ze uit de porno-industrie, scheidde ze van Chuck Traynor, en publiceerde ze haar autobiografie: Ordeal. Over de film die haar tot het boegbeeld van de seksuele vrijheid had gebombardeerd, schreef Boreman: ‘Wie naar Deep Throat kijkt, kijkt eigenlijk naar mijn verkrachting.’ Ze verwees niet naar Reems maar naar Traynor, die haar zou hebben gedwongen mee te spelen in Damiano’s film, en haar op set dagelijks afranselde. ‘Het gaat altijd over de glimlach op mijn gezicht,’ aldus Lovelace, ‘nooit over de blauwe plekken op mijn benen.’ Toen de media haar na de publicatie van het boek afschilderden als een leugenares, herhaalde Lovelace haar aantijgingen tijdens een leugendetectortest: ‘Chuck was niet mijn manager, hij was mijn pooier.’ Niet dat Traynor ooit last ondervond van haar verhaal. In 1975 hertrouwde hij met Marilyn Chambers uit Behind the Green Door, ‘s werelds twééde grootste pornoster. Hij stierf op 22 juli 2002, ten gevolge van een hartaanval. Lovelace raakte drie maanden later betrokken bij een zwaar auto-ongeluk, en overleed later in het ziekenhuis. Het gelukzalig glimlachende meisje van de iconische gele poster werd slechts 53 jaar.
