'Cordon sanitaire gaat naar de kern van waar politiek over gaat: welke samenlevingsvorm verdedig je?'

‘Liberalen kunnen niet anders dan een samenwerking met extreemrechts uitsluiten’, schrijven Philippe Nys en Jonas Veys van Jong VLD.

De uitslag van de verkiezingen in Ninove en Grimbergen plaatsen de aloude discussie van het al dan niet samen besturen met het Vlaams Belang terug op de voorgrond. Al snel wordt de vraag gesteld of het cordon sanitaire nog wel van deze tijd is. Deze discussie is géén fait divers. Ze is volgens ons – in tegenstelling tot wat Jan Segers van Het Laatste Nieuws in De Afspraak liet uitschijnen – wel degelijk een principekwestie. Ze gaat naar de kern waarover politiek gaat: welke samenlevingsvorm verdedig je? Het antwoord hierop maakt dat liberalen niet anders kunnen dan een samenwerking met extreemrechts uitsluiten. Dit gewoon duidelijk en transparant communiceren is juist een democratische plicht.

Wat kenmerkt ons systeem, onze manier van samen leven? In essentie het feit dat de meerderheid bestuurt met respect voor de individuele rechten die door de grondwet worden gewaarborgd. Enkel zo kan een ’tirannie van de meerderheid’ worden voorkomen. Deze samenlevingsvorm is wat men een liberale democratie of democratische rechtsstaat noemt. Elk individu heeft de vrijheid zijn of haar definitie van het goede leven te bepalen binnen de wettelijke grenzen. Dat is wat onze samenleving kenmerkt en internationaal uitdraagt sinds de Tweede Wereldoorlog.

Cordon sanitaire gaat naar de kern van waar politiek over gaat: welke samenlevingsvorm verdedig je?

Dit is niet zonder betekenis. Neem een land als Turkije. Erdogan mag dan wel een meerderheid van de stemmen halen, de individuele grondrechten worden niet gerespecteerd. Veel stemmen halen is dan ook geen voldoende voorwaarde voor liberaal-democratisch leiderschap. Toch is het beangstigend hoe weinig mensen dit verschil kennen, uitleggen of verdedigen. En dat terwijl we voortdurend de mond vol hebben over onze normen en waarden, over de beginselen waarop onze samenleving is gebouwd.

In een liberale democratie is er ook de vrijheid om groepen of partijen op te richten die dit model afvallen. Die een meer autoritair en totalitair model voorstaan. En die vooral de vrijheid inperken om uw eigen leven in al zijn diversiteit (binnen de wettelijke grenzen) vorm te geven. Zie het resultaat in Hongarije, in Polen of het discours van Matteo Salvini in Italië.

Liberalen vertrekken steeds vanuit een individueel en humanistisch mensbeeld, met erkenning en respect voor diversiteit en meerlagige identiteiten. Basisbeginselen waarop een liberale democratie stoelt.

Liberalen kunnen op basis hiervan niet anders dan elke bestuurlijke samenwerking met extreemrechts weigeren – net zoals met extreemlinks. Het uitdagen van het liberaal-democratisch model staat immers centraal in hun denkbeelden. En ze doen daarbij de individuele diversiteit teniet door de bevolking als één blok voor te stellen die ze moeten verdedigen ten opzichte van het establishment.

Duidelijkheid

Het is met deze bril dat we naar de huidige situaties in Ninove en Grimbergen moeten kijken. In Grimbergen draait dit rond een werknemer op een VB-loonlijst, waarbij de interne statutaire commissie van Open VLD zich dient te bezinnen in welke mate dit specifiek geval al dan niet in strijd is met de liberale beginselen. In Ninove stelt zich die vraag niet. Hier gaat het om een lokale Vlaams Belang-afdeling die zich afzet tegen de liberale waarden en die zich in traditie van de nationale partij graag voorziet van ongure oneliners, waarvan de ‘chocomousse’-foto intussen het bekendste voorbeeld is. Net hier is het politieke debat gebaat bij duidelijkheid, namelijk komt zo’n partij al dan niet in aanmerking als bestuurlijke partner? Het liberale antwoord is duidelijk, en in lijn met Poppers ‘intolerant voor intolerantie”.

Met vereende krachten de liberaal-democratische beginselen verdedigen in een meerderheid is een eerbare keuze.

Deze vraag beantwoorden is essentieel in een open politiek debat. De vraag wordt terecht door journalisten gesteld. Kiezers en burgers hebben recht op duidelijkheid. Vanuit deze optiek is het cordon sanitaire niets anders dan het duidelijk beantwoorden van deze vraag. Het geeft de standpunten van de partijen een grotere geloofwaardigheid. Daarenboven is elke partij vrij het cordon te doorbreken. Het is dan ook vreemd dat het cordon regelmatig als antidemocratisch wordt afgedaan. Integendeel, elke partij heeft het recht om een standpunt in te nemen wat betreft hun verhoudingen aangaande andere partijen. Zeker ten opzichte van hun eigen kiezers. De soms negatieve sfeerschepping hiervan is deels het gevolg van de weigerachtige houding van veel partijen en politici om dit simpelweg zo ook te verdedigen. Van een paradoxale situatie gesproken.

Een situatie die bovendien wordt verergerd doordat men negeert dat besturen draait om het verzamelen van bestuurlijke meerderheden. We hebben géén meerderheidsstelsel. Géén rechtstreekse verkiezing van de burgemeester. Partijen moeten een coalitie smeden waarmee zij een meerderheid vertegenwoordigen en een gezamenlijk politiek project uittekenen. Vaak worden de grootste partijen en winnende partijen hierbij betrokken. Evenzeer is het mogelijk om dit niet te doen. Soms om opportunistische reden. Soms om inhoudelijke. Met vereende krachten de liberaal-democratische beginselen verdedigen in een meerderheid is dan ook een eerbare keuze. Kortom, een partij kan niet worden meegenomen in het bestuur (tenzij bij absolute meerderheid) maar het signaal van de kiezer moet dat wel. Via beleidsdaden binnen het liberaal-democratisch kader dient én kan men het signaal van zulke kiezers beantwoorden. Ze negeren is fout, dom en contraproductief. Het voorbeeld van Mechelen toont dat het kan.

Philippe Nys & Jonas Veys zijn Politiek Secretaris bij Jong VLD.