Complottheorieën over covid-19 draaien vaak rond de stelling dat de pandemie ‘gepland’ is door een geheime elite met het oog op een wereldwijde dictatuur of nieuwe orde. Antisemitische ondertonen zijn daarbij nooit ver weg.
Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.
De complotwebsite stopworldcontrol.com is stellig: een zekere Richard Rothschild liet al vijf jaar geleden een testmethode voor covid-19 ontwikkelen. Als bewijs daarvoor toont de website een afbeelding afkomstig van de octrooiwebsite van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Een patent met de naam ‘Systeem en methode voor het testen op covid-19’ staat daar inderdaad vermeld, met een ‘prioriteitsdatum’ in oktober 2015. Believers delen dat verhaal gretig op sociale media als een soort smoking gun voor de theorie dat de huidige pandemie door welbepaalde actoren, zoals de beroemde Joodse bankiersfamilie Rothschild, al lang geleden doelmatig is gepland.
Zodra je één samenzwering waarschijnlijk acht, verken je al gauw ook paden naar de donkerste pagina’s van de Europese geschiedenis.
Wie even doorklikt op het patent in kwestie, ziet meteen dat het in werkelijkheid pas is ingediend in mei 2020. Het is gebaseerd op een oudere methode voor het verwerken van biometrische data die Rothschild eerder al in 2015 patenteerde – toen natuurlijk nog niet specifiek voor covid-19. Daarom kreeg het de bewuste prioriteitsdatum. Klap op de vuurpijl: er is geen enkele aanwijzing dat de bewuste Richard Rothschild deel uitmaakt van de bekende familie Rothschild..
Toch figureert het verhaal dus op stopworldcontrol.com, een professioneel ogende website die in het Nederlands en het Engels belooft ‘100% fact-checked’ te zijn en ‘de shockerende waarheid over covid-19’ bloot te leggen. De site is een eindeloze stroom van misleidende informatie over het virus, over mondmaskers en over vaccins, die zou moeten aantonen dat overheden, de Wereldgezondheidsorganisatie en de media samenspannen: ‘Ontdek hoe superrijke criminelen de pandemie gepland hebben, om een werelddictatuur te vestigen.’ Het is een initiatief van David Sorensen, een figuur met een religieuze achtergrond in de apostolische beweging die volgens zijn onlinebiografie geboren is in Diksmuide. Sorensen biedt elders op internet zijn diensten aan als kunstenaar, motivational speaker en gebedsgenezer.
‘Besmet de Joden’
Het is niet de eerste hoax die de Rothschilds viseert. Al in januari 2020, helemaal in het begin van het coronatijdperk, circuleerde op sociale media het gerucht dat Jacob Rothschild – ditmaal wel degelijk een telg uit de bankiersfamilie – een ‘patent op het coronavirus’ had genomen. Ook hier ging het om een verkeerde interpretatie van gegevens uit een databank voor patentaanvragen. Pirbright Institute, een Britse instelling die infectieziekten bij boerderijdieren onderzoekt, had in 2015 een ‘levend, verzwakt coronavirus’ gepatenteerd. Het ging hier niet om covid-19 maar om het infectieuze bronchitis virus (IBV), dat bij niet-ingeënte kippen een besmettelijke en dodelijke ziekte veroorzaakt. Verzwakte virusstammen dienen als basis voor de ontwikkeling van vaccins en worden daarom geregeld gepatenteerd door onderzoeksinstituten. IBV behoort dan wel tot de zeer uitgebreide familie van de coronavirussen, maar met covid-19 heeft het niets te maken. De patentendatabank zag zich door de toevloed aan bezoekers na een tijdje zelfs genoodzaakt om een waarschuwingslabel aan te brengen dat benadrukt dat er meer dan één coronavirus bestaat.
Wat is überhaupt de band tussen Pirbright Institute en Jacob Rothschild? Kort gezegd: die is er niet. De misvatting is gebaseerd op het feit dat Henry de Worms, een negentiende-eeuwse Britse politicus die de titel droeg van baron Pirbright, eveneens uit de familie Rothschild stamt. Het Pirbright Institute heeft niets met die baron Pirbright te maken: de naam komt eenvoudigweg van het dorp in het Engelse graafschap Surrey, waar het onderzoeksinstituut gevestigd is. De Rothschilds spelen vaak een hoofdrol in dergelijke complotverhalen, net zoals de Hongaarse financier en filantroop George Soros. Die laatste duikt ook al jaren op in ongefundeerde samenzweringstheorieën waarin hij zogezegd ‘Europa wil overspoelen met massamigratie’.
Community Security Trust, een ngo die ijvert voor de bescherming van de Joodse gemeenschap in het Verenigd Koninkrijk, publiceerde al in april van dit jaar een rapport met een collectie antisemistische internetmemes geïnspireerd door de coronacrisis. De afbeeldingen droegen de boodschap uit dat het virus een ‘Joodse uitvinding’ was en dat het vooral door de Joodse gemeenschap verspreid werd. Omgekeerd waren er ook oproepen om opzettelijk Joodse burgers met het virus te besmetten. In Frankrijk, Duitsland en Nederland waarschuwden waakhonden de voorbije maanden eveneens voor een opstoot van antisemitisme rond het thema covid-19.
Graancirkelbeliever
Vanwaar komt de bereidwilligheid om te geloven in dergelijke eenvoudig te doorprikken complottheorieën over Joden, pandemieën en een stiekeme wereldheerschappij? Die ideeën zijn allesbehalve nieuw. Al in de middeleeuwen waren pestepidemieën vaak de aanleiding voor antisemitische vervolgingen en pogroms waarbij de Joodse bevolking als zondebok werd gezien. Een van de hardnekkigste en bekendste voorbeelden van een complottheorie zijn de Protocollen van de wijzen van Sion. Dat fictieve vergaderingsverslag beschrijft hoe Joodse leiders eind negentiende eeuw plannen smeden om de christelijke maatschappij omver te werpen. Hoewel het om een bewezen vervalsing gaat, wakkerde het document door de volledige twintigste eeuw heen wereldwijd het antisemitisme aan. Tot op vandaag zijn er mensen die in de authenticiteit ervan geloven.
Complotdenkers over het coronavirus verspreiden, bewust of onbewust, soortgelijke verhalen met antisemitische ondertonen. De val van de cabal, een drie uur durende YouTube- film van de Nederlandse voormalige graancirkelbeliever Janet Ossebaard, is een eindeloze parade van uitzinnige complottheorieën die volop de oude antisemitische mythes over de Rothschilds en Soros recycleren. Ook Ossebaard gelooft dat een kleine elitaire club van rijke samenzweerders achter de schermen de wereldheerschappij in handen heeft. Die illuminati of cabal zouden ook baat hebben bij het coronavirus, dat ze daarom op de mensheid hebben losgelaten. Het woord cabal is afgeleid van de Joodse mystieke stroming kabbala en wordt al eeuwen gebruikt voor geheime of occulte clubs. Ossebaards filmpjes zijn al honderdduizenden keren bekeken.
Complottheorieën over covid-19 kunnen dus erg gevaarlijk zijn. Wie er rotsvast in gelooft dat covid-19 een ‘geplande pandemie’ of een hoax is, is soms geneigd om de coronamaatregelen niet te volgen en draagt op die manier mogelijk bij tot de verdere verspreiding van het virus. Een tweede gevaar is sluipender: zodra je één bepaalde samenzwering waarschijnlijk acht, is de drempel verlaagd om ook paden te verkennen die leiden naar de donkerste pagina’s van de Europese geschiedenis. Aangevuurd door de algoritmes van Facebook en YouTube belanden sommige mensen op die manier in een rabbit hole van complotten waar ze nog moeilijk uit raken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
