Dinsdagavond organiseerden Knack en kunstcentrum De Singel het migratiedebat Europe, where do we go from here? in Antwerpen. Volgens migratie-experten Gerald Knaus en Paul Scheffer spreiden centrumpolitici met hun huidige beleid het bedje voor extreemrechts.
De Nederlands-Iraanse schrijver Kader Abdolah, met enkele van zijn boeken in de hand, opende de avond met een innemende toespraak over zijn eigen vluchtverhaal – hoe hij in de jaren tachtig door de oorlog tussen Iran en Irak, via Turkije in Amsterdam terechtkwam. ‘Ik wilde een bekende, beroemde en gevierde Perzische schrijver worden. Maar het leven heeft het anders bepaald. Ik wilde een bekende Perzische schrijver worden, maar opeens zat ik met 27 andere asielzoekers in een ruimte met stapelbedden.’
‘Ik werd ziek, en voelde me gefaald’, ging Abdolah verder. ‘Woordje per woordje leerde ik de Nederlandse taal, en met behulp van mijn dorpsgenoten schreef ik mijn eerste boek. Mijn eerste boek werd een tweede, een derde, een vierde, een vijfentwintigste! Immigratie had een nieuwe blik gegeven. Thuis was niet langer daar, thuis was de Nederlandse taal. De Nederlandse taal was binnen mij. Toen ik vluchtte, wist ik wat ik achterliet, maar ik wist niet waar ik naartoe ging. Maar nu weet ik het. Ik vluchtte weg om jullie te ontmoeten. En de ontmoeting is er ook een met mezelf geworden.’
Feitenvrij
Na Abdolahs optreden, trad Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck in debat met de Nederlandse hoogleraar Europese studies Paul Scheffer en de Duitse migratie-expert en voorzitter van het European Stability Initiative Gerald Knaus. Scheffer begon zijn relaas over demografie in zijn thuisland. ‘Het feitenvrije discours van extreemrechts wordt nauwelijks aangekaart: met een zeer restrictief migratiebeleid kent Nederland een krimpende bevolking. Dat is geen aantrekkelijke piste. Het Hongarije van premier Viktor Orbán heeft dat probleem: jonge mensen trekken weg en migranten zijn niet welkom, waardoor de bevolking aanzienlijk slinkt’, klonk het.
Maar ook aan de andere kant van het politieke spectrum hanteren ze feitenvrije argumenten zonder na te denken over wat de langetermijneffecten zijn, beargumenteert Scheffer. ‘Met de huidige migratiebeweging kent Nederland tegen 2049 vijf miljoen inwoners extra. Dat kan Nederland niet zomaar behappen. Daarom moeten we op een doordachte, rationele en duurzame manier migratie legaal organiseren. Dan heeft de maatschappij ook meer mentale ruimte voor irreguliere migratie die het gevolg zijn van geopolitieke ontwikkelingen waar we niet altijd vat op hebben.’
Extreemrechts heeft er alle baat bij dat het probleem niet opgelost raakt.
Dodelijke grens
Vervolgens was het de beurt aan Knaus. Volgens de ESI-directeur gaat Europa door de grootse vluchtelingencrisis sinds de jaren veertig. ‘Voornamelijk door de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne kwamen er sindsdien nooit zoveel migranten naar Europa. Maar de inspanningen worden niet eerlijk verdeeld. Of het nu om de Oekraïense of over de Syrische vluchtelingen gaat – die crisis is ook verre van opgelost. Daardoor zien we extreemrechts, met de FPÖ in Oostenrijk en de AfD in Duitsland, in sneltempo oprukken.’
‘Europa heeft de dodelijkste grens ter wereld. Alleen al vorig jaar stierven er 3900 mensen op weg naar het Oude Continent’, aldus Knaus. ‘Voor rechts bestaat de oplossing vandaag uit een migratiestop, links op zijn beurt meent dat er nu eenmaal niets aan te doen is. De twee schieten tekort. We moeten samenwerken met veilige niet-Europese landen om migranten terug te sturen en tegelijkertijd veel meer inzetten op legale migratie. Dat is een heel ander verhaal dan een zak geld geven aan Noord-Afrikaanse landen om migranten tegen te houden, zoals Europa nu doet.’
Beide heren sluiten het debat af met een gedeelde gedachte. ‘Slagen we er niet in om betere antwoorden te vinden op het migratievraagstuk, dan spreiden we het bedje voor populisten en extreemrechts die de liberale democratie en de rechtsstaat met voeten willen treden. Zij hebben er alle baat bij dat het probleem niet opgelost raakt’, aldus Scheffer. ‘Centrumpolitici die slechte deals sluiten, komen hypocriet én incompetent over. Dat spreidt het bedje voor pakweg Orbán, die eerlijk, maar wel brutaal is. Als we zo doorgaan, zal de toekomst meedogenloos uitdraaien. Nu al spreken politici over soldaten aan de Europese buitengrenzen’, vervolgt Knaus.
Grenscontroles
In het tweede debat was het aan Bert Gabriëls, kabinetsmedewerker van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor (CD&V), directrice van het Migration Policy Institute Hanne Beirens en Directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen Tine Klaus. ‘Het is bekend dat de grenscontroles van onze buurlanden weinig efficiënt zijn’ zegt Gabriëls. ‘De grenzen zijn poreus en wie tegengehouden wordt, kan het de volgende dag opnieuw proberen. Je komt daar nergens mee.’ Ook Beirens, die benadrukt dat het slechts om zeer sporadische en dus weinig betekenisvolle controles gaat, en Klaus zijn die mening toegedaan. ‘Het Europese project wordt hiermee uitgehold’, aldus Klaus.
‘We zitten in een migratie-, asiel én opvangcrisis’, benadrukt Gabriels, gevraagd naar welke beschrijving nu eigenlijk het juiste is. ‘We krijgen niet alle aanvragen verwerkt, maar dat wil niet zeggen dat er te veel mensen zijn. Alleen al op vlak van arbeidsmigratie en detacheringen krijgt onze diensten eenvoudigweg niet alle aanvragen behandeld. We zouden de volledige administratie volledig moeten hervormen om dat wel te kunnen, maar zelfs met een verdubbeling van het personeel zouden we op dit moment niet alle aanvragen kunnen verwerken. En dan hebben we het nog niet over asielaanvragen gehad.’
Zopas keurde de Europese Unie het Europese migratiepact goed. Is dat dan het ei van Columbus, om het migratievraagstuk in Europa voorgoed op te lossen? Volgens Beirens tot op zekere hoogte. ‘Het Pact, dat vanaf 2026 in werking moet treden, pakt voornamelijk de controles aan de buitengrenzen aan, maar gaat nauwelijks over de externe dimensie van het Europese migratiebeleid. We weten dat slechts twintig procent van de afgewezen asielzoekers in de Europese Unie momenteel terugkeert, dus daar zoekt Europa nog naar oplossingen.’
Maar volgens Beirens bieden heel wat vermeende oplossingen die politici aandragen, denk aan het Australische model van voormalig staatssecretaris Theo Francken (N-VA) of het Rwandamodel van het Verenigd Koninkrijk, niet het antwoord. ‘Het kost ontiegelijk veel geld en is maar van toepassing op enkele duizenden mensen.’ Ook Gabriëls is niet overtuigd. ‘Sommige politici komen met een model om een model te hebben. Ik heb het gevoel dat zulke modellen vooral veel kosten en dat we er weinig voor in de plaats komen.’ Klaus: ‘Australië is een eiland, dat is Europa niet, ook al gaat Fort Europa in die richting.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier