Carl Devos : ‘N-VA is oprecht als ze zegt dat ze in een federale regering wil stappen’

‘Een N-VA van 40 procent is voor Bart De Wever een neteligere situatie dan een N-VA die 30 procent haalt’, stelt politicoloog Carl Devos. ‘Want met 40 procent, een incontournable N-VA, kan de radicale vleugel van de partij het confederalisme onmiddellijk opeisen zonder pragmatisch te moeten blijven.’

Carl Devos, politicoloog van de Universiteit Gent, meent dat de N-VA er als de dood voor is om vijf jaar lang in de oppositie te moeten zitten. “Als N-VA verplicht is te regeren met de PS, zal ze waarschijnlijk het confederalisme op tafel leggen”, zegt hij. “Zonder de PS, zal de partij de nadruk op het socio-economische leggen.”

Wat denkt u over de tekst over het confederalisme dat dit weekend op het programma staat tijdens het N-VA-congres?

Carl Devos: “Het is een interessante tekst op politiek en intellectueel vlak en dat wil absoluut niet zeggen dat ik, zoals sommigen beweren, sympathisant ben van N-VA.”

“Eenvoudig gezegd : maandenlang is er gezegd geweest dat N-VA vaag was over het begrip confederalisme, dat dat maar een slogan was. Wel, hier is haar antwoord.”

“Dit gezegd zijnde, hebben we alle antwoorden ? Nee. Want onmiddellijk na de publicatie van de tekst hebben N-VA-kopstukken – Jan Jambon, Ben Weyts, Bart De Wever – een aantal interviews aan de pers gegeven. Terwijl de tekst duidelijk was, waren de politieke interventies dat veel minder. Wat heb ik onthouden? Voor De Wever is die visie een ‘ideaal’, ‘wat we wensen’, ‘onze politieke droom’. Volgens Jam Jambon, ‘willen we een eerste fase na de verkiezingen van 2014 omdat we zeer goed weten dat die droom onmogelijk in één keer te verwezenlijken is’. Voor Ben Weyts, ‘is het belangrijk dat de partijen die met ons de federale regering vormen het principe van confederalisme aanvaarden, dat het in het regeringsprogramma staat’.”

“Ik heb toen gedacht dat we weer in hetzelfde debat als in 2010 zouden terecht komen. Wat is het absolute minimum voor N-VA? Wat wil ze op het vlak van confederalisme bereiken om deel te nemen aan de federale regering? ‘Ah’, zegt N-VA, ‘dat is in functie van de stemmen van de Vlaamse kiezers. Als we 40% halen, zullen we meer eisen hebben, dan als we 30% halen’. Met andere woorden, N-VA zal die tekst gebruiken op lange termijn, maar we weten niets over haar eisen voor 2014.”

We zullen het toch uiteindelijk te weten komen ?

Devos : “Ik weet het niet. Misschien. Sindsdien houdt Bart De Wever onophoudelijk een discours tegen de PS. Na de nieuwjaarsreceptie van N-VA, hebben journalisten van Terzake aan een aantal verantwoordelijken van N-VA gevraagd of ze zonder de PS willen regeren. De antwoorden? ‘Indien mogelijk’, ‘we sluiten niemand uit’, ‘we hopen het, we zullen zien’… Ook hier haalt N-VA een radicale visie van de toekomst van het land door elkaar door luid en duidelijk te roepen dat ze niet met de PS wil regeren, terwijl ze nog alle mogelijkheden open houdt.”

Omdat ze weten dat het politiek onmogelijk wordt om zo ver te gaan ?

Devos: “N-VA is een brede partij met binnen haar electoraat verschillende publieken. Sommigen zetten vooral in op institutionele hervormingen, dus het confederalisme, anderen steunen N-VA meer omwille van haar belofte dat ze het socio-economisch model grondig wil hervormen. Voor het eerste, confederalisme, zal de PS wellicht nodig zijn, voor het tweede is de PS alleen maar een hindernis. Als N-VA met de PS moet besturen zal ze wellicht confederalisme nadrukkelijk op tafel leggen. Als ze kan besturen zonder de PS zullen ze zwaar inzetten op socio-economische hervormingen. Het zal dus ofwel het begin van confederalisme ofwel forse socio-economische hervormingen moeten zijn. Al wil N-VA beide samen, ze zal daar een compromis moeten accepteren. Wat niet evident is voor een partij die met twee derde meerderheid over congresdeelname moet beslissen.”

Het is ook tegenstrijdig dat Bart De Wever kandidaat premier zou kunnen zijn terwijl hij tegelijkertijd zodanig grote eisen stelt dat het voor N-VA onmogelijk wordt in een federale regering te stappen.

Devos: “Daar ben ik niet zo zeker van. Als N-VA echt niet klaar was om in een federale regering te stappen, had ze verklaard dat dat confederaal programma te nemen of te laten is en dat er geen sprake is te onderhandelen met de PS. Ik zie integendeel pragmatisme in de rangen van N-VA. En daar is een verklaring voor. Voor de eerste keer wacht ons een periode van vijf jaar zonder gewestelijk of federale verkiezingen en de vergelijking is niet eenvoudig. N-VA zou zich tevreden kunnen stellen met een regeringsdeelname met CD&V op gewestelijk niveau, maar dat zouden Open VLD en SP.A, die met CD&V op federaal niveau zouden moeten regeren, moeilijk aanvaarden. Vergeet ook niet dat er een kleine dertigtal samenwerkingsakkoorden moeten gesloten worden om de zesde staatshervorming in te vullen. N-VA is echter gekant tegen die hervorming en als nummer één van de Vlaamse regering kan ze die gebruiken om die hervorming te blokkeren en uit elkaar te halen met als doel stappen naar het confederalisme binnen te halen. Ik kan me inbeelden dat N-VA weet dat als ze niet in een federale regering stapt, ze kan geweigerd worden in de gewestelijke regering.”

“Verder denk ik dat N-VA oprecht is als ze zegt dat ze in een federale regering wil stappen om socio-economische hervormingen door te voeren inzake fiscaliteit of sociale zekerheid gezien de grote strategische keuzes op die vlakken gemaakt worden.”

Is het niet problematisch dat een deelname aan de federale regering zal goedgekeurd moeten worden door een twee derde meerderheid van de algemene vergadering van de partij?

Devos: “Dat wordt inderdaad heel moeilijk. Als er op confederaal vlak niets of bijna niets is, zal dat gecompenseerd moeten worden door ambitieuze socio-economische hervormingen.”

“Wat ik nu zal zeggen is misschien verrassend, maar een N-VA van 40%, dat we niet verwachten, is voor De Wever een neteligere situatie dan een N-VA die 30% haalt. Want met 40%, met een incontournable N-VA, kan de radicale vleugel van de partij het confederalisme vandaag al opeisen. Met 28 of 30% zou de N-VA bescheiden, realistisch en pragmatisch moeten blijven. Maar zelfs in dat geval zal die radicale vleugel in de verleiding komen om de Vlaamse regering als een wapen tegen het federaal niveau te gebruiken en toegevingen te eisen. “

Wat is de doelstelling van het congres van dit weekend ?

Devos: “Het zal vooral een mediashow worden. Maar de teksten kunnen geamendeerd worden en er zouden discussies over de prioriteiten moeten plaatsvinden. Er blijven ook schaduwzijden. N-VA zegt bijvoorbeeld dat ze het gewicht van de staat moet verminderen en de overheidsuitgaven drastisch naar beneden moeten, maar hoe moet dat precies gebeuren? Inzake sociale zekerheid, wil ze de werkloosheid in de tijd beperken, maar een dergelijke maatregel breng slechts een paar honderden miljoenen euro op, dat is onvoldoende om de vooropgestelde besparingen te bewerkstelligen. Ze wil de staatsschuld op 15 jaar tijd terugbrengen tot 0% maar dat is onmogelijk.”

Aan Franstalige zijde stelt de PS dat de stemming van mei dat van een maatschappijmodel zal zijn.

Devos: “Uiteraard. N-VA en PS zijn objectieve bondgenoten die elkaar versterken. Op ideologisch vlak wil N-VA echt komaf maken met de PS, maar op strategisch vlak mag ze de PS bedanken. Het zelfde geldt voor de PS die zich kan opwerpen als verdediger van de Franstaligen. Die herleiding van het debat tot een match PS – N-VA is goed voor de twee partijen.”

De PS waarschuwt ook voor een rechtse regering die in werkelijkheid pure fictie blijft ?

Devos: “Fictie, ja. Ik denk dat CDH nooit zonder de PS in de federale regering wil stappen. Aan Vlaamse zijde, waarschuwt N-VA niet alleen tegen een linkse regering, maar tegen de traditionele partijen die het systeem verdedigen en niet voor de verandering durven gaan omdat ze gedomineerd worden door de PS. N-VA wil Di Rupo II vermijden, dat nog altijd moeilijk ligt in Vlaanderen.”

“Het beeld van de Di Rupo-regering is de laatste tijd sterk verbeterd, maar het idee van een Franstalige premier en een federale regering zonder Vlaamse meerderheid in de Kamer blijft voor velen onaanvaardbaar. Dat is de reden waarom Wouter Beke, de voorzitter van CD&V duidelijk zegt dat hij geen federale regering zonder Vlaamse meerderheid wil en dat minister Koen Geens een Vlaamse premier eist.”

“Je voelt in de reacties van CD&V dat er nog altijd flaminganten zijn. De reactie van Stefaan De Clerck, die pleitte voor een toenadering met N-VA, bewijst dat sommigen nog altijd dromen over een grote populaire rechtse partij, een Forza Flandria van 40 of 50%, een droom die teruggaat tot de jaren 1950. Op strategisch vlak, voelt CD&V ook dat ze de Vlaamse kiezers die een te radicale N-VA kunnen afschrikken niet kan laten vallen. Dat is broodnodig om haar doelstelling, weer boven de 20% uitkomen, te halen. “

Vandaar dat begrip van ‘positief confederalisme’ waar CD&V voor staat. Wat bedoelen ze daar precies mee?

Devos: “Dat is moeilijk te zeggen. Met ‘positief’ wil CD&V zich vooral afzetten tegen N-VA, maar welke concrete institutionele hervormingen CD&V dan voorstelt is niet bekend. Het is de enige partij, naast N-VA, die na 25 mei over staatshervorming wil onderhandelen. Maar meer dan dit algemeen beginsel geeft de partij niet. Al kan ik begrijpen dat ze niet zelf de kritiek op de zesde staatshervorming wil organiseren door te onderlijnen wat er niet in zit maar er wel in had moeten zitten.”

Aan Vlaamse zijde voel je een toenadering tussen CD&V en N-VA. Aan Franstalige zijde, is een verlenging van de Olijfboomcoalitie niet uitgesloten. Kan dat het beheer van het land moeilijk maken?

Devos: “Dat zou moeilijk zijn. Dat is de reden waarom er nu een tripartite in de federale regering zit en dat is waarschijnlijk de standaardformule voor na de verkiezingen. PS en N-VA zouden al extreem soepel moeten zijn om samen een coalitie te vormen, dat zal uiterst moeilijk worden. “

“Maar ik herhaal : N-VA wil meer dan ooit federaal regeren om minstens een deel van haar socio-economische agenda te verwezenlijken. Ik geloof niet in het confederalisme want je moet een twee derde meerderheid hebben en ik zie Ecolo en Groen niet in de bres springen zoals ze tijdens deze legislatuur deden. Zal de N-VA zich vastklampen om in die richting vooruit te gaan?”

Kan het N-VA-congres antwoorden bieden ?

Devos: “Ik verwacht van dat congres dat N-VA haar strategie in fases verduidelijkt, uitlegt wat ze verstaat onder een aanvaarding van het ‘principe van confederalisme’ of dat ze zegt of ze bereid is in de federale regering te stappen zonder twee derde meerderheid.”

Dat zeggen zou toch gevaarlijk voor de partij zijn ?

Devos: “Ja, maar als ze daar niet op antwoordt, zal men haar verwijten dat ze tijd probeert te winnen, dat ze aan politiek doet zoals de traditionele partijen. Een beetje zoals CD&V.”

“Dat gezegde zijnde, als ik de strategie van de N-VA zou moeten definiëren, zou ik geen antwoorden geven want de duidelijkheid ervan zou bepaalde kiezers kunnen afschrikken. Of bewijzen dat voor N-VA stemmen geen zin heeft als ze moeilijk te vervullen en zelfs tegenstrijdige voorwaarden stelt zoals wanneer ze zegt dat ze wil regeren zonder PS, maar dat ze een twee derde meerderheid wilt.”

“Het klinkt goed : de kiezer beslist. Maar wat beslist hij eigenlijk? Dit gezegd zijnde, zijn die kritieken tegenover N-VA ook van toepassing op andere partijen. Ze houden allemaal tweeslachtige discours om hun strategie tegenover het Vlaamse kiespubliek te maximaliseren. “

Op ideologisch vlak wordt van N-VA gezegd dat het een rechtse, neoliberale partij is. De Wever en Homans beweren dat ze ‘sociaal’ zijn. Waar kan je de N-VA plaatsen?

Devos: “Het is een nationalistische en conservatieve partij, dat zijn haar twee hoofdeigenschappen. Ze heeft inderdaad neoliberale accenten maar dat is niet haar belangrijkste kenmerk.”

Maar ze pleiten bijvoorbeeld voor minder staat ?

Devos: “Ja en nee. Op federaal niveau willen ze inderdaad minder staat omdat het een nationalistische partij is. Maar niet op gewestelijk niveau. N-VA wil de openbare zaken versterken op Vlaams niveau, wat een liberale partij niet zou doen.”

“Wat betreft het ‘sociale’ aspect waarop N-VA aanspraak maakt, dat is geen effectief monopolie van de socialisten, je kan daar tot in het oneindige over debatteren. Maar ze hebben aan andere benadering van dat ‘sociale’ die me doet denken aan het compassionate conservatism van de Angelsaksische conservatieven. Dat is de meritocratie: we zijn inderdaad sociaal maar voor degenen die het echt nodig hebben. Als ze de werkloosheiduitkeringen in de tijd willen beperken met het risico dat sommige mensen bij het OCMW belanden, is dat precies omdat je met het minimumloon veel diepere enquêtes over de inkomsten van de leefloners kunt voeren. Met andere woorden, het komt altijd op neer om te zien of de personen die je helpt die hulp echt nodig hebben.”

Ze willen de controle maximaliseren ?

Devos: “Zo is het. Het meerderjarig budgettair plan van Antwerpen voorziet extra investeringen in het openbaar onderwijs en de OCMW ’s waarmee ze inderdaad kunnen zeggen dat ze een sociale aanpak hebben dat verschillend is van de socialisten. De N-VA is bijgevolg nationalistisch, conservatief en meritocratisch met liberale accenten. Het is geen liberale partij: ze legt meer de nadruk op de natie dan op het individu.”

“De N-VA doet me een beetje denken aan de CDU/CSU in Duitsland. Op het vlak van inhoud, is hun profiel leesbaarder dat van CD&V die voor het personalisme pleit en het goed beheer verdedigt, de machtservaring.”

Bij de start van zijn regering, beweerde Elio Di Rupo dat de balans van zijn regering op een resultaat kon beoordeeld worden: de verlaging van de N-VA. Maar is het geen droom te denken dat N-VA van de ene dag op de andere kan verdwijnen of uiteenbarsten?

Devos: “Er zijn verschillende scenario’s denkbaar . Maar als N-VA een beetje daalt, zelfs met een percentje, en zelfs als ze de eerste partij van Vlaanderen blijft, zal dat emotioneel de perceptie van de media niveau wijzigen. Iedereen zal van mening zijn dat haar terugtocht begonnen is na jaren van grootscheepse vooruitgang en oppositie. Dat zou het signaal zijn, duizend keer overdreven in de media. En ik heb het dan niet over een N-VA die met 4% zou dalen. Dat zou de psychologische context van een regeringsvorming drastisch wijzigen. “

“Maar N-VA is een intelligente partij. Het is daarom dat ze het institutioneel debat over confederalisme niet frontaal ter sprake brengt maar via een politieke en ideologische strijd tegen de PS. Dat is transparant maar ook geniaal, dat werkt in Vlaanderen waar het etatisme en een vorm van ancien régime gehaat wordt. Dat dwingt ook de andere partijen om de partij met wie ze regeren te verdedigen. Het nadeel is dat dat het debat in Vlaanderen bijzonder herleidt op een moment dat er heel veel uitdagingen te wachten staan: onderwijs, kinderbijslag, woningkredieten.”

Wat is de echte ambitie van De Wever ?

Devos: “Volgens mij de verkiezingen winnen, voor anderen ministerposten binnenhalen, dan blijven waar hij nu is. Premier? Dat zou zeer moeilijk en zelfs onmogelijk zijn. En hij zou dat niet willen. Toen koning Filip zijn blijde intrede in Antwerpen deed, droeg hij een das met de Venetiaanse leeuw, dat getuigt van de emotionele moeilijkheid voor een N-VA-voorzitter om Belgische symbolen te omarmen. Minister-president? Dan denk je eerder aan Kris Peeters, die al gezegd heeft dat hij de politiek verlaat als hij geen teamleider wordt, of zelfs aan Hilde Crevits die de eerste vrouw op die post zou zijn. Maar voor CD&V zou het inderdaad niet gemakkelijk zijn een regering te leiden waarvan ze niet de belangrijkste partij is. Geert Bourgeois voor N-VA? Hij verklaarde zich kandidaat, maar Bart De Wever sprak nog liever zijn steun uit voor Kris Peeters … Dat zegt veel.”

Liesbeth Homans dan?

Devos: “Dat is ook een naam die rond gaat. Ze staat dicht bij De Wever, dat is waar. Er zijn verschillende combinaties mogelijk. Maar in Vlaanderen heeft CD&V, de draaischijf is van de coalitie, de sleutel.”

“Er is nog een detail dat verklaart waarom de “post-mei 2014″ vergelijking ingewikkeld zal zijn. We doen alsof de partijen identieke scores voor de drie verkiezingen – Europees, federaal, gewestelijk – zullen halen, maar niets is minder zeker. Het kan dat zeer verschillende resultaten tussen de machtsniveau ’s en provincies de samenstelling van de meerderheden nog hachelijker maken.”