Niemand, behalve enkele specialisten in de voorspelling van het verleden, had vermoed dat een kleine drie weken na de verkiezingen alle regionale onderhandelingen al opgestart zouden zijn. Toch waarschuwt politicoloog Carl Devos voor overdreven optimisme. Drie vraagjes.
1. Waar staan we nu in de regeringsformatie?
Devos: ‘Veel verder dan eerst was gevreesd, minder ver dan nu vaak wordt gedacht. Niemand, behalve enkele specialisten in de voorspelling van het verleden, had vermoed dat een kleine drie weken na de verkiezingen alle regionale onderhandelingen al opgestart zouden zijn. En dat er nog maar één informateur is geweest die bovendien werkt aan een formule die in het allerbeste scenario – en alleen in dat scenario – over een week eventueel al zou kunnen leiden tot de start van federale formatiegesprekken.
‘Anderzijds werd, zeker wat de federale formatie betreft, soms te enthousiast gedacht dat we er bijna zijn. Dat is geenszins het geval. Zo is er voorlopig weinig animo bij CDH om de federale sprong te wagen. Ook de Franstalige arbeidersbeweging wil niet mee. Bovendien zijn de relaties tussen MR en CDH gespannen, sinds de Franstalige regeringsvormingen maar ook na de discussie over de hertelling van stemmen in het Waals Parlement. MR heeft geen vertrouwen in CDH. Ze zien daar – 2007 all over again – CDH een strategie volgen die de PS weer aan tafel brengt.’
‘De regionale inhoudelijke onderhandelingen moeten nog op gang komen, en die beloven moeilijk te zijn. Aan federale zijn we nog niet eens toe, al tast De Wever op dit moment al verkennend inhoudelijke pistes af voor zijn informatienota. Al die gesprekken, op alle niveaus, kunnen nog altijd vastlopen. Denk aan 2007: gestart zonder PS kwam die na crisis terug aan boord.’
‘De kans dat we ook in deze formaties crisissen zullen beleven is zeer groot. Dan zegt het hoofdnieuws dat de onderhandelingen in het slop zitten en volgen analyses die het einde ervan voorspellen en allerlei nieuwe scenario’s (wissel van de coalities) in het vooruitzicht stellen. Het gaat, bij wijze van spreken, voorlopig ook gewoon te goed. Dat slechte nieuws zal wellicht in spectaculaire koppen gebracht worden, maar hoeft niet altijd meteen het einde van onderhandelingen te betekenen. Die gaan met ups en downs. Die downs komen er. Misschien al snel. Als De Wever CDH niet kan overtuigen is een eerste crisis er al: wat doet Open VLD? ‘
2. CD&V sluit Open VLD uit, klinkt het bij de liberalen. Bij N-VA houden ze de deur op een kier. Houdt N-VA de rechtsere liberalen als slag om de arm om CD&V onder de knoet te houden?
Devos: ‘Het is uiteraard onmogelijk om in het strategische hoofd van N-VA te kijken, maar N-VA houdt volgens mij Open VLD niet (langer) op de reservebank om CD&V tot meer toegevingen te dwingen. De ex-kartelpartners lijken vrij snel vrij stevig aan elkaar vastgeklonken. N-VA had wellicht minder problemen met Open VLD dan CD&V. De Wever vernoemde ze meestal toen hij het over zijn ‘logische coalitie’ had en even hing de Braziliaanse coalitie (zonder CD&V en met Open VLD) in een hoekje. En als Open VLD echt Vlaams nodig is opdat N-VA federaal zou kunnen besturen, is niet uitgesloten dat N-VA ook die opening maakt in de Vlaamse regering. Al is de kans daartoe zeer klein, en wordt die elke dag kleiner. N-VA gaat zonder problemen met CD&V mee in de algemene regel dat je best een regering maakt met zo weinig mogelijk partijen. Dat vergemakkelijkt vaak – niet altijd – de onderhandelingen en vergroot het gewicht van elke partij in die ploeg. Open VLD zou trouwens overbodig zijn, waardoor dat tot spanning tussen Open VLD en CD&V kan leiden (want CD&V kan bij conflicten nog jaren bij N-VA proberen om Open VLD er uit te gooien). Dat ziet N-VA liever niet gebeuren in een regering die zij leidt.’
‘Zonder Open VLD Vlaams is Open VLD ook federaal moeilijker, gezien de koppeling (geen federaal zonder Vlaams) die de Vlaamse liberalen eisen. CD&V houdt Open VLD dus ook om federale redenen buiten de Vlaamse regering: als CDH mee stapt kan CD&V die federale regering leiden. Al is CDH ook nuttiger om belangenconflicten tegen de federale van de Waalse en Franse Gemeenschapsregering te vermijden. Daarnaast heeft CD&V geen zin om Vlaams en federaal gekneld te raken tussen N-VA enerzijds en de liberalen anderzijds. Zo’n regering helt te zeer naar rechts. Er zijn dus ook inhoudelijke redenen bij CD&V om Open VLD te weigeren. Dat is meteen ook een reden waarom N-VA niet zo tegen die liberalen is, toch zeker federaal, maar ze vinden bij N-VA de relaties met ex-kartelgenoot belangrijker dan die met Open VLD.’
‘Dat Open VLD vanuit haar Vlaamse oppositie felle kritiek had op Peeters, die als christendemocraat meer centrum is dan Open VLD en N-VA, zorgt niet voor veel liefde tussen Peeters en Open VLD.Maar ook N-VA ziet zich wellicht federaal gemakkelijker met Open VLD besturen dan Vlaams. Federaal versterkt Open VLD de ‘liberale’ afbouw van de Belgische staat. Vlaams zijn de nationalisten minder ‘liberaal’ als het om het verzwakken van ‘hun’ Vlaamse overheid in relatie met de markt gaat. Kortom, het is vooral CD&V die Open VLD uitsluit. Maar N-VA wringt niet tegen, al houden ze daar een federale slag om de arm, terwijl CD&V Open VLD daar absoluut wil tegenhouden.’
3. Er wordt nogal wat gebuzzed en gespind over een regering Geens I, Peeters I of Beke I. Is dat niet voorbarig? CD&V heeft de verkiezingen niet zonder kleerscheuren overleefd.
Devos: ‘Dat is uiteraard zeer voorbarig. Het is nog onzeker of informateur De Wever zal slagen in zijn opzet. En zelfs als MR en CDH of Open VLD mee in de onderhandelingen stappen, is er absoluut geen zekerheid dat die ook zullen slagen en dus tot een regering zullen leiden. De regeringsonderhandelingen worden overal nog een taaie klus. Het kan daar zeker nog mislopen, waardoor we over enkele weken of maanden in een heel andere constellatie terecht kunnen komen. Zolang partijcongressen geen fiat geven over regeerakkoorden, een beslissing die onze verkozenen enkele dagen daarna moeten uitvoeren, is er geen regering en is er bijgevolg geen zekerheid. Als er een centrumrechtse regering komt met CDH (dus zonder Open VLD) zijn de christendemocraten de grootste (en enige) familie en zal een CD&V’er premier kunnen worden. Omdat N-VA die ambitie niet heeft. Dan staat de naam van Peeters nog altijd met stip bovenaan. Om vele redenen. Omdat de, zeer versterkte, Beke meer kan betekenen als chef van de partij. En premier worden zonder regeringservaring is zelfs voor Beke niet evident. Omdat Geens dat wel zou kunnen, maar er een betere is. Met meer ervaring en gewicht. Geens heeft ook geen persoonlijke score om de neus aan dat raam te steken. Op een vakdepartement financiën kan hij ook sterk renderen. Omdat Peeters ofwel premier (dus geen vakminister) wordt ofwel de politiek verlaat en men dat bij CD&V niet ziet zitten, ondanks zijn persoonlijk wat tegenvallende score. En Peeters heeft gezien zijn ervaring en profiel goede kaarten om een federale ‘herstelregering’ te leiden. De partij dacht er op het einde van de campagne trouwens ook aan om Peeters als kandidaat-premier te profileren. Er is rond zijn positie (voorlopig) geen debat. Als niet CDH maar Open VLD tot de regering zou toetreden, zijn de liberalen de grootste familie en komt Didier Reynders als premier in beeld. Dat is geen wet van Meden en Perzen, maar het wordt in dat geval heel moeilijk om Peeters naar de Zestien te sturen. Peeters is dus nog niet binnen in de Zestien. Discussie over zijn talenkennis is dan wel bijzonder voorbarig.’
Regeringsformatie
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier