Politicoloog Carl Devos (UGent) nuanceert de analyses waarin enkel gesloten deuren te vinden zijn tussen N-VA enerzijds en Open VLD en CD&V anderzijds. ‘Onderschat de creativiteit en het politieke vernuft niet om het onverzoenbare te verzoenen.’
De reacties van Open VLD en CD&V op de congresteksten van N-VA over hun confederalisme en sociaaleconomische programma waren op zijn minst stevig te noemen. CD&V-voorzitter Wouter Beke zei dat er ‘geen regeringsonderhandelingen komen over het confederalisme van N-VA’. Daarenboven vindt hij dat het sociaaleconomische programma van de Vlaams-nationalisten niet strookt met dat zijn christendemocratische programma.
De liberalen van Gwendolyn Rutten zien dan weer ‘raakvlakken’ op sociaaleconomisch vlak, maar zeggen geen tijd te willen verliezen met gesprekken over een staatshervorming. Open VLD-kopstuk Patrick Dewael zegt qua institutionele discussie te willen focussen op het uitvoeren van de zesde staatshervorming.
Een coalitie tussen N-VA en (voormalig kartelpartner) CD&V en Open VLD is dus veraf, zo analyseerden commentatoren. ‘Het is te voorbarig om die zogenaamde Antwerpse coalitie op federaal niveau uit te sluiten,’ reageert politicoloog Carl Devos (UGent) in een interview met Knack.be. ‘Ik ga niet uit van een diep cynisme dat politici hun beloftes verraden meteen na de verkiezingen. Wél van een politiek realisme: het onverzoenbare blijkt altijd wel verzoenbaar dankzij het grote politiek vernuft dat we hier hebben.’
Politiek realisme, creativiteit, het onverzoenbare verzoenen: leg dat eens uit?
Carl Devos: ‘Dat de creativiteit in België erg groot is, bewijst de financieringswet die in het Vlinderakkoord is opgenomen. De onderhandelaars hadden de zogenaamde ‘apostolische beginselen’ opgelijst: er moesten meer middelen naar de deelstaten, de federale staat moest geherdefinieerd worden én er mocht niemand verarmen. Dat lijkt onverenigbaar, maar het politiek vernuft in die financieringswet is indrukwekkend gebleken.’
De klare eisen van N-VA over confederalisme kunnen dus verzoend worden met de even klare afwijzing van CD&V en Open VLD om daar tijd mee te verliezen?
Carl Devos: ‘Ik moet nog zien of CD&V en Open VLD er ‘geen seconde over willen praten‘ als de N-VA goed scoort. Dit mag dan als politieke sciencefiction klinken, het is niet uitgesloten dat er in het regeerakkoord een korte verklaring komt dat een volgende staatshervorming wordt onderzocht. Die moet dan gebaseerd zijn op artikel 35 van de Grondwet: de deelstaten moeten in de toekomst voor alles bevoegd zijn, behalve voor de bevoegdheden die expliciet aan België toegewezen worden. In dat akkoord moeten de woorden ‘confederalisme’ en ‘federalisme’ dan gemeden worden. Daarna wordt in de Senaat een commissie ingericht die een stappenplan opzet, dat nog voor de verkiezingen van 2019 een bevoegdheidsoverdracht inhoudt. Dat is allemaal niet uit te sluiten.’
Waarom denkt u dat? De toon van N-VA is hard en die van Open VLD en CD&V ook nogal onzacht.
Carl Devos: ‘Ik zie meer open deuren dan je op het eerste zicht zou denken. De N-VA-top zet zelf de deur op een kier. Voorzitter Bart De Wever zegt dat hij ‘geen enkele kans’ zal laten liggen om een herstelregering te vormen. Ben Weyts zegt dat ‘op zijn minst iets van het confederalisme’ moet ingeschreven worden. Bij Jan Jambon dan weer klinkt het dat N-VA bereid is in fases te werken. Daaruit spreekt een zekere souplesse en creativiteit. Die fases van Jambon kunnen bijvoorbeeld in mijn fictieve Senaatscommissie voorbereid worden.’
En welke open deuren ziet u bij Open VLD en CD&V?
Carl Devos: ‘CD&V zet dan wel een ‘positief’ confederalisme tegenover het confederalisme van N-VA, ze blijven het wel hebben over confederalisme. Dat is een bewuste keuze, waaruit blijkt dat ze willen onderhandelen. Zolang dat in hun programma zit, staat de deur op een kier. Kris Peeters heeft in een gastcollege aan de UGent nog gezegd dat nog voor 2019 een akkoord zou gevonden kunnen worden. De zesde staatshervorming moet rond 2017-2018 uitgevoerd zijn. Dat geeft de regeringspartijen nog een jaar om over een nieuwe staatshervorming te onderhandelen.’
‘Open VLD zal dan wel het confederalisme uit hun nieuwe visietekst houden, maar laat wel een sociaaleconomische opening. Wie zegt dat de liberalen niet bereid zullen zijn snel over de institutionele discussie te stappen, als een en ander slim geformuleerd wordt?’
‘Ik wil wel benadrukken dat ik niet zeg dat deze coalitie er sowieso komt. De politieke pragmatiek kennende is het gewoon te voorbarig om ze uit te sluiten.’
Carl Devos: ‘30% kan beter uitvallen voor De Wever dan 40%’
Wat zou een hindernis kunnen zijn voor die Antwerpse coalitie op federaal niveau?
Carl Devos: ‘De souplesse die nodig is om deze coalitie te vormen, zal vooral moeilijk te vinden zijn bij N-VA. Of ze die aan de dag kunnen leggen, zal afhangen van hun state of mind. Scoren ze indrukwekkend, denk aan de 40% van Geert Bourgeois, dan kunnen ze hun confederalisme doordrukken. Scoren ze gewoon sterk, onder de 30%-norm van De Wever, dan beseffen ze misschien dat ze hun confederalisme niet kunnen opeisen. Dan kiezen ze misschien voor een federale regering waarin ze hun sociaaleconomisch programma kunnen doordrukken. Immers: het zal dat zijn, of 5 jaar oppositie.’
U ziet het niet gebeuren dat N-VA 40% haalt?
Carl Devos: ‘Dat lijkt me inderdaad weinig waarschijnlijk. Maar een sterke score, van 30% of net iets minder, kan een grotere hulp zijn voor De Wever om zijn achterban te overhalen dan die 40%. Halen ze ‘maar’ 30%, dan is dat in het voordeel van de pragmatische achterban. Dat blijft hoe dan ook een uitdaging voor De Wever. N-VA mag tegenwoordig dan wel meer volk verzamelen dan CD&V, CD&V blijft de enige volkspartij. Zij overspant centrumlinks en centrumrechts, terwijl N-VA duidelijk en eenduidig centrumrechts is.’
Carl Devos: ‘PS is de enige die voordeel deed met de N-VA-voorstellen’
In Vlaanderen hebben de congresteksten van N-VA een en ander duidelijk gemaakt en in gang gezet. Wat met Franstalig België?
Carl Devos: ‘De enige die haar voordeel deed met de N-VA-voorstellen is de PS. Die komt nu als enige geloofwaardig over als buffer tegen de N-VA. Ze krijgt klappen op links van de PTB (de Franstalige poot van de PVDA, red.). Nu kan ze zeggen: ‘wie ons verzwakt omdat we te weinig links zijn, riskeert een nog rechtsere regering met N-VA‘.’ De PS heeft al veel pluimen verloren, maar kan zich nu weer positioneren tegenover bijvoorbeeld de MR. Didier Reynders kan echt niet sympathiek gaan doen in Wallonië en Brussel met zijn ‘vriend’ De Wever. De PS is overigens met de nieuwe minister-president in Brussel (Rudy Vervoort, red.) en de nieuwe burgemeester (Yvan Mayeur, red.) de aanloop naar 2014 al aan het nemen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier