‘Buitenlandse referenda op ons grondgebied bestrijd je niet alleen met woorden’

‘Het publiek heeft er recht op dat alle politici die zich in dit debat hebben gemengd het niet houden bij algemene uitspraken maar hun kaarten ook op tafel leggen wanneer het over oplossingen gaat’, schrijft Peter De Roover naar aanleiding van een mogelijk Turks referendum over de doodstraf.

Veel is er niet nodig aan maatschappelijke opwinding om journalisten, politici en opiniehebbers naar de eerste rij te zien wringen teneinde aan hun verontwaardiging publiek lucht te geven. Ze laten er ongaarne twijfel over bestaan dat ze het hart op de juiste plaats dragen. Minder dan beide andere groepen mag een politicus echter zijn taak volbracht wanen met het gratuit uiten van ergernis. Daarvoor hoef je niet zo nodig in parlement of regering te zitten. Leden van de uitvoerende macht moeten bestaande wettelijke middelen doeltreffend gebruiken; zij en leden van de wetgevende macht nemen initiatieven voor nieuw instrumentarium wanneer dat nodig is.

Wanneer buitenlandse politieke tegenstellingen op ons grondgebied worden uitgevochten, letterlijk of figuurlijk, dan springen de knipperlichten snel op oranje. Zo hekelden vele West-Europese leiders dat Turkse politici in hun landen actief campagne kwamen voeren voor het referendum dat de presidentiële macht in het verre Ankara moest uitbreiden. Politici bij ons sloten zich aan bij dat koor maar na de vraag hoe daadwerkelijk kon worden ingegrepen, viel een gênante stilte. Er bleek een wettelijk vacuüm te bestaan dat uiteraard niet echt wordt ingevuld door de regels die de openbare orde beschermen. Als die in het gedrang komt, kunnen burgemeesters ingrijpen. In uitzonderlijke gevallen ligt daar een basis om tot actie over te gaan maar die wetgeving heeft in principe niets te maken met de problematiek van buitenlandse politieke campagnes op ons grondgebied.

Het internationaal recht biedt echter mogelijkheden die we best wettelijk verankeren. Wanneer gezagsdragers in andere landen politieke campagnes willen voeren, betreden ze het terrein van het buitenlands beleid en dan kan een toestemming van het ontvangende land geëist worden. Als we dat formeel vastleggen, beschikken we over een werktuig om de activiteiten van de buitenlandse politieke vedetten te beperken indien we dat zinvol achten. Na consultatie van binnen- en buitenlandse specialisten internationaal recht legde ik daarover een wetsvoorstel neer. In een nota daarover die nadien verscheen bij de wetenschappelijke dienst van de Duitse Bondsdag vinden we ruggensteun voor ons voorstel dat perfect past binnen het volkerenrecht.

De Turkse president Erdogan liet intussen verstaan ook een referendum over de invoering van de doodstraf te overwegen. Weer reageerden West-Europese leiders overtuigd afwijzend. De Duitse Kanselier Angela Merkel nam het voortouw, daarin onder meer gesteund door de sociaaldemocratische partijleider Martin Schulz. Opnieuw klonk het uit eensgezinde Vlaamse politieke kelen dat we niet willen dat zo’n referendum ook bij ons wordt georganiseerd. Premier Charles Michel sloot zich aan bij die afwijzing en laat onderzoeken hoe we concreet zouden kunnen optreden. Wij doen graag een suggestie in dat verband.

Internationale diplomatieke recht

Naast de bestaande wetgeving over de handhaving van de openbare orde en mijn wetsvoorstel over deelname van buitenlandse gezagsdragers aan politieke manifestaties op ons grondgebied kan het arsenaal aan middelen om in te grijpen verruimd worden door het internationale diplomatieke recht toe te passen zoals bijvoorbeeld Canada doet. Op een Canadese overheidswebstek Global Affairs Canada worden antwoorden gegeven op FAQ’s, veel gestelde vragen. Eén daarvan luidt klaarblijkelijk: “Schendt de opstelling van kiesbureaus in diplomatieke en consulaire panden in Canada zonder de uitdrukkelijke toestemming van de regering van Canada het internationale recht?” We zijn niet de enigen die daar mee bezig zijn.

Het antwoord van de Canadese overheid is klaar en duidelijk. De Weense Conventies over Diplomatieke en Consulaire Relaties bepalen de functies van buitenlandse missies en “geen van beide artikels geeft de zendende staat specifiek het recht om stembureaus te organiseren op het grondgebied van het gastland”. Consulaten kunnen buiten de door de Conventie voorziene functies slechts activiteiten ontplooien die niet verboden wordt door de wetten van het gastland of voor zover dat gastland geen bezwaar maakt. “Verder voorziet Artikel 55 van het VCCR dat panden van een consulaire post niet mogen gebruikt worden op enige manier die niet verzoenbaar is met de uitoefening van consulaire functies. Als een buitenlandse missie een buitenlandse kiesactiviteit organiseert die niet is geautoriseerd door Canada, dan zou dat onverenigbaar zijn met de uitoefening van de consulaire functies.”

Een nieuw rapport van de eerder genoemde wetenschappelijke dienst van de Duitse Bondsdag komt trouwens tot dezelfde bevinding en voegt er aan toe dat in het geval van een referendum over de doodstraf zelfs onverbrekelijke basisrechten in het geding zijn. De nota heeft het daarbij over de ‘Versagungspflicht der Bundesregierung’, die dus niet alleen kan verbieden maar dat in dit concrete geval zelfs zou moeten.

We mogen niet aarzelen ons aan te sluiten bij die invulling van de rechten van ambassades en consulaten. Zo krijgen we bijkomend gereedschap om te verhinderen dat zo’n eventueel Turkse referendum over de doodstraf ook bij ons kan plaatsvinden. Daarmee is het net niet helemaal dicht want de wetenschappelijke dienst van de Bondsdag merkt nog op dat het niet vanzelfsprekend is om in te grijpen als de diplomatieke post toch handelt zonder toestemming. Maar dan gaan we uiteraard naar een majeur diplomatiek incident.

Een collega-politicus koos voor een treffende beeldspraak om het probleem van de meervoudige politieke aanhorigheid correct te duiden. Je kan supporteren voor meerdere voetbalploegen maar je kan maar in één elftal meespelen. Daarover gaat het. Het spreekt voor zich dat mensen hun identiteit kunnen kruiden vanuit meerdere culturele achtergronden. Wanneer het echter gaat over de politieke ruimte waarin mensen zich concreet engageren dan hoort die ook hier te liggen voor wie gekozen heeft zich blijvend en legaal op ons grondgebied te vestigen. Dat signaal mag niet alleen met woorden gegeven worden maar moet ook concrete invulling krijgen. Het publiek heeft er recht op dat alle politici die zich in dit debat hebben gemengd het niet houden bij algemene uitspraken maar hun kaarten ook op tafel leggen wanneer het over oplossingen gaat.

Peter De Roover

Fractievoorzitter N-VA Kamer