Boorde Homans nieuwssite Apache een krediet door de neus? ‘Dit ruikt sterk naar een politiek manoeuvre’

De nieuwswebsite Apache stond op het punt 150.000 euro risicokapitaal op te halen bij Trividend, het Vlaams Participatiefonds voor de Sociale Economie. Tot het kabinet van Vlaams viceminister-president Liesbeth Homans (N-VA) op een weinig orthodoxe manier zijn veto stelde.

De afspraak was al een maand op voorhand gepland. Dinsdag 9 mei zou de raad van bestuur vergaderen in het kantoor van Trividend, vlak bij Brussel-Noord. Trividend is een participatiemaatschappij die risicokapitaal verstrekt binnen de sociale economie. Aanvragers van zulk kapitaal moeten onder meer aantonen dat ze de tewerkstelling binnen kansengroepen stimuleren, dat ze milieuvriendelijke arbeidsomstandigheden en productiemethodes bevorderen en participatief ondernemerschap ontwikkelen. De maatschappij is een publiek-private samenwerking. 40 procent van het kapitaal komt van de Vlaamse overheid, die voorts instaat voor de lonen van de drie medewerkers en voor andere werkingsmiddelen. De klantenportefeuille is breed en divers. Behalve sociale werkplaatsen en groene start-ups steunde Trividend in het verleden onder meer een huisvestingsproject voor kwetsbare gezinnen, een crowdfundingplatform en een duurzaam conferentiecentrum.

Koen Schoors, economieprofessor in Gent, moest die dinsdag twee afwezigheden vaststellen. Plenair telt de raad van bestuur tien leden, waarvan zes uit de sociale economie en het bankwezen. De Vlaamse overheid vaardigt naast een kaderlid van de ParticipatieMaatschappij Vlaanderen (PMV) twee kabinetsmedewerkers af. Minister van Werk en Economie Philippe Muyters (N-VA) heeft een stem in het kapittel, net zoals zijn partijgenote Liesbeth Homans: zij gaat als minister van Sociale Economie over de publieke financiering van Trividend.

Vaste prik op de vergadering is de zogenoemde update, een doorloop van de aanvragen in behandeling. Eén dossier zat klaar voor de finale stap: de beoordeling door het investeringscomité. Dat onafhankelijke orgaan, een panel van zeven financiële specialisten en ondernemers, hanteert naast inhoudelijke vooral bedrijfseconomische criteria zoals rentabiliteit en groeipotentieel. Op vrijdag 12 mei zou het comité zich buigen over het dossier van nieuwswebsite Apache. Was het opportuun de gevraagde steun, een achtergestelde lening van 100.000 à 150.000 euro, toe te kennen aan de coöperatieve vennootschap De Werktitel, die achter Apache schuilt?

De afweging zou nooit gemaakt worden. Drie dagen eerder speelde zich op de raad van bestuur het volgende tafereel af. Pieter De Cuyper, raadgever begroting op het kabinet-Homans, stelde tijdens de update zijn veto. Steun aan Apache, zo poneerde hij, viel niet te rijmen met de missie van Trividend. De tussenkomst had het startpunt van een verhitte discussie kunnen zijn: het is ongebruikelijk dat de raad een dossier in zo’n vergevorderd stadium afserveert. Die discussie kwam er niet. In de plaats daarvan viel een ongemakkelijke stilte, waarvan we verschillende beschrijvingen hebben opgetekend. Hoe iedereen geconcentreerd naar de punten van zijn schoenen zat te staren, en hoe sommigen intussen ook de punt van hun tong afbeten. Tot een stemming kwam het evenmin.

De stilte werd uiteindelijk door voorzitter Schoors doorbroken. ‘Ik stel voor dat we dit in acht nemen’, sprak hij. Daarna ging hij over naar het volgende agendapunt.

Onmiddellijk na de vergadering werd de communicatie strak geregisseerd. Alleen Koen Schoors zou vragen over de door De Werktitel gevraagde steun beantwoorden.

Ramkoers

Waarom de zaak zo gevoelig ligt, laat zich makkelijk raden. Apache ligt al een poos op ramkoers met de N-VA. Vooral een reeks onthullingen over de Antwerpse uitlopers van het schandaal rond de failliete Optima Bank heeft kwaad bloed gezet. In oktober vorig jaar kreeg Apache een zware schadeclaim van Joeri Dillen, ex-projectontwikkelaar en gewezen kabinetschef van Bart De Wever, burgemeester van Antwerpen en voorzitter van de N-VA.

‘Ik hou daar een wrang gevoel aan over’, zegt Apache-hoofdredacteur Karl Van den Broeck. ‘Kijk naar de chronologie. Twee jaar geleden hadden we al een eerste kapitaalronde georganiseerd. Ook toen dienden we een aanvraag in bij Trividend. Het investeringscomité wees die af. Niet op inhoudelijke maar op financiële gronden: ze geloofden niet in de leefbaarheid van een digitaal nieuwsmedium. Intussen hebben we een veel sterker dossier, met meer dan 3000 vaste abonnees liggen we zelfs voor op de timing van ons businessplan. Een halfjaar geleden hebben we besloten een nieuwe kapitaalronde te lanceren, zodat we het redactieteam kunnen uitbreiden. Er kwam een roadshow voor investeerders, en tot onze verbazing bleek ook Trividend sterk geïnteresseerd. We hebben intensief samengewerkt om ons dossier voor te bereiden. Modaliteiten, rentevoet, alle details waren afgerond. Ik keek de beoordeling door het investerings-comité vol vertrouwen tegemoet. En dan ineens, op de valreep, zo’n telefoon. Floep, ons dossier was van de baan.’

‘Ik kan het niet bewijzen, maar dit ruikt toch sterk naar een politiek manoeuvre’, besluit Van den Broeck. ‘Het argument dat we niet aan de doelstellingen beantwoorden, is om te lachen. Twee jaar geleden speelde dat blijkbaar niet mee. Een blik op de website van Trividend volstaat trouwens om vast te stellen dat de participatiemaatschappij al veel projecten heeft gesteund die weinig met de sociale economie te maken hebben.’

Represailles

Raadgever Pieter De Cuyper blijft bij zijn standpunt. ‘Tewerkstelling binnen de sociale economie creëren: dat is de finaliteit van Trividend. Daar valt een nieuwswebsite niet onder.’ Dat hetzelfde kan gezegd van diverse andere initiatieven die wel steun kregen? ‘Daar heb ik geen weet van. Misschien gaat het om dossiers van voor mijn tijd.’ De Cuyper ontkent dat er politieke rancune meespeelt. En herhaalt tot twee keer toe dat zijn tussenkomst niet van hogerhand werd gedicteerd.

Voorzitter Koen Schoors zit naar eigen zeggen verveeld met de zaak, maar vindt niet dat hem of Trividend iets te verwijten valt. ‘We wisten van meet af aan dat het om een gevoelig dossier ging. Toch hebben we het een kans gegeven.’ Waarom heeft hij, net zoals de andere bestuursleden, het dictaat van De Cuyper dan voetstoots aanvaard? ‘Het was een kwestie van realisme. We konden hier heibel over maken, maar wat zou dat opgeleverd hebben? Als een hoofdaandeelhouder zijn veto stelt, krijg je een beslissing er toch niet door. Die aandeelhouder heeft gewoon zijn statutaire macht gebruikt om zijn belangen te behartigen. Met een valabel argument: Trividend heeft de sociale tewerkstelling als voornaamste missie. We zijn trouwens nieuwe statuten aan het schrijven waarin dat nog duidelijker wordt omschreven.’

Ondanks de strakke communicatieregie bereikten ons enkele commentaren. ‘Nooit zo veel politieke druk in een raad van bestuur ondervonden’, noteerden we meermaals. Anekdotes over de N-VA-campagne tegen Apache werden op fluistertoon gedeeld. De angst voor represailles zit er diep in, in de sociale economie. Minister Homans, zo luidt het, heeft de macht, het geld en lange tenen.

Kristof Somers, ondernemer met een SP.A-stempel en een ancien binnen het investeringscomité, spreekt wel vrijuit. ‘Nu snap ik waarom de vergadering van vrijdag 12 mei ineens werd afgelast’, zegt hij. ‘Bij de uitnodiging zat geen agenda. Ik wist dus helemaal niets van een dossier-Apache.’ Somers is formeel: het is helemaal geen routine dat de raad van bestuur een dossier op die manier begraaft. Onverenigbaar met de Trividend-doelstellingen? ‘Dat argument klinkt opportunistisch’, zegt Somers. ‘Je mag het gerust weten: als investeringscomité krijgen we weleens subtiele wenken om een dossier dat zich, eufemistisch gezegd, op de rand van de doelstellingen bevindt, toch welwillend onder de loep te nemen.’

Zou rancune dan toch een rol hebben gespeeld? Somers antwoordt droog: ‘Is de paus katholiek?’