Bondscoach Roberto Martínez over het EK 2020: ‘We houden de deur open voor jong bloed’

Europees kampioen worden met sprankelend voetbal: de lat ligt hoog voor de Rode Duivels. Volgens Roberto Martínez moet het beste nog komen.

Hij was Coach van het Jaar in 2018 maar zoals elke belegger weet: in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Martínez en de Rode Duivels zetten het land op zijn kop tijdens het WK 2018. De bondscoach glimlacht. ‘Een onbekende die je dankt omdat je hem een mooie zomer schonk: ik heb het ondertussen talloze keren meegemaakt en toch ontroert het me keer op keer. Wanneer je clubvoetbal speelt, is er altijd een rivaal. Voor elke fan die je blij maakt, is een ander ongelukkig. Het mooie aan interlandvoetbal is dat ik alleen blije mensen tegenkom.’

Volgende week maakt Roberto Martínez zijn selectie bekend voor de eerste kwalificatiematchen in het kader van het EK 2020. De nationale ploeg speelt eind deze maand tegen Rusland en Cyprus.

Bij mijn voorbereiding voor dit gesprek had ik het genoegen de WK-wedstrijd tegen Brazilië te herbekijken.

Roberto Martínez: ( geamuseerd) En wat viel u op?

Eden Hazard, Kevin De Bruyne, Thibaut Courtois, Romelu Lukaku: dat is de top van de top. Die kerels vrezen geen enkele tegenstander.

Dat de Belgen die match als gelijken hebben aangepakt. Ze voelden zich niet kleiner dan de Brazilianen.

Martínez: En dat verklaart waarom we hebben gewonnen. Als je tegen Brazilië speelt, loert er een minderwaardigheidscomplex om de hoek. Tijdens de busreis naar het stadion zagen we overal gele shirts. Eén grote, gele zee. Alsof de wereld samenspande om je eraan te herinneren dat Brazilië hét voetballand is: vijfvoudig wereldkampioen, torenhoog favoriet, normaal niet te kloppen. Deze Rode Duivels waren op een punt in hun carrière dat ze klaar waren om te zeggen: niet met ons.

Voor de wedstrijd gaf u een motivatiespeech. Ik citeer letterlijk: ‘Brazil? So what?! We are Belgium!’

Martínez: Mijn boodschap was: kijk eens om je heen in deze kleedkamer. De vent die naast je zit, is een wereldtopper. Wij, België, zijn een geweldig team. Op zich was dat geen inzicht waar de spelers van omver vielen. Eden Hazard, Kevin De Bruyne, Thibaut Courtois, Romelu Lukaku: dat is de top van de top. Die kerels vrezen geen enkele tegenstander.

Zelf herbekeek ik die wedstrijd maar één keer, voor mijn doen is dat weinig. ( lacht) De eerste zestig minuten vond ik ons geweldig. Dapper voetbal, we deden de Brazilianen pijn. Het laatste halfuur is een ander verhaal. Toen draaide het om: bezitten we genoeg veerkracht om de zege over de streep te trekken? Vrank en vrij voetballen tegen Brazilië is één ding, vrank en vrij voetballen terwijl je iets te verliezen hebt, is nog veel lastiger. Ik ben trots dat het ons is gelukt.

Nog voor de eerste goal ging Willian naar de zijlijn. ‘Hun tactiek is helemaal anders dan wij hadden gedacht!’ riep hij vertwijfeld. De Braziliaanse bondscoach Tite trok de schouders op. Was dat uw mooiste moment als coach?

Martínez: Die scène herinner ik me. De Brazilianen hadden bange Belgen verwacht: een verdediging van vijf man die in het eigen strafschopgebied bleef. Hun lichaamstaal toen het anders bleek te zijn, kon ik appreciëren. ( lacht) Toen wist ik: er is een stevige kans dat we hen kloppen. De wedstrijd tegen Brazilië hangt samen met die tegen Japan. Twee goals achter komen, aan de rand van de afgrond staan en toch terugkeren: het geloof in eigen kunnen was groot.

Minder leuk was het herbekijken van de halve finale tegen Frankrijk. Die wedstrijd kwam niet uit de startblokken.

Martínez: Dat hebt u goed verwoord. Het Franse plan was: niet toestaan dat het een match werd en hopen dat de schaarse kansen aan hun kant vielen. Je zou niet verwachten dat een team met zo veel kwaliteiten om zelf het spel te maken die optie kiest, maar ze hebben hun plan tot in de perfectie uitgevoerd. Ons vloeiende spel kwam niet op kruissnelheid.

De eerste twintig minuten hadden we kansen, bijvoorbeeld dat schampschot van Toby Alderweireld. Als daar een doelpunt uit valt, wordt het een compleet andere match. Na die corner van Samuel Umtiti – een speler die in zijn hele carrière amper heeft gescoord – hebben we ons goed herpakt, maar er kwam geen barst in hun pantser. Een enorme ontgoocheling, maar de schitterende reactie van de spelers in de match voor brons maakt voor mij, qua gevoel, veel goed. De spelers wilden hun fans nog een laatste feestje bezorgen.

In zijn ontgoocheling sprak Thibaut Courtois over ‘antivoetbal’ na die match tegen Frankrijk. Hij vond het weinig eervol om op die manier te winnen.

Martínez: De Fransen waren gehard door wat er was gebeurd op het laatste EK. Ze verloren de finale tegen een heel berekend Portugal, in eigen huis bovendien. Dat zou hen niet nog eens overkomen. Die pijn van niet te krijgen waar je recht op hebt, kennen de Rode Duivels nu ook. We zullen er de brandstof uithalen om het nog beter te doen.

Gaat u voortaan cynischer voetballen, zoals de Fransen?

Martínez: Begrijpen waar je goed in bent, is de eerste stap naar succes. Wat is het DNA van het Belgische voetbal? Technisch meesterschap. De tegenstander slopen met ons balbezit. Lef hebben. Met die wapens moeten wij het doen. Als we cynisch zouden voetballen, verzwakken we onszelf.

De lat ligt hoog: België moet Europees kampioen worden met sprankelend voetbal.

Martínez: Die uitdaging gaan we graag aan. Maar we moeten geen halleluja roepen: het was net niet goed genoeg op de wereldbeker. Anders hadden we wel gewonnen.

De Belgen zitten in een kwalificatiegroep met Rusland, Schotland, Cyprus, Kazachstan en San Marino. De beste twee teams plaatsen zich voor het EK. Niemand gelooft dat dat een probleem wordt.

Martínez: En daar maak ik me juist zorgen om. Het is het gevoel van: wat kan er ons gebeuren? Rusland hoef ik niet meer voor te stellen: kwartfinale op het WK, Spanje uitgeschakeld. Een bijzonder gevaarlijke tegenstander. Schotland hebben we vorige herfst makkelijk geklopt in een vriendenmatch, maar ondertussen is het een ander team: jong en hongerig. En zou je Kazachstan onderschatten? Voetbal maar eens op een kunstgrasveld in Astana, na een lange vlucht met vijf uur tijdsverschil. Nee, we mogen er niet van uitgaan dat het makkelijk wordt.

Komen er nieuwe Rode Duivels bij in deze EK-campagne? Welke spelers uit de Belgische competitie volgt u?

Martínez: Er zijn er een aantal. Sowieso het duo van Club Brugge dat al bij de kern zat: Hans Vanaken is een toonaangevende speler in België, net als mister consistency Brandon Mechele. Ik volg ook Zinho Vanheusden, de jonge verdediger van Standard. Een kruisbandblessure remde hem af, maar Vanheusden heeft tonnen klasse. Hij is nog altijd maar 19 en ontwikkelt zich mooi. Wie nog? Leandro Trossard blijft uitblinken, ondanks de drukke kalender van Racing Genk. En Casper De Norre, net getransfereerd naar Genk, vind ik een betrouwbare, verstandige flankverdediger.

Deze generatie staat er nog, maar we houden de deur open voor jong bloed. In juni spelen de beloften het Europees kampioenschap. Dat toernooi ga ik aandachtig volgen. Wie zich daar onderscheidt, klopt op de deur. Ik vind het trouwens vreemd dat de Belgische beloften zich al twaalf jaar niet meer hebben geplaatst voor het EK.

Veel van de spelers die de afgelopen twaalf jaar bij de beloften hadden kunnen spelen, werden versneld Rode Duivel.

Martínez: Dat zal wel, maar ik zie een verschil met vroeger. De generatie van Jan Vertonghen en Toby Alderweireld moest naar het buitenland om zich te ontwikkelen. Youri Tielemans bewijst dat dit niet meer hoeft. Youri had op zijn twintigste al een pak matchen gespeeld in eerste klasse en maakte toen pas zijn grote transfer.

De Jupiler Pro League is een geweldige kweekvijver, waar een talentvolle speler de kans krijgt om zich te tonen. Jonge Belgische voetballers doen er goed aan niet te snel te vertrekken.

Te laat vertrekken, bestaat dat ook? Hans Vanaken wordt dit jaar 27.

Martínez: Je hebt spelers die je uit hun comfortzone moet duwen, maar ik heb niet het gevoel dat Vanaken per se naar het buitenland moet. Hans evolueert nog. Hij communiceert almaar beter en is zelfs een aanjager aan het worden.

Zijn de Rode Duivels waarmee u de halve finale op het WK hebt gehaald zeker van hun selectie?

Martínez: Ik ben geen trainer die spelers snel laat vallen, maar de prestaties bij hun club en in het shirt van de nationale ploeg tellen uiteraard mee in de beoordeling. Ik weet wat ik heb aan de spelers die meegingen naar Rusland, maar ze mogen niet op hun lauweren rusten. Zeker niet als er veel concurrentie is op hun positie.

Met Marouane Fellaini en Mousa Dembélé trokken opnieuw twee Rode Duivels naar China. Bent u daar blij mee?

Martínez: Ik maak er me in ieder geval geen zorgen over. Toen Axel Witsel voor China koos, twijfelde ik: zal hij daar zijn niveau kunnen behouden? Dat bleek geen enkel probleem. De Chinezen investeren veel geld in die spelers en begeleiden hen uitstekend. We kennen de competitie ondertussen, we hebben er contacten. Voor de nationale ploeg kan dat positief uitpakken. Fellaini en Dembélé ruilen de veeleisende Premier League voor een fysiek minder intensieve liga. Hun frisheid wordt een troef.

Fellaini overweegt om te stoppen als international. (Marouane Fellaini heeft intussen zijn afscheid bij de Rode Duivels bekend gemaakt, nvdr.)

Martínez: Ik heb er met hem nog niet over gesproken, maar die berichten bereiken mij ook. Het zou jammer zijn. Marouane is een unieke speler. Ik was dolblij dat hij na de wereldbeker aangaf door te willen gaan. Maar als hij zich bedenkt, moeten we dat respecteren. Marouane heeft België al zo veel gegeven.

Axel Witsel ontpopt zich bij zijn Europese terugkeer tot een van de sterren van de Bundesliga. U had dat voorspeld.

Martínez: Veel rijke clubs doen enkel vanzelfsprekende transfers. Een 30-jarige middenvelder uit China halen ligt niet voor de hand. Het pleit voor Borussia Dortmund dat ze het aandurfden. Dat het een succes zou worden, stond in de sterren geschreven. Witsel ontgoochelt nooit. Dortmund betaalde amper 20 miljoen euro. Voor een speler met zulke kwaliteiten is dat het koopje van het jaar.

Nochtans was Witsel in het verleden de voetveeg van de analisten: hij zou het spel vertragen, lanceert zelden de aanval, is geen aanjager… Toch stond hij zowel bij u als bij uw voorganger Marc Wilmots als eerste op het bord.

Martínez: Dat zegt veel, nee? Er bestaan verschillende manieren om een ploeg op te bouwen. Sommige trainers beginnen met de verdediging, andere richten zich op de aanvallers, want die maken het verschil. Beide zijn natuurlijk belangrijk, maar een verstandige coach zoekt vooral evenwicht. Met Axel Witsel krijg je de heilige graal van het voetbal als het ware in de schoot geworpen. Het is zó’n intelligente voetballer. Vaak heeft Witsel een tactisch probleem al opgelost nog voor je beseft dat er iets aan de hand is.

Eden Hazard flirt met Real Madrid.

Martínez: Eden haalt zo’n hoog niveau dat we het haast niet meer merken, maar het is bijzonder lang geleden dat hij nog eens een mindere match heeft gespeeld, wat hem vroeger wel af en toe overkwam. Bij Real Madrid hebben ze dat ook gezien.

Voor de nationale ploeg maakt het niet uit of Eden bij Chelsea blijft of vertrekt naar Real. Wat telt, is dat hij gelukkig is. Gelukkige spelers floreren. Daarom is Yannick Carrasco de enige Rode Duivel waar ik me momenteel zorgen om maak. Niet omdat hij in China speelt, maar omdat hij wilde vertrekken en dat is niet gelukt. Hoe gaat hij met die teleurstelling om?

Hebt u de Football Leaks gevolgd? Die schetsen een lelijk beeld van het voetbal: belastingontwijking, witwaspraktijken, dopingonderzoeken die worden gedwarsboomd. De rode draad is de almacht van het geld.

Martínez: Rotte appels zullen er altijd zijn, maar het merendeel wil correct werken en houdt met hart en ziel van deze sport. Ik zit zelf in het topvoetbal en ben nooit met zulke zaken in contact gekomen. Ik kan moeilijk ontkennen dat geld een grote rol speelt, maar dat is niet alleen in het voetbal zo. Eigenlijk moeten we blij zijn wanneer er een schandaal losbarst, zoals het corruptieonderzoek hier in België. Dat bewijst dat er wel degelijk wordt ingegrepen wanneer iemand over de schreef gaat.

Gaan we niet te snel over tot de orde van de dag? Cristiano Ronaldo wordt beschuldigd van verkrachting. Het weekend daarna scoort hij een hattrick en maalt niemand er nog om.

Martínez: Ik mag hopen dat misdaden altijd zullen worden bestraft, ook wanneer het ’s werelds beroemdste voetballers betreft.

Een paar weken geleden bracht Knack een dossier over gokreclame. Die is in het voetbal alomtegenwoordig en veroorzaakt grote maatschappelijke problemen.

Martínez: Gokken is niet het probleem. Méér vergokken dan wat je je kunt permitteren: dat is wat je moet vermijden. Iedereen die geïnteresseerd is in sport, heeft al gegokt. Je zit met vrienden voor de buis, iedereen legt een euro in de pot, en de grootste gelukzak wint. Dat is fun. Je moet de mensen bewustmaken van de gevaren, opdat het vooral plezierig blijft.

Toen Axel Witsel voor China koos, twijfelde ik: zal hij daar zijn niveau kunnen behouden?

Is dat niet wat makkelijk? Heeft de sportwereld niet de verantwoordelijkheid om meer te doen?

Martínez: We mogen niet zomaar aannemen dat iedereen over de zelfcontrole beschikt om te weten wanneer ze te ver gaan. Gokken is verslavend en sommige mensen komen er enorm mee in de problemen. Ik zou zeggen: beperk de toegang. Kinderen moet je bijvoorbeeld niet laten wedden, daar komt miserie van. Gokreclame verbieden gaat mij te ver. Er is niks mis mee dat je af en toe eens wedt, zoals er ook niks mis mee is dat je af en toe een biertje drinkt. Zolang beide met mate gebeuren.

In het voetbal zelf is gokverslaving trouwens ook een aandachtspunt. Het leven van jonge voetballers kent veel verlokkingen. Ze verdienen bakken geld nog voor ze meerderjarig zijn en weten niet altijd hoe daarmee om te gaan. Het is de verantwoordelijkheid van de voetbalwereld om die tieners niet alleen te leren hoe je tegen een bal trapt maar ook hoe je een evenwichtig individu wordt.

Tot slot: wat boeit u buiten het voetbal?

Martínez: Alles wat met presteren te maken heeft. Dat kan in het bedrijfsleven zijn, in andere sporten, maar bijvoorbeeld ook in de muziek. Succes komt nooit per toeval. Er schuilt een psychologisch proces achter, een vorm van hersentraining waardoor men zichzelf als het ware geleerd heeft te winnen. Altijd maar beter willen worden: dat intrigeert me.

Ik heb die vraag ook aan Belgische trainers voorgelegd en wat vaak terugkomt: uw collega’s houden van National Geographic. Vooral oorlogsdocumentaires vallen in de smaak.

Martínez: Trainers denken heel de dag na over strategie. Zo’n historische documentaire gaat in essentie ook over doelen en hoe ze te bereiken. Het verschil is dat de focus niet op morgen ligt maar op de lange termijn. Dat missen wij in onze job. Coaches die inspiratie halen uit een oorlogsverhaal en er tegelijk hun beslommeringen door vergeten: ik kan me daar iets bij voorstellen. Misschien moet ik het ook eens proberen.