Boete voor couchsurfing? Overheid moet spontane gastvrijheid net aanmoedigen

We moeten er op toezien dat de Vlaamse wetgeving een laatste bastion van spontaniteit, ontmoeting en vrijblijvende inter-culturele uitwisseling niet nodeloos bedreigt, zo schrijft Michaël Merrigan over een mogelijke boete voor initiatieven als couchsurfing.

Internationaal Vlaanderen meldt volgens de Gazet van Antwerpen dat wie een slaapplaats aanbiedt aan vreemden een brief in de bus kan verwachten en aan een aantal voorwaarden moet voldoen. Zoniet volgt een geldboete. Hierbij worden, volgens het artikel, vooral gebruikers van websites zoals couchsurfing.org geviseerd.

Wellicht wordt die soep niet zo heet gegeten als ze in de media werd opgediend. Het valt immers te verwachten dat Internationaal Vlaanderen het in de eerste plaats gemunt heeft op die particulieren die er zonder enige vorm van registratie met hun onofficiële bed and breakfast economische activiteiten op nahouden. Het probleem is echter wel dat de Vlaamse regelgeving geen onderscheid schijnt toe te laten tussen betalende en niet-betalende gasten. Vrienden, kennissen en familie mogen weliswaar steeds bij iemand thuis verblijven, maar de zaken veranderen wanneer je publiekelijk je bereidheid om gastheer of -vrouw te zijn aan ‘vreemden’ bekend maakt.

Het probleem is dan dat zelfs wanneer Internationaal Vlaanderen niet specifiek ‘echte’ – i.e. niet-commerciële – couchsurfers zal viseren, de maatregelen blijkbaar wel op deze personen van toepassing kunnen zijn. Dit is een erg ongelukkige situatie, omdat het onzekerheid creëert en de logica van (noodzakelijke) economische reglementering toepast op een mooi idee van kosteloze gastvrijheid.

Hoe gaat dit couchsurfing in z’n werk?

Je registreert op een website zoals www.couchsurfing.org (deze is de bekendste, maar er zijn er nog gelijkaardige). Je maakt een profiel aan. Zodra je bent geregistreerd, kan je beginnen. Er zijn grosso modo vier mogelijkheden: iemand ‘hosten’, met iemand in je eigen stad afspreken (zonder dat hij of zij bij je overnacht), bij iemand verblijven, of met iemand in zijn of haar stad afspreken. In de marge van dit alles worden er bovendien wereldwijd regelmatig groepsbijeenkomsten georganiseerd waarop zowel de lokale deelnemers als de internationale gasten elkaar ontmoeten. Doel is steeds een culturele uitwisseling, het bijschaven van vreemde talen, etc.

Stel, je weet dat je de volgende week een paar dagen in Barcelona zal zijn, en je wilt deze stad graag verkennen met een local. Dan zoek je op de website tussen de mensen die geregistreerd staan in Barcelona naar een profiel dat je ligt, en dient een ‘couchsurfing-verzoek’ in. Om een idee te geven: voor Barcelona alleen al zijn er meer dan 23.000 mensen die aangeven wel iets in dit principe te zien. Deze persoon kan dan in alle vrijheid beslissen of je bij hem of haar kan verblijven. Indien men vanuit Barcelona positief reageert, dan ontmoet je elkaar de volgende week en krijg je ter plaatse een plekje op de zetel – of ook wel eens een logeerbed. Omgekeerd kan het dus ook: een Fin, een Portugees of een Peruviaan ontvangen in Brussel of Gent. In Brussel alleen al staan er meer dan 13.000 mensen op de website die hiervoor openstaan. Wederkerigheid is niet vereist.

Is dit wel veilig, hoor ik menigeen al denken. Er bestaat natuurlijk steeds een zeker risico, maar dit risico wordt in de praktijk wel erg beperkt. Ten eerste kan de organisatie van couchsurfing je adres verifiëren, en wordt dit – indien dit gebeurd is – op je profiel vermeld. Verder kunnen mensen ‘evaluaties’ van je achterlaten op je profiel – evaluaties die je zelf niet kan verwijderen. Indien iemand dus over vijftig goede evaluaties beschikt, en geen enkele negatieve, dan kan je ervan uitgaan dat deze persoon een betrouwbare gast of gastheer/vrouw is. Uitsluiten kan je niets, maar incidenten zijn uiterst zeldzaam.

Couchsurfing is kosteloos. Hoogstens kook je eens voor je gastheer- of vrouw, breng je wat Belgische chocolaatjes mee. Dit soort sociale omgang wijst zichzelf doorgaans wel uit. Van betaling is dus geen sprake. Economische belangen staan er dan ook niet op het spel. Er is immers een groot verschil in ervaring tussen ‘op hotel’ gaan in een vreemde stad, of van de gastvrijheid van een couchsurfing-gastheer of -vrouw gebruik maken. Doorgaans maken mensen dan ook gebruik van couchsurfing net omdat ze niet geïnteresseerd zijn om als ’toerist’ gebruik te maken het (betalend) toeristisch aanbod, maar een meer persoonlijke ervaring willen.

In een leven waarin alles steeds sneller moet en virtueler wordt, is de kans om een ‘vreemde’ persoonlijk te ontmoeten immers, paradoxaal genoeg, niet echt gemakkelijker geworden. Door in te gaan op een vrijblijvend aanbod van gastvrijheid – of door zelf zo’n aanbod te doen – kiezen deze mensen er dan ook voor om zich te laten verrassen door het onbekende, om de kans op een onverwachte ontmoeting toe te laten in hun leven. Zelden ben ik iemand tegengekomen die daar achteraf spijt van had.

Internationaal Vlaanderen heeft goede redenen om de toeristische sector te beschermen tegen misbruiken, en de standaarden voor nietsvermoedende toeristen hoog te houden. Dit is een belangrijke opdracht, zeker wanneer de veiligheid van deze toeristen op het spel staat. Maar het principe van couchsurfing laat zich niet zomaar inschrijven in de economische logica die de toeristische sector stuurt. Misbruiken, zoals commerciële initiatieven die zich achter couchsurfing verschuilen, zijn uiteraard mogelijk, en moeten worden aangepakt. We moeten er echter op toezien dat de Vlaamse wetgeving een laatste bastion van spontaniteit, ontmoeting en vrijblijvende inter-culturele uitwisseling niet nodeloos bedreigt.

Bovendien kan dergelijke inmenging van de overheid al snel een schending vormen van het recht op privéleven. Door te regelen wie men wanneer en hoe, op eigen initiatief en in zijn of haar eigen huis, kan toelaten, zonder dat er sprake is van enige commerciële overeenkomst, begeeft de overheid zich wel erg ver in de privésfeer. Dergelijke beperkende maatregelen, zeker op straffe van een boete, kunnen alleen maar indien daar een dwingende behoefte toe bestaat in een democratische samenleving, en wanneer de maatregelen bovendien proportioneel zijn.

Beide lijken me in dit geval niet erg waarschijnlijk. Integendeel, we zouden er net voor moeten zorgen dat de mogelijkheid voor mensen om elkaar wereldwijd spontaan te ontmoeten en elkaar gastvrij te ontvangen wordt vergemakkelijkt, niet bemoeilijkt.