‘Boerenbond staat voor een compleet achterhaald landbouwmodel, maar blijft er halsstarrig aan vasthouden’

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans fileert – nogmaals – het ‘waanzinnige’ beleid van de Boerenbond. ”Groene waanzin heeft het gewonnen van gezond boerenverstand’, schreef afscheidnemend voorzitter Sonja De Becker onlangs over het stikstofakkoord van de Vlaamse regering. Zou het?’

Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker, door kritische boeren systematisch de ‘iron lady‘ genoemd, verlaat de Boerenbond. Vanaf 1 mei gaat ze fulltime doen wat ze, sinds ze eind 2015 de geboren diplomaat Piet Vanthemsche als Boerenbondvoorzitter opvolgde, altijd al graag gedaan heeft: de belangen behartigen van MRBB: de financiële holding boven de Boerenbond die op een vermogen van meer dan 4,3 miljard euro zit – een vermogen dat jaar na jaar stijgt.

Dat stijgende vermogen contrasteert scherp met de precaire situatie waarin steeds meer boeren verzeilen. Liefst 40 procent zou zich onder of in de buurt van de armoedegrens bevinden. Steeds meer boerengezinnen hebben het water aan de lippen en krijgen met gezinsdrama’s te kampen. In Boerenbondkringen is het de gewoonte om de schuld daarvan in de schoenen van milieubeschermers te schuiven, want door hun pijnlijke gehamer op de noodzaak van een gezonder leefmilieu komt de klassieke boerenhofhouding in het gedrang.

‘Groene waanzin heeft het gewonnen van gezond boerenverstand’, was de titel van een van De Beckers laatste schrijfsels in haar blad Boer&Tuinder. Groene waanzin was haar evaluatie van het stikstofakkoord dat de Vlaamse regering onlangs sloot, onder impuls van de gedreven minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). Die doet eindelijk wat een milieuminister verondersteld wordt te doen: ijveren voor een gezond leefmilieu, gezond voor mens én natuur.

Iedereen met een minimum aan gezond verstand was blij dat de uitgebroken milieukoe eindelijk bij de horens werd gevat, dat eindelijk gedaan werd wat al lang had moeten gebeuren, namelijk de voor ons leefmilieu nefaste zware vervuiling vanuit de landbouwsector aan banden leggen. Maar dát ‘gezond boerenverstand’ was niet besteed aan De Becker. Ze had het over een drama, een mokerslag, een absoluut dieptepunt. Dat zal wel, ja, als je het bekijkt vanaf de ivoren toren van haar eigen holding, en uiteraard ook vanuit haar eigen ijzeren ego: ze heeft die ‘gruwel’ niet kunnen vermijden.

‘Heeft de Vlaamse regering dan geen enkel besef van welk menselijk leed deze puur principiële beslissing met zich meebrengt?’ vroeg de Boerenbond zich af. Natuurlijk heeft de Vlaamse regering dat wel. Ze voorziet een zogenaamd ‘flankerend beleid’, waarmee boeren geholpen worden om de gevolgen van het stikstofakkoord te dragen. Ze voorziet zelfs een beleid om door de boerenpraktijk aangetaste kwetsbare natuur te herstellen. Dat is geen groene waanzin, dat is pragmatisch modern milieubeleid. Het is onvermijdelijk.

Investeert de Boerenbond zelfs maar een fractie van de vele miljarden waarop hij zit in het welzijn van de getroffen boeren? Natuurlijk niet. Naar goede gewoonte schuift hij de milieu- en maatschappelijke kosten van de boerenpraktijk schaamteloos door naar de overheid. De boer vervuilt, onder druk van het streven naar grenzeloze groei en semi-industriële grootschaligheid die de Boerenbond al decennialang promoot, en waar hij zijn financiële almacht aan te danken heeft. Maar de milieukosten daarvan belanden niet op het prijskaartje van onze voeding, wel in de zo al wankele financiële balansen van de overheid die ze moet zien op te vangen.

Het is niet de Boerenbond die de sociale lasten voor zijn rekening neemt, die voortvloeien uit de armoedige status waarin veel boeren terecht zijn gekomen, onder meer als gevolg van dramatische prijszettingen door de internationale grootschaligheid die de Boerenbond altijd mee gepredikt heeft. De Boerenbond staat voor een compleet achterhaald landbouwmodel, maar blijft er halsstarrig aan vasthouden. Zolang het eigen vermogen blijft stijgen, is er geen reden om anders te gaan ploegen.

De jongste tijd bereikten ons enkele voorbeelden van slecht afgelopen vergunningsaanvragen voor landbouwbedrijven opgesteld door SBB Accountants & Adviseurs, zeg maar het studiebureau van de Boerenbond dat De Becker gaat blijven leiden. De boeren moeten betalen voor deze ‘dienstverlening’, maar ze krijgen geen terugbetaling als een vergunningsaanvraag geweigerd wordt, omdat de adviseur van dienst foute (en zelfs onwettelijke) elementen in de aanvraag had opgenomen. De overheid zal de mensen die daardoor in de problemen komen, wel vergoeden. Zo is het makkelijk een miljardenvermogen bijeen te rijven.

‘Nu al staat vast dat duizenden jobs zullen verdwijnen, maar dat deert deze regering duidelijk niet’, fulmineerde De Becker nog, voor ze finaal concludeerde wat als titel boven dit opiniestuk staat: ‘Groene waanzin heeft het gewonnen van gezond boerenverstand’. Dat ‘gezond’ moeten we met een flinke korrel zout nemen, want de cijfers van overheidsinstanties zijn overduidelijk: meer dan driekwart van de stikstofbelasting van onze natuur is een gevolg van landbouwactiviteiten. Fijnstof en andere bronnen van chronische luchtvervuiling die de longen van mensen aantasten, waardoor ze onder meer gevoeliger worden voor een besmetting met het coronavirus, zijn mee een gevolg van landbouwactiviteiten.

De Boerenbond heeft ook de hardnekkige gewoonte om het economisch belang van de landbouw voor ons land systematisch te overschatten – de sector bokst al jaren in een gewichtscategorie die veel hoger is dan zijn impact verantwoordt. Liefst 46 procent van de Vlaamse ruimte is ingenomen door landbouwgrond, maar die levert, volgens de landbouwcijfers van Statbel van 2020, amper 0,35 procent van ons bruto binnenlands product (BBP). Zo’n 70 procent van onze landbouwproductie is bestemd voor export, maar ook dat is niet meer dan 5,3 procent van het totaal voor ons land. Voedselvoorziening is uiteraard hyperbelangrijk, maar hoe langer hoe minder op de manier dat De Becker en de Boerenbond het graag zouden willen. Er zijn mooie manieren om een gegarandeerde voedselvoorziening te verzoenen met een streven naar een gezonder leefmilieu (inbegrepen gezondere voeding).

Het vertrek van De Becker als Boerenbondvoorzitter stond al een tijdje in de sterren geschreven. Haar harde standpunten werkten contraproductief in een veranderde constellatie, ook politieke. Dat ze wordt opgevolgd door de CD&V-er Lode Ceyssens is geen toeval. Ceyssens moet de band met de politiek weer meer aanhalen – dat betekent vooral de CD&V op de Boerenbondlijn houden. Helaas voor hem zit die partij ook al een tijd in de hoek waar de klappen vallen. De tijd dat zelfs slecht opgestelde vergunningsaanvragen toch werden goedgekeurd door lakse CD&V-ministers en administraties is voorbij. De Boerenbond valt onherroepelijk terug tot een lagere gewichtscategorie, die beter past bij haar tanende maatschappelijk gewicht. Strijd tegen overgewicht is een belangrijk aspect van een streven naar een betere balans tussen voeding en levensstijl.

Het past om hier als afsluiter enkele zinnen van CD&V-voorzitter Joachim Coens uit een interview van begin december in Knack te citeren: ‘De CD&V komt op voor de levenskwaliteit van mensen, niet voor het winstbejag van multinationals. Alles moest lange tijd altijd maar groter en sneller en efficiënter worden, wij zijn daar ook veel te lang in meegegaan. We zijn de menselijke maat helemaal uit het oog verloren.’ De Boerenbondholding is geen multinational – hoe graag de De Beckers van deze wereld dat ook zouden willen -, maar wat Coens zegt is relevant voor het model waarvoor de boerenlobby veel te lang gestaan heeft.

Alleen is te vrezen dat Lode Ceyssens niet de man zal zijn die voor een modernere aanpak gaat: een aanpak die vriendelijker is voor milieu en mens, boeren inbegrepen. Maar je weet maar nooit! Ook Zuhal Demir heeft vriend en vijand verrast. Het heeft haar geen windeieren gelegd.