Onfray tackelt Freud

Een polemiek over het werk van Freud houdt intellectueel Frankrijk in de ban.

Zeshonderd bladzijden telt ‘Le Crépuscule d’une idole. L’affabulation freudienne’ (Grasset), het nieuwe boek van de Franse filosoof Michel Onfray. Voor Onfray is Freud een eeuwige vrouwenhater, een man die sliep met de zuster van zijn vrouw, die Mussolini bewonderde en die met zijn theorie van de doodsdrift Hitler het concept van het nationaalsocialisme leverde.

Maar nu heeft Onfray weerwerk gekregen van de psychoanalytica en historica Elisabeth Roudinesco, die Onfray in ‘Le Monde’ verwijt dat hij met Freud doet wat hij met anderen in zijn vorige boeken heeft gedaan. Tot de extravaganties waartoe Onfray zich volgens Roudinesco liet verleiden: in ‘Le Songe d’Eichmann’ werd de Duitse filosoof Immanuel Kant door Onfray een voorganger van Adolf Eichmann genoemd. En in Onfray’s ‘Traité d’athéologie’ werd de evangelist Johannes voorgesteld als een prefiguratie van Hitler, terwijl de joden de schuld kregen van alles wat in het Westen verkeerd gelopen was.

In zijn laatste boek beweert Onfray dat Freud een vervalser was, ‘gedreven door geld, wreedheid, afgunst, haat.’ Maar in haar kritiek pakt Roudinesco Onfray eerst op feitelijke fouten, wat de filosoof erg kwetsbaar maakt. Zo beweert Onfray dat Freud in 1923 Minna Bernays, de zuster van zijn vrouw, zwanger maakte en haar dwong de vrucht te aborteren. Maar in dat jaar, aldus Roudinesco, was Freud 67 en Minna 58. In hetzelfde jaar zou Freud volgens Onfray een operatie aan zijn zaadleider ondergaan hebben met het doel zijn libido te vergroten, terwijl het ging om een klassieke ingreep (de afbinding van Steinbach) die werd uitgevoerd bij mannen die aan kanker leden, wat gold voor Freud. Onfray schrijft ook dat drie zusters van Freud in Auschwitz werden vermoord, maar dat is drie keer fout, want Rosa werd in Treblinka, Mitzi en Pauline werden in Maly Trostinec gedood.

Zo staat het essay van Onfray vol fouten. Het leeft van geruchten en doet geen moeite om zich bibliografisch te legitimeren, aldus Roudinesco, die Onfray verwijt dat hij geen kennis heeft genomen van de studies die de laatste veertig jaar over Freud geschreven zijn. Maar behalve feitelijke fouten verwijt ze Onfray ook de tendens: hij zou zich inspireren op theorieën van extreemrechts, met name op het werk van Nouvelle Droite-lid Pierre Debray-Ritzen (‘La Scolastique freudienne’) en Jacques Bénesteau (‘Mensonges freudiens’), een sympathisant van het Front National.

In zijn repliek noemt Onfray de kritiek van Roudinesco (‘une peitite dame’) een hysterische ‘Fehlleistung’, Roudinesco op haar beurt meent dat Onfray de acht miljoen Fransen beledigt die freudiaanse therapieën ondergaan. Intussen wrijft Grasset zich in de handen: ‘Le Crépuscule d’une idole’ is nu al een bestseller.

Piet de Moor