Hoe krijg en houd je je kind aan het lezen?

Hoe doe je het leesplezier bij je kind ontkiemen en – vooral – hoe houd je zijn leesvuur brandend? Enkele tips.

Kinderen die graag lezen, doen dat vaker en beter, én presteren beter op het vlak van spelling, woordenschat en zelfs wiskunde. Behalve op de schoolresultaten heeft lezen ook een positieve impact op de sociaal-emotionele vaardigheden van kinderen: ze leren kritisch denken en zich beter inleven in andere situaties, scherpen hun interculturele competenties aan en nemen kennis mee in het echte leven. Ook op de lange termijn zijn de gunstige effecten duidelijk. Betere lezers bekleden in hun latere leven een hogere sociale status en positie op de arbeidsmarkt.” Dat schrijft Sylvie Dhaene, directeur van Iedereen Leest*, op de gelijknamige website (Iedereenleest.be) om het belang van leesplezier onder de aandacht te brengen.

Het mag dan duidelijk zijn dat we onze kinderen groeikapitaal voor het leven geven als we ze aan het lezen krijgen, maar hoe krijg en houd je je kind aan het lezen?

Het is algemeen bekend dat de aanvankelijk grote leesmotivatie van prille lezertjes sterk afneemt naarmate ze ouder worden. De resultaten van het PISA 2009-onderzoek naar de leesvaardigheid van de Vlaamse 15-jarigen zijn veelzeggend: een hoge score op goed lezen, maar een erg lage score op graag lezen. Als oorzaak opperen kritische stemmen dat jongeren niet meer het geduld en de concentratie kunnen opbrengen om zich te laten meeslepen door verhalen. Ze zouden zappend en vluchtig lezen, door de opkomst van de sociale media, het alsmaar groeiende aanbod van vrijetijdsactiviteiten, enzovoort.

Hoe maken en houden we lezen dan aantrekkelijk voor kinderen en jongeren? Dat ze er later de vruchten van zullen plukken, is niet meteen een overtuigend argument, omdat ze nog erg in het hier en nu leven. Maar dat ze er plezier aan kunnen beleven, kan hen wél over de streep trekken. Het komt er dus op aan hen dat plezier nog intenser te doen ervaren. Door de leesomgeving op school nog inspirerender te maken? “Ja, maar evengoed thuis”, zegt Tine Kuypers, communicatiemedewerker van Iedereen Leest. “Het kan misschien verwonderen, maar ouders hebben een grotere invloed op de lees-socialisatie van kinderen en jongeren dan hun leerkrachten of vrienden.”

Interactiepret

Hoe doe je dat concreet, leesplezier bij je kind bevorderen? “Een goede start is half gewonnen”, vertelt Kuypers. “Door de kiemen voor leesplezier al op erg jonge leeftijd te planten, krijgen ze de tijd om zich stevig te wortelen. En met stevige wortels zullen ze de tegenwind die later komt beter doorstaan. Laat kinderen dus al op heel jonge leeftijd met boeken kennismaken.”

Kijkt een baby al nieuwsgierig om zich heen, dan kan hij genieten van een leuk plaatjesboek, waarbij je afbeeldingen aanwijst en benoemt. Peuters horen al graag een kort verhaaltje en kleuters kunnen al opgaan in prentenboeken met een heuse verhaallijn. Mooie en passende illustraties helpen de aandacht goed vasthouden. “Kan een kind zich al voldoende concentreren, stap dan over van het zelf vertellen bij de prenten naar het letterlijk voorlezen van de tekst”, adviseert Kuypers. “Dan leert het kind ook boekentaal, die rijker is dan de gesproken taal van de verteller – wat weer een nieuwe uitdaging biedt en het leesplezier een boost geeft. Maar blijf ook bij het letterlijk voorlezen nog in interactie gaan met je kind. Je kunt bijvoorbeeld vragen stellen voor je het blad omdraait. ‘Wat denk jij dat er gaat gebeuren?’ ‘Hoe zou jij dat oplossen?’ Die interactieve manier van voorlezen vinden kinderen vaak extra plezierig. En behalve plezierig is het ook nuttig, om hun fantasie te prikkelen, probleemoplossend denken te stimuleren, verbanden te leren leggen, enzovoort.” (voorleestips? Voorlezen.be)

Waar het hart van vol is

Is de liefde voor verhalen ontkiemd, dan komt het erop aan het vuur brandend te houden. Stop dus niet met voorlezen wanneer je kind zelf leert lezen. Want het duurt vanzelfsprekend een hele tijd voor het complexe verhalen ook technisch lezen kan. Bovendien vinden kinderen het vaste voorleesmoment vaak nog lang het gezelligste, intiemste kwartiertje of half-uurtje van de dag.

Kies de boeken die je voorleest of samen met je kind leest zorgvuldig uit: laat ze aansluiten bij zijn leesvoorkeuren. “Zeker als je kind met leesproblemen kampt”, benadrukt Kuypers. “Dan moet je extra inzetten op leesplezier. En wil het steevast alleen maar strips lezen of boeken onder zijn leesniveau? Ook goed, zolang het maar blijft lezen. Maar bied zelf ook boeken van andere genres en hogere leesniveaus aan, zonder iets te willen forceren.”

Boeken op maat van ieder kind, van 0 tot 18 jaar, zijn onder meer te vinden via Boekenzoeker.org, een initiatief van de Nederlandse Taalunie, Stichting Lezen Nederland en Iedereen Leest (Vlaanderen). Vanaf 8 jaar kunnen kinderen makkelijk zelf met de zoekmachine aan de slag. Uiteraard kunnen ook bibmedewerkers en boekhandelaars advies verlenen.

Plezier verankeren

Wat ook helpt om het leesvuur van je kind brandend te houden, is dat het jou veel ziet lezen en merkt hoeveel plezier jij eraan beleeft. Praat dus over de boeken die je zelf leest en toon je geïnteresseerd in wat je kind heeft gelezen. “Boeken laten sporen achter in het geheugen. Die moet het brein verwerken”, vertelt Kuypers. “Gesprekken over boeken helpen daarbij en bestendigen de positieve leeservaring. Het plezier dat aan een boek is beleefd, wordt op die manier als het ware verankerd en helpt de goesting in lezen weer te triggeren na een periode waarin je nauwelijks aan lezen bent toegekomen.”

Vandaar ook het succes en de meerwaarde van initiatieven als de Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen (Kjv.be). De jonge juryleden, tussen 4 en 16 jaar oud, praten met elkaar op school of in de bib over de boeken die ze moeten beoordelen. Andere ambassadeurs die de leesvuurvonken bij je kind kunnen doen overslaan, zijn auteurs en illustratoren. Zoek ze samen met je kind op in bibs, boekhandels of culturele centra waar ze regelmatig voorleesmomenten of activiteiten verzorgen – in het bijzonder in de jeugdboekenweek (Jeugdboekenweek.be).

Thuisbibliotheek

Wat het leesvuur van je kind ook aanwakkert is – eenvoudig – boeken in huis hebben. “Want dan associëren kinderen er makkelijker ‘ontspanning’ en ‘plezier’ mee”, legt Kuypers uit. “In tegenstelling tot wanneer ze boeken nagenoeg uitsluitend op school tegenkomen, waar kinderen ze algauw reduceren tot didactisch materiaal of iets waaraan boekbesprekingen en opdrachten verbonden zijn.”

“Boeken in huis halen hoeft overigens geen fortuin te kosten”, merkt Kuypers nog op. “Gun tweedehandsboeken of boeken uit de bib een plek op je boekenplank. En nog een laatste tip: creëer plekjes in huis waar kinderen zonder externe afleiding kunnen lezen. Want niets is leuker dan in alle rust helemaal in een verhaal te kunnen opgaan, toch?”

* In 2015 veranderde Stichting Lezen Vlaanderen haar naam in Iedereen Leest.

(An Swerts)