‘Benali boekt’ biedt dit tv-seizoen waardevolle literatuurgeschiedenis

Dat boeken en tv wél goed kunnen samengaan bewees de nieuwe aflevering van ‘Benali boekt’ over Jan Wolkers en ‘Turks fruit’ op Nederland 2.

Welke drie vrouwen stonden model voor Olga in ‘Turks fruit’? De veelbelovende eerste aflevering van het nieuwe seizoen van ‘Benali Boekt’ was een serieuze bijdrage aan de literatuurgeschiedenis.

Een mooie vangst voor de makers van het boekenprogramma ‘Benali Boekt’, dat sinds gisterenavond zes weken lang op Nederland 2 naoorlogse klassiekers behandelt. Voor het eerst in veertig jaar praatte Annemarie Nauta weer over Jan Wolkers, die hun relatie vol seks en jaloezie beschreef in zijn beroemdste roman. Samen met presentator Abdelkader Benali bezocht ze de atelierwoning aan de Zomerdijkstraat in Amsterdam waar ze tussen 1956 en 1960 woonden. Er werd nog steeds gebeeldhouwd.

Met veel genoegen dacht Nauta – dik in de zeventig nog altijd een mooie vrouw – niet terug aan hun gepassioneerde huwelijk. Wolkers was zo overheersend dat ze niet eens durfde te overwegen níet voor hem te poseren. ‘Mijn uiterlijk was het belangrijkste voor hem’. Veel de deur uit mocht ze niet. Ze zou eens aandacht krijgen van andere mannen. ‘Dan vielen er klapjes,’ zei Nauta. ‘Als er een man aan de overkant stond te telefoneren, dacht hij al dat het aan mij lag.’

Twee jaar geleden verschenen Wolkers brieven aan haar onder de titel ‘Brieven aan Olga’. Toch is zij niet de enige op wie het hoofdpersonage uit ‘Turks fruit’, waarvan Benali bij eerste kennismaking als twaalfjarig jongetje dacht dat het een kookboek was, is gebaseerd. Sommige seksscènes had hij beleefd met zijn latere vrouw Karina, die hij in 1963 leerde kennen. En met de dood van Olga beschreef Wolkers de dood van de toen 28-jarige fotografe Ida Sipora Schaake.

In de vijfentwintig minuten die ‘Benali boekt’ duurt, werd het allemaal met smaak en respect in beeld gebracht. Over de kracht van het boek ging het niet: de fonkelende taal en krachtige beelden die ‘Turks fruit’ tot de ‘hartverscheurende’ roman maakte, zoals Benali zei, ‘een van de allermooiste liefdesromans ooit geschreven.’ Maar het nauwgezette onderzoek naar de relatie tussen feit en fictie maakte van deze aflevering een waardevol bijdrage aan de literatuurgeschiedenis.

Zouden de resterende vijf delen van de serie dezelfde intrigerende toelichting op de besproken klassiekers bieden? Het valt te vrezen van niet. Van de meeste boeken die aan bod komen leeft de auteur nog: Maarten ’t Hart (4 mrt), Tim Krabbé (11 mrt), Tessa de Loo (18 mrt) en Bernlef (1 apr). En zoals Jan Wolkers op archiefbeeld bewees: schrijvers houden het liefst hun zelfgefabriceerde mythe in stand. Glashard beweerde Wolkers dat ‘Turks fruit’ autobiografisch was. Dat is maar ten dele zo.

Toch verdient ‘Benali Boekt’ op grond van de eerste aflevering absoluut het voordeel van de twijfel. De keus om in te gaan op zes naoorlogse klassiekers toont aan hoe waardevol het is als meer media zich niet alleen bezig houden met de allernieuwste boeken, maar ook nog eens terugkijken naar romans die nog steeds veel worden gelezen.

Maarten Dessing