‘Beschouw een “andersdenkende” als medemens met een andere mening en niet als potentiële vijand’

‘Een instant oordeel kan er al eens naast zitten’, schrijft Gert Verwilt van Vlinks naar aanleiding van het breder beeld dat ontstond nadat een video uit de VS viraal ging waarin een confrontatie te zien was tussen een schooljongen en een inheemse activist.

Mentale schema’s maken het leven voorspelbaar, minder chaotisch. Elk individu maakt blauwdrukken die hij later routinematig inzet. Bij een foto van een vrouw met een baby in haar armen, nemen we aan dat het de moeder is. Tot blijkt dat het de kinderoppas is. Een instant oordeel kan er al eens naast zitten.

Beschouw een ‘andersdenkende’ als medemens met een andere mening en niet als potentiële vijand.

Eind januari ondergingen de sociale media in de VS een koortsopstoot. Op een viraal gegane video zag je hoe een oudere ‘native American’ omringd werd door lachende en joelende blanke tieners, waarvan enkelen een MAGA-pet op hadden. MAGA staat voor ‘Make America Great Again‘, de slogan die Donald Trump als motto in zijn verkiezingscampagne gebruikte. Je kon ook zien hoe een jongen met een MAGA-pet een minuut lang met een grijns op zijn gezicht naar de Native American keek. De native American bleek Nathan Philips te zijn, die deelgenomen had aan de eerste ‘Indigenous Peoples March’ in Wachington DC. In interviews beweerde hij dat hij zag hoe een groepje van vijf zwarte mannen belaagd werd door ‘witte’ jonge mannen, die racistische beledigingen riepen en ‘Build the wall‘ riepen. Hij vertelde ook dat hij ingesloten en bedreigd werd door de jongens. Volgens Philips zagen de jongens eruit als degenen die hij ook had gezien op de beelden van lynchpartijen vroeger.

De jongens bleken scholieren te zijn van de Covington Catholic School, een jongensschool in Kentucky, op de grens met Ohio, zeg maar groot Cincinatti. Ze hadden met hun school deelgenomen aan een ‘Pro Life March’ en waren op de trappen van het Lincoln Memorial aan het wachten op de bussen terug naar huis.

Het kwaad krijgt een gezicht

Het internet ontplofte. De bekende publicist Reza Aslan tweette ‘Have you ever seen a more punchable face?‘, verwijzend naar de ‘grijnzende jongen’. Het bleek om Nick Sandmann te gaan, net als de meeste anderen 16 jaar oud. Kathy Griffin, een bekende comedy-actrice, had zijn naam onthuld. Ze riep in een virulente tweet op om Sandmann te ‘doxen’. Doxen – Joke Schauvliege kan u daar over onderhouden- is het openbaar maken van persoonlijke gegevens van een persoon. Op het internet leidt het fenomeen vaak ook tot het bestoken van die persoon door (politieke) tegenstanders. Ook acteur Jim Carrey deed zijn duit in het zakje. Hij maakte een cartoon waarin de ‘Habsburgse kin’ van Sandmann werd uitvergroot en waarin de arme Philips belaagd werd door de jongens, die hij op diabolische wijze had uitgebeeld en die hij als ‘baby snakes’ omschreef.

https://twitter.com/JimCarrey/status/1087788108488167424Jim Carreyhttps://twitter.com/JimCarrey

Baby snakes. pic.twitter.com/SHhaXwfwZl

— Jim Carrey (@JimCarrey) January 22, 2019

De Verenigde Staten hadden nu het gezicht van het kwaad gezien, in de figuur van Sandmann als de emanatie van wit en mannelijk toxisch suprematisme.

Ondertussen was de Covington-affaire nationaal nieuws geworden en zelfs overzees gegaan. Ook hier ging het in de sociale media over o.a. ‘rotkoppen’. De Covingtonschool en het bisdom veroordeelden het gedrag van de jongens in scherpe bewoordingen, ook veel Republikeinse politici namen afstand van het gedrag van de jongens, bij wijze van ‘virtue signaling’, het etaleren van de juiste moraal.

Nadat de eerste verontwaardiging was geluwd, doken er ook andere video’s op, die een completer en heel ander beeld gaven van de gebeurtenissen. De situatie bleek complexer dan in de eerste, hapklare virale video was voorgesteld. Zo werd in de eerste video geen melding gemaakt van de Black Hebrew Israelites, die op dat moment ook actievoerden aan op de plaats van de feiten, en bekend staan om hun antisemitische, antiblanke en homovijandige standpunten.

Na een grondige analyse van alle beschikbare beelden ging er een heel ander licht over de Covington-affaire schijnen. Elementen die eerder voor waar waren aangenomen, bleken achteraf hoogst twijfelachtig. Zo berichtte CNN over een onderzoek dat geen bewijs vond voor racistische of haatdragende scheldpartijen van de schooljongens. Het leek een bewijs dat wanneer mensen op een ideologische heksenjacht zijn, feiten er niet meer toe doen.

Er kwamen ook nieuwe elementen aan het licht, die in tegenspraak waren met wat eerst over de ‘hoofdrolspelers’ in het filmpje werden beweerd.

De meeste commentatoren zagen nu in dat ze te vroeg hadden geoordeeld. Tweets werden in ijltempo verwijderd, bij anderen kon er zelfs een excuus af. De meest oprechte spijtbetuiging kwam van Julie Irwin Zimmermann, die in een stuk in The Atlantic, ‘I failed the Covington test’, uitlegde hoe ze zich had laten meeslepen, omdat de initiële weergave van de feiten perfect paste in haar vertrouwde denkschema’s. Coherentiedenken, wie bezondigt zich er niet aan?

Waarheidsvinding als blasfemie

Een aantal critici volhardden in de boosheid. Voor hen bleef het zonneklaar dat de Black Hebrews en Nathan Philips nooit de schuldigen konden zijn in dit verhaal. De jongens waren sowieso de enigen die iets te verwijten viel, omdat ze als witte mannen door het dragen van de MAGA-petten en hun deelname aan een anti-abortus mars blijk gaven van racisme en vrouwen het recht ontzegden om te beslissen over hun eigen lichaam. De nieuwe feiten deden er dus niet toe. Waarheidsvinding als een vorm van blasfemie, om het met de woorden van Arnon Grunberg uit te drukken. Wanneer ideologisch fanatisme in het spel is, wordt de realiteit feitenvrij. Het is zoals bij een heksenoordeel, sterven zal de heks in elk geval.

Barbertje moet hangen

Het is dezelfde tunnelvisie die maar al te vaak tot het veroordelen van onschuldigen heeft geleid. Webster Thayer had het als oerconservatieve rechter gemunt op Italiaanse anarcho-socialisten en stuurde daarom in 1927 Nicola Sacc en Bartholomeo Vanzetti naar de elektrische stoel. De hoofden van de Vlamingen Jan Coucke en Pieter Goethals rolden op 18 november 1860 over de Grote Markt van Charleroi, niet alleen omdat de rechtsgang verliep in een taal die ze niet of nauwelijks begrepen – de latere bekentenis van de echte daders leidde tot een parlementair debat dat uitmondde in de wet-Coremans van 1873, een van de eerste wetten die het Nederlands als officiële taal in België erkende- , maar ook en vooral door de houding van procureur Charles de Bavay, die Vlamingen als minderwaardige Frans onkundigen beschouwde.

De vijf onschuldige zwarten uit de ‘Central Park five’ zaak hebben de excuses van Donald Trump, die had aangedrongen op hun executie, nooit gekregen, ondanks het opduiken van nieuwe bewijzen die hun onschuld aantoonden. Vermoedelijk pasten ook hier de vijf in het perfecte plaatje van ‘usual suspects’.

De Covington-affaire werd druk besproken en geanalyseerd in talkshows. Toen gastvrouw Whoopi Goldberg de vraag stelde hoe de oorspronkelijke virale video zo massaal werd aanvaard als de waarheid, kwam een veelbetekenend antwoord van actrice Joy Behar: “Cuz we’re desperate to get Trump out of office.‘

VS als tribale samenleving

De Covington-affaire toont aan dat het klimaat-zo is dit toch een zoveelste klimaatcolumn geworden- in de VS gepolariseerd en verhit is. Alles wordt in het licht van een manicheïstische tweedeling gezien. De VS zijn een tribale samenleving geworden, de breuk is volledig.

Deze week werden de bevindingen van een onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het Bisdom van Covington, bekend gemaakt. Het onderzoek, dat werd uitgevoerd door een detectivebureau, vond geen bewijs dat de jongeren een confrontatie hebben uitgelokt. Hun advocaten hebben intussen 54 klachten ingediend wegens laster. Deze onverkwikkelijke zaak krijgt dus nog een juridisch staartje. Hopelijk trekken alle betrokkenen er lessen uit.

Hoe kunnen we dit soort zaken voorkomen? Misschien zijn enkele tips heilzaam. Beschouw een ‘andersdenkende’ als medemens met een andere mening en niet als potentiële vijand. Hoed je voor ideologische bubbels, maak op de sociale media ook contact met mensen die je mening niet delen. Stel je open voor zaken die je mentale schema’s uitdagen. Haal diep adem en wacht om te reageren, stel je oordeel uit tot het beeld compleet wordt. En vooral: verlies nooit de kritische zin. Sapere aude.

Gert Verwilt is kernlid van Vlinks