Bernard Wesphael vrij: en nu de vele vragen

Het dossier van Bernard Wesphael, de vrijgelaten en van moord verdachte ex-politicus van Ecolo, roept veel vragen op, aldus ere-vrederechter Jan Nolf.

Gisteravond, bij ondergaande zon, draaide de weerbarstige Brugse gevangenispoort voor de Waalse ex-volksvertegenwoordiger Bernard Wesphael eindelijk open. Een poort waar de alarmknop zo dicht bij de openingsknop staat dat iedere nieuwkomer zich vergist. Maar ook Justitie had nu dus eindelijk de knop gevonden: vrij, zelfs zonder enkelband.

De hele dinsdag had de spanning zich opgebouwd voor wat de ultieme zitting moest worden. Voor de derde keer – nu ingevolge ziekte – was de samenstelling van de Gentse Kamer van Inbeschuldigingstelling gewijzigd. Alle hoop was er op gesteld dat een frisse blik op het dossier zou geven worden.

Ook het parket-generaal was er niet gerust meer in, want subsituut-procureur generaal Yves Van Den Berge vroeg ’s morgens meteen uitstel van de behandeling van de zaak tot het einde van de namiddag. Het resultaat was alvast dat meester Mayence er dan niet meer bij kon zijn, terwijl meester Bauwens om 15 uur met verbazing vaststelde dat het parket-generaal niet door één, maar door twee magistraten vertegenwoordigd werd…

Het dossier Wesphael roept veel vragen op.

De kwestie van schuld of onschuld is nu niet aan de orde. Bij de voorhechtenis – en de eventuele verwijzing – speelt enkel het voorhanden zijn van ‘voldoende bezwaren’ en de ‘volstrekte noodzaak’ voor de handhaving van de voorhechtenis in functie van de ‘openbare veiligheid’.

Tenzij het onderzoek met een – niet uit te sluiten – coup de théâtre een koerswijziging kent, zal Bernard Wesphael zich volgend jaar voor het Bergens hof van Assisen moeten verantwoorden voor doodslag, of -zoals de tenlastelegging nu nog altijd luidt – wegens moord. Dat laatste zal wellicht afhangen van het onderzoek van een aantal computers. Ook bij de vriend van Veronique Pirotton die op die fatale dag tussenkwam zouden ondertussen twee computers in beslag genomen zijn, na een tweede, wat gespierde tweede huiszoeking.

Wesphael wil die confrontatie met de waarheidsvinding sereen maar beslist aangaan. Wegens zijn contactverbod met media schreeuwen zijn familie en vrienden zijn onschuld uit. Ook de gerenommeerde Leuvense toxicoloog Jan Tytgat is niet te spreken over de technische blunders in het gerechtelijk onderzoek. Minister van Staat Jacky Morael – die Wesphael vandaag in de Brugse gevangenis zou bezoeken – vatte het in Knack van 6 augustus zeer goed samen: ‘Ik weet het niet, want ik was er niet bij. Bernard is opvliegend, maar ik heb hem nooit ook maar een vinger naar iemand weten uitsteken’.

Het is vooral niet goed uitlegbaar dat de vrijlating er komt net op het ogenblik dat geen énkel nieuw gegeven in het dossier opduikt.

Dat illustreert eens te meer dat justitie mensenwerk is en ook professionelen van die sector over dezelfde zaak andere analyses en besluiten kunnen maken.

Het overmatig gebruik van de voorhechtenis staat in het algemeen echter buiten kijf. Volgens het jaarverslag 2013 van het Belgisch gevangeniswezen betrof de instroom van 17.908 opsluitingen slechts 5.764 veroordeelden: niet eens een derde was dus schuldig bevonden.

Het toppunt is bijgevolg dat het overmatig gebruik van de voorhechtenis al lang de uitvoering van uitgesproken straffen saboteert wegens daardoor steeds verder aanhoudende ondercapaciteit van het gevangeniswezen. Zelfs het Rekenhof besteedde daar in 2011 een specifiek rapport aan ter verdediging van een betere besteding van overheidsmiddelen.

Jean Thiel, ex-parlementslid van Ecolo vatte het gisteren zo samen: ‘bijbouwen van gevangenissen heeft geen zin, want dat heeft het effect als van parkings in een binnenstad: chauffeurs kiezen voor de makkelijkste oplossing op korte termijn. Zo ook onderzoeksrechters en raadkamers die nog gemakkelijker voorhechtenis zullen toepassen bij grotere gevangeniscapaciteit’.

Nochtans moest precies de wetswijziging van 1990 aan de toen al aangeklaagde misbruiken een halt toeroepen. De wet voorziet letterlijk dat de voorhechtenis niet mag gebruikt worden ‘met het oog op onmiddellijke bestraffing of de uitoefening van enige andere vorm van dwang’.

Het ergste is wel dat de dysfuncties van justitie – waarover ook een aantal magistraten het eens is – nu in een aantal mediagenieke zaken de voorhechtenisverslaving bijkomend verziekt.

Zo werd voorheen bij de handhaving van de voorhechtenis van Wespael voorheen gewezen naar het ‘op de proef gestelde rechtsgevoel van de burger’. Het publiek ongenoegen over de vrijlating van de in Vlaanderen tot 10 maand geleden volkomen onbekende politicus zou kunnen aanleiding geven tot ‘eigenrichting en destabilisatie van de maatschappij’.

Een bepaalde magistratuur heeft met de bikkelharde aanpak van Bernard Wesphael een volkomen verkeerd ‘voorbeeld’ willen stellen tegen de omgekeerde aanpak waaraan justitie zelf schuldig aan is’: het verwijt van ‘fort avec les faibles, faible avec les forts’.

Bernard Wesphael zat op het ogenblik van het drama in de moeilijkste fase van zijn politieke carrière, net na zijn breuk met Ecolo.

In Wallonië was hij vooral bekend om zich onbuigzaam rechtvaardigheidsgevoel: wie de clan van Michel Daerden (PS) in Luik aanpakt, moet haar op de tanden hebben. Wesphael kreeg er zelfs een schriftelijke waarschuwing voor van de advocaat van de zoon van ‘papa Daerden’. Opmerkelijk: die advocaat was toen Marc Uyttendaele, echtgenoot van PS-minister Laurette Onklinx. Maar het was de grondwetspcialist, professor Uyttendaele die – zoals ook uw justitiewatcher schreef – de aandacht trok op de riskante juridische gok van de Brugse onderzoeksrechter in verband met ‘heterdaad ‘ bij parlementaire onschendbaarheid.

Ondertussen haalde Wesphael vandaag de pers met zijn eerste pint in vrijheid tijdens de lange weg naar een nieuw onderdak. Even op rust komen om rustig met zijn kinderen te bellen en emoties te kalmeren is hem blijkbaar nauwelijks gegund. De eeuwig jong lijkende Wesphael heeft de glimlach die hij schijnt te behouden op zijn donkerste momenten tegen zich.

Als het over onze Waalse burgers gaat, klinkt het vlug dat ze ‘flamboyant’ zijn, als het over een Vlaming zou gaan zouden we hem een Tijl Uylenspiegel-figuur vinden.

Daarom heeft justitie verkeerd gekozen met dit ‘voorbeeld’: Bernard Wesphael is een underdog die zich overal tegen het establishment keerde. Je moet al een hele optimist zijn om dat een heel politiek leven lang vol te houden. Dat optimisme is alvast geen misdaad.