Belgische spionnen mogen valse identiteiten gebruiken

De toolbox van de Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst ADIV wordt uitgebreid. Vandaag keurt de ministerraad een voorstel van de ministers van Justitie en Defensie goed over de herziening van de wet op de Bijzondere Inlichtingenmethoden. Nieuw is onder meer dat Belgische inlichtingenofficieren voortaan fictieve identiteiten mogen gebruiken.

Sinds 2010 mogen de Belgische inlichtingendiensten telefoons aftappen, afluisterapparatuur plaatsen, valse bedrijven oprichten, e-mails onderscheppen, post openen en andere zogenaamde bijzondere inlichtingenmethoden (BIM) toepassen. In het regeerakkoord is afgesproken om de BIM-wet uit 2010 te evalueren en ‘desgevallend’ aan te passen. Die evaluatie is intussen gebeurd.

‘De inlichtingenmethoden worden frequent aangewend en dragen op een efficiënte wijze bij aan de vervulling van de opdrachten van de inlichtingendiensten’, klinkt het bij goedgeïnformeerde bronnen. ‘De BIM-evaluatie is gebaseerd op de ongeveer 4.400 BIM-methoden die intussen zijn ingezet: 3.900 door de Staatsveiligheid en 500 door de ADIV. Het grootste aantal heeft betrekking op het opvragen van telefoniegegevens.’

In alle discretie is de voorbije weken en maanden onderhandeld over een herziening van de BIM-wet. De Staatsveiligheid en ADIV maakten een wenslijst over aan de kabinetten van Justitie en Defensie en toetsten de voorstellen ook informeel af bij het Comité I (dat in opdracht van het parlement de inlichtingendiensten controleert).

Vervolgens werden de teksten op politiek niveau bediscussieerd. Het akkoord dat daaruit voortvloeide, en dat Knack kon inkijken, ligt vandaag ter goedkeuring voor op de ministerraad. Het Comité I, de Privacycommissie en de Raad van State moeten wel nog hun advies geven.

Schaduwen

Nieuw is onder meer dat het toepassingsgebied van een aantal inlichtingenmethoden wordt verruimd. De Staatsveiligheid mag voortaan uitzonderlijke methoden -zoals telefoontap, hacking, valse bedrijven oprichten- aanwenden om extremistische groeperingen en personen op te volgen -denk aan haatpredikers– en inmengingsactiviteiten door buitenlandse mogendheden te bestrijden. Een andere opmerkelijke vernieuwing is dat de ADIV en de Staatsveiligheid -binnen bepaalde grenzen- ook BIM-methoden zullen mogen inzetten in het buitenland.

Verder wordt een hoogdringendheidsprocedure ingevoerd voor inlichtingenmethoden zoals observatie en doorzoeking. Stel dat een tip binnenloopt dat een target een half uur later met de Thalys in Brussel-Zuid toekomt, dan kan zonder voorafgaande schriftelijke procedure toch een camera worden ingezet om die persoon te schaduwen. Voor telefoontap of hacking wordt de hoogdringendheidsprocedure uitgebreid -een antwoord op terroristen die voortdurend van gsm veranderen als contramaatregel tegen een telefoontap.

Boete tot 20.000 euro

Voortaan kunnen Belgische inlichtingenofficieren ook gebruik maken van een valse naam en fictieve identiteit. Dat moet tijdelijk en doelgericht gebeuren. Ze mogen daarvoor ook valse documenten (laten) aanmaken en gebruiken. Bovendien kunnen de inlichtingendiensten dankzij de uitbreiding van de BIM-wet ookvervoers- en reisgegevens vorderen van privébedrijven die vervoers- of reisdiensten aanbieden. Wie weigert mee te werken, kan een boete krijgen tot twintigduizend euro. De wet voorziet ook de mogelijkheid om een beroep te doen op derden, zoals eenslotenmaker of een beheerder van een informaticanetwerk.

Ook voor de archieven van de Staatsveiligheid en de ADIV gelden nieuwe regels. De archieven moeten worden bewaard binnen een beveiligde ruimte van diensten zelf, en hoeven dus niet worden overgebracht naar het Rijksarchief -zoals de archiefwet tot nu toe voorschreef. Wel zou het publiek de archieven onder dezelfde voorwaarden kunnen raadplegen als in het Rijksarchief, bijvoorbeeld voor historisch onderzoek. Geclassificeerde documenten afkomstig van de inlichtingendiensten die zich in het gerechtelijke of politiearchief bevinden, moeten aan de inlichtingendiensten worden terugbezorgd vooraleer ze worden overgedragen aan het Rijksarchief.

Met vijf jaar vertraging

De veiligheid van de gebouwen en het personeel van de inlichtingendiensten wordt opgeschroefd door de oprichting van een interventieteam, dat in sommige gevallen ook geweld mag gebruiken.

De militaire inlichtingendienst ten slotte krijgt bijkomende bevoegdheden om signalen te onderscheppen -SIGINT heet dat in het 007-jargon. Zo mogen de cyberexperts van de ADIV eeninformaticasysteem binnendringen dat zich in het buitenland bevindt. Ze mogen de beveiliging van het systeem opheffen en er technische voorzieningen in aanbrengen, onder meer om het te verstoren en neutraliseren. Verder mogen ze in het buitenland middelen gebruiken om vaste of bewegende beelden op te nemen.

Naast de vele vernieuwingen in de BIM-wet is er ook een opmerkelijke zaak niét aangepast. In 2011 vernietigde het Grondwettelijk Hof immers één bepaling uit de huidige BIM-wet omdat die de Belgische Grondwet schendt: personen die het doelwit zijn geweest van een bijzondere inlichtingenmethode moeten achteraf door het hoofd van de inlichtingendiensten schriftelijk geïnformeerd worden, zij het enkel indien die doelwitten daar zelf om vragen.

Het Hof stelde in zijn arrest echter dat de geheime diensten zelf dat initiatief moeten nemen. Wel moeten eerst vijf jaar verstreken zijn na het beëindigen van de methode, en mogen over het doelwit geen nieuwe gegevens zijn verzameld. Met dat arrest van het Grondwettelijk Hof is in de herziening van de BIM-wet geen rekening gehouden. ‘Als men een slapende spion of een slapende terroristencel op de hoogte moet brengen dat zij geobserveerd werden, schiet men voorbij de finaliteit van een inlichtingendienst’, is de achterliggende redenering.