Belgische offshore eigenaars over Panama Papers: ‘Ik wil mijn geld terugkrijgen op mijn manier’

Het nieuwe lek van 1,2 miljoen Mossack Fonseca-documenten toont in detail hoe Belgische eigenaars van offshore constructies de voorbije twee jaar hebben gereageerd op de Panama Papers, gepubliceerd vanaf 3 april 2016. Sommigen doekten hun offshore op, voor anderen bleef het business as usual. Dat blijkt uit de documenten die Süddeutsche Zeitung deelde met de partnermedia van het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ). Knack selecteerde acht opvallende cases.

De Panama Papers onthulden dat het Oostendse bedrijf Clemaco van de familie Verdonck, dat herhaaldelijk overheidsopdrachten voor Defensie in de wacht sleept, eigendom was van de Panamese offshore Quintail Inc en de Panamese stichting The Horizon Saturnus Foundation. Het nieuwe documentenlek toont wat er na de publicatie gebeurde. Zodra de familie Verdonck in november 2016 het akkoord van de fiscus kreeg om de Panamese constructie te regulariseren, contacteerde Frank Verdonck het kantoor Experta in Luxemburg met de vraag om Quintail Inc en vervolgens de Saturnus Horizon Foundation op te doeken. Op 19 december 2016 legde hij in een mail aan Mossack Fonseca uit waarom: ‘Aangezien uw bedrijf alle vertrouwelijke info over de Horizon Saturnus Foundation heeft gelekt aan de internationale pers, hebben we besloten deze structuur te liquideren.’ Eind december 2016 beslisten de aandeelhouders van Quintail om de offshore op te doeken, een maand later hetzelfde scenario met de Horizon Saturnus Foundation. Quintail Inc werd op 3 maart 2017 inderdaad ontbonden. Maar voor de stichting bleef de administratieve mallemolen maar aanslepen. In juli 2017 stuurde Experta een mail naar Mossack Fonseca omdat de Saturnus Horizon Foundation nog steeds niet officieel ontbonden was: ‘Onze klant is zeer boos omdat het nog niet afgerond is’. Knack vroeg de familie Verdonck of dat vandaag wel het geval is maar kreeg geen antwoord. Eerder verklaarde de familie in De Tijd dat het op het totale vermogen van de Panamese structuur ongeveer 25 procent belastingen en erfrechten moest betalen, verhoogd met boetes en nalatigheidsinteresten.

In de Panama Papers doken verschillende Belgische rijke families op, waaronder ook een telg van de familie Saverys die haar rijkdom vergaarde met rederijactiviteiten. Ingenieur Sebastiaan Saverys (38), met woonplaats in Peru, werd in mei 2014 aandeelhouder en directeur van Grand Platinum Limited, een offshore die kort daarvoor was opgericht op de Britse Maagdeneilanden en een bankrekening in Hongkong beheerde.

In het nieuwe lek lezen we dat het kantoor van Mossack Fonseca op de Maagdeneilanden op 3 februari 2017 een brief stuurde naar Sebastiaan Saverys. Het wilde niet langer geregistreerd agent blijven van zijn offshore. ‘Binnen 90 dagen nemen we ontslag.’ Saverys moest dus op zoek naar een nieuwe offshore dienstenleverancier. Vier maanden later kwam bij Mossack Fonseca op de Maagdeneilanden nog post aan voor Saverys, vanuit KPMG Peru. ‘Vernietig die post maar’, besliste Mossack Fonseca.

In een reactie laat een advocaat van Saverys weten dat het kapitaal op de bankrekening in Hongkong een wit, legaal vermogen betreft. ‘Bovendien is mijn cliënt sinds 2011 fiscaal rijksinwoner van Peru. Hij betaalt daar alle verschuldigde belastingen. De constructie met Grand Platinum Limited was geheel ingegeven ter vrijwaring van zijn persoonlijke veiligheid.’ De advocaat bevestigt ook dat Mossack Fonseca zich heeft teruggetrokken als agent van de offshore. ‘Sedertdien is deze vennootschap slapende.’

Niet alle namen op de oorspronkelijke Panama Papers-lijst met 732 Belgen zijn publieke figuren. Over hen schrijven we enkel anoniem. Neem F., een vijftiger uit Luik, IT-specialist, en verbonden aan T., een offshore bedrijf in Panama. In de periode 2010-2015 stuurde het Panamese bedrijf minstens twintig facturen op naar een Waals bedrijf, samen goed voor enkele honderdduizenden euro’s.

Twee dagen na de publicatie van de Panama Papers nam F. contact op met Mossack Fonseca: ‘By the way, ik zou jullie opinie willen horen over de Panama Papers en de mogelijke gevolgen. Aangezien onze business clean en officieel is: hoe moeten we reageren op zo’n gegevenslek?’ De klantendienst van Mossfon mailde meteen terug: ‘Ons intern onderzoek loopt nog om uit te maken welke informatie er precies in andere handen is gevallen.’ Maar een week later al besliste F. om zijn Panamese offshore op te doeken. Plan was om de offshore voor de ontbinding eerst nog maand na maand een vast bedrag te laten overschrijven op de Luikse bankrekening van F. Maar dat liep niet van een leien dakje. Na een tijdje werd de man ongeduldig. ‘Ik zit nog altijd te wachten en word een beetje boos door jullie gebrek aan reactie’, mailde hij eind januari 2017 naar Mossfon. ‘Wat moet ik doen? Ik wil mijn geld terugkrijgen op mijn manier.’ Twee weken later een nieuwe mail: ‘Kunt u mij de spelregels uitleggen? Maandenlang al, sinds de leaks, sta ik in verbinding met uw diensten. Iedere keer we contact hebben, is het een andere medewerker die mij te woord staat.’ In september 2017 liet Mossack Fonseca aan F. weten dat er nog 142.000 dollar stond op de bankrekening van zijn Panamese offshore. ‘De bank heeft beslist uw rekening op te zeggen. Een cheque met het bedrag wordt nog overgemaakt.’ Dat zag F. dan weer niet zitten: ‘Onze bedoeling was om elke maand 10.000 dollar van de rekening te halen. (…) Ik weet niet wat ik met zo’n cheque moet aanvangen.’ Vervolgens vroeg hij of het mogelijk was om 14 cheques van 10.000 dollar te ontvangen. Helaas. ‘Wat kan ik doen met die cheque?’, vroeg F. eind oktober 2017 nogmaals. ‘Ik hoop dat de 142.000 dollar niet veranderd zijn in een onbruikbaar papiertje.’

De topman van Katoen Natie, Fernand Huts, troffen we zowel aan in de Bahamas Leaks als in de Panama Papers. Van 1998 tot 2013 was hij directeur van Zonamerica Ltd, een offshore op de Bahama’s. Bovendien had Huts, die officieel in het VK woont, de volmacht over twee offshores in Panama: Siena Enterprise SA en Port Island International Corporation. Die waren eigendom van een trust beheerd vanuit Guernsey, nog een belastingparadijs. ‘Ik doe internationaal zaken in een veertigtal landen verspreid over de hele wereld’, reageerde Huts destijds. ‘Ik respecteer de van kracht zijnde wetgevingen en kijk er nauwlettend op toe om geen overtredingen van wetten te begaan.’

Het nieuwe documentenlek geeft nog meer details vrij over Huts’ offshore constructie. Zo blijkt uit mailverkeer tussen Mossack Fonseca en een Uruguayaans advocatenkantoor dat Huts niet enkel een volmacht had over de twee Panamese offshores, maar er ook de uiteindelijk begunstigde van was. De eigenaar dus.

Eind juni 2017 – nog geen jaar nadat we Huts’ palmboomconnecties blootlegden in de pers – beslisten de aandeelhouders van Port Island International Corporation om het bedrijf op te doeken. Uit het Panamese bedrijfsregister blijkt dat het inderdaad sinds januari 2018 ontbonden is. De offshore diende volgens het gelekte mailverkeer om vastgoed in Uruguay te beheren en had een kwarteeuw bestaan. Waarom hij plots werd opgedoekt? Knack vroeg het aan Huts maar kreeg geen antwoord. De andere Panamese offshore van Huts, Siena Enterprise SA, is volgens het bedrijfsregister nog steeds actief. Maar Mossack Fonseca is niet langer geregistreerd agent. Dat is nu Quijano & Asociados, gewoon een ander Panamees advocatenkantoor.

De belangrijkste Belgische Panama Papers-onthulling ging over het Luxemburgse advieskantoor Experta, dat meer dan 1600 offshores had helpen opzetten via Mossack Fonseca. Experta maakte van 2002 tot 2011 deel uit van de Dexiagroep. In het nieuwe gegevenslek levert zoekterm ‘Experta’ liefst 1650 resultaten op. In de documenten die we bestudeerden, zagen we voornamelijk hoe Experta in 2016 en 2017 zijn klanten assisteerde om Panamese stichtingen en andere offshore structuren op te doeken – ook die van Belgen.

Opmerkelijk is dat een aantal Panamese stichtingen ervoor kozen hun eigendommen over te hevelen naar liefdadigheidsinstellingen. De Wegelia Foundation bijvoorbeeld, die in mei 2016 via Experta werd ontbonden, liet al haar resterende activa – 324.000 euro – overmaken aan Handicap International in Luxemburg. Volgens Jake Bernstein, auteur van het boek Secrecy World, worden liefdadigheidsinstellingen soms valselijk als begunstigde opgegeven in documenten om de ware identiteit van de offshore eigenaars te verbergen. Maar dat was hier niet het geval, zegt een woordvoerder van Experta. ‘Bij ons ging het steeds om oprechte liefdadigheidsdoelen.’

Is het geld van de Wegelia Foundation dan ook echt aangekomen bij Handicap International in Luxemburg? Ja, bevestigt directeur communicatie Claude Briade. ‘De Wegelia Foundation is opgericht door een privépersoon die we herhaaldelijk hebben ontmoet en die onder de indruk was van het humanitaire werk van onze organisatie.’ De weldoener had geen afstammelingen. ‘Daarom koos hij ervoor om gespreid over verschillende jaren donaties te geven. Over de manier waarop dat gebeurde, zijn wij niet geraadpleegd. De eerste donatie vond plaats in 2006. Vanaf 2009 gaf hij ons jaarlijks 200.000 euro – de Luxemburgse minister van Justitie is daarvan op de hoogte gebracht. De laatste donatie dateert van 2016. Intussen is de persoon overleden. Tussen 2006 en 2016 heeft Handicap International Luxemburg in totaal 1,85 miljoen euro van de Wegelia Foundation gekregen. Het is echter vrij ongebruikelijk om donaties te ontvangen van stichtingen gevestigd in landen zoals Panama.’

Nog voor Kazachgate in alle hevigheid losbarstte, berichtten we in de Panama Papers reeds over het offshore imperium van Patokh Chodiev, de tweede rijkste man van België. De zakenman met Oezbeekse roots bleek onder meer eigenaar te zijn geweest van acht offshore bedrijven in het Britse overzeese gebied Anguilla. Ze dienden om een privévliegtuig te leasen, een jacht te beheren of aandelen in bedrijven aan te houden. Mossack Fonseca weigerde als geregistreerd agent op te treden voor de acht offshores, tot ongenoegen van St Peters Trust, een aanbieder van financiële diensten op Guernsey. In het datalek doken nog minstens tien andere offshores op die gelinkt waren aan Chodiev. De zakenman bevestigde aan Knack dat hij soms gebruikmaakte van ‘buitenlandse specialpurpose-vennootschappen voor bepaalde deelnemingen’ maar dat hield niet in dat hij zijn ‘fiscale verplichtingen in Zwitserland, België of elders niet zou nakomen’.

Wat lezen we in het nieuwe lek? Op 15 maart 2016 had Knack Chodiev gecontacteerd in het kader van wederhoor. Negen dagen later schreef een Brits advocatenkantoor naar Mossack Fonseca in Anguilla: ‘Patokh Chodiev vroeg ons om advies in verband met het lek van vertrouwelijke informatie aan een journalist in België.’ Een week later klopten de advocaten nogmaals aan bij Mossack Fonseca: ‘We hebben vernomen dat er een groot gegevenslek is vastgesteld bij uw firma. Dat is zeer ernstig – des te meer aangezien onze cliënt hierover niet is gecontacteerd, en dat terwijl uw bedrijf confidentiële informatie over hem bezit.’ Daarop antwoordde Mossack Fonseca Panama op 7 april 2016 doodleuk: ‘We hebben geen gegevens over een zekere mr Patokh Chodiev (…) en suggereren u om contact op te nemen met dienstenleverancier St Peters Trust in Guernsey.’

Chodiev reageerde niet op onze vraag om commentaar.

Duikt ook op in het nieuwe Mossfon-documentenlek: de adellijke familie De Spoelberch, een van de drie belangrijke familiale aandeelhouders van ’s werelds grootste brouwersgroep AB InBev. Aangetrouwde telgen Patrice (39) en Alexis (36) Bailo de Spoelberch zijn Belg maar wonen in respectievelijk Zwitserland en Monaco. De Panama Papers onthulden al dat ze in oktober 2011 directeur werden van de Panamese offshore Retro Marketing Corp. Nog geen vier jaar later liet een Zwitsers advocatenkantoor aan Mossack Fonseca Luxemburg weten dat ‘zijn klanten’ de offshore in Panama wilden opdoeken. Het mandaat daarvoor was ondertekend door Alexis en Patrice Bailo de Spoelberch in juni 2015, vanuit Saint-Tropez. Dominique Lecocq, de Zwitserse advocaat, stelde in Knack dat de offshore nooit was gebruikt en zelfs buiten weten van Patrice en Alexis was opgericht door hun vorige advocate.

In het nieuwe documentenlek lezen we dat hetzelfde Zwitserse advocatenkantoor een dikke maand voor de publicatie van de Panama Papers een mail stuurde naar Mossack Fonseca in Luxemburg: ‘We hebben klanten in Zwitserland die een stichting in Panama willen oprichten.’ Alexis en Patrice zouden de uiteindelijk begunstigden worden van de stichting Luka Continuation Foundation (hun overleden vader heette Luka), die moest dienen voor ‘behoud van de welvaart voor de klanten en voor charitatieve doeleinden’. Maar op 28 maart 2016, een week voor de Panama Papers, stopt plots het mailverkeer over de nog op te richten Panamese stichting.

De gelekte documenten bevatten ook nog details over Retro Marketing Corp. Die offshore had in 2011 blijkbaar contracten afgesloten met twee kantoren in Londen voor ‘management services’. De offshore was dus wel degelijk gebruikt, in tegenstelling tot wat de Zwitserse advocate eerder beweerde. In mailverkeer uit 2017, nog altijd over het opdoeken van Retro Marketing Corp, peilde het Zwitserse advocatenkantoor naar de mogelijkheid om het bedrijf op latere datum te herstellen ‘voor het geval we namens het bedrijf zouden moeten optreden in juridische processen.’ We vroegen de Zwitserse advocaat waarop hij doelde, maar kregen geen antwoord. Volgens het Panamese bedrijfsregister is Retro Marketing Corp. nog steeds actief.

Panama Papers of niet, voor sommige Belgen bleef de offshore wereld business as usual. Zo werd een dame uit Blankenberge eind april 2016 nog directeur van een nieuwe Panamese offshore, bedoeld om activiteiten in Mexico te ontwikkelen.

Nog straffer is het verhaal van een 54-jarige Vlaamse financieel adviseur uit Luxemburg. De man was directeur van een offshore die in 2015 was opgericht op de Seychellen, met Mossack Fonseca als geregistreerd agent. Via die offshore kocht hij op 20 april 2016 twee appartementjes, elk 52 m2 en voorzien van twee bedden. Niet in België, Luxemburg of de Seychellen maar in de bekende Thaise badplaats Pattaya, meer bepaald in het luxueuze Unixx South-condomium. Het complex heeft ook een fitnessruimte, zwembaden, speeltuinen, restaurants, parkings en shops. ‘Ten behoeve van de residentie van de bedrijfsdirecteur’, zo werd de aankoop verantwoord op de raad van bestuur van de Seychellen-offshore, die overigens plaatsvond in Luxemburg.

Een half jaar later, op 26 oktober 2016, kwam de raad van bestuur opnieuw samen, ditmaal in Malta. En opnieuw kocht de offshore vastgoed in Pattaya: een appartementje van 46 m2 in The Palm Wongamat Beach-condomium, en alweer ’ten behoeve van de residentie van de bedrijfsdirecteur’. Een Vlaming in Luxemburg die via de Seychellen eigenaar is van drie appartementen in Thailand: nog niet zot genoeg? In juli 2017 verhuisde de offshore ook nog eens van de Seychellen naar de Amerikaanse staat Delaware – die zelf ook bekendstaat als belastingparadijs. De Panamese wetgeving over offshore bedrijven is zelfs gebaseerd op de Delaware-wetten. Back to basics, moet de man gedacht hebben. En ook: warme groeten uit Pattaya.