Zwemster Kimberly Buys: ‘Besmet raken met corona zou een sportieve ramp zijn’

Hoe vult een profatleet de dagen nu door corona alles op losse schroeven staat? Voor zwemster Kimberly Buys is dat: met vrijwilligerswerk in het lab van het UZ Antwerpen, waar de coronatests in groten getale binnenkomen.

Sommige mensen vinden dat sporters dommekrachten zijn, die met spieren compenseren wat ze missen aan brains. Maar die mensen kennen Kimberly Buys niet. De topzwemster, die vorige week 31 werd, heeft niet alleen zes Belgische langebaanrecords op haar naam staan, maar ook een masterproef met de welluidende titel De rol van het DFNA5-tumorsuppressorgen bij tumorgenese van borst- en darmkanker.

Na de Olympische Spelen zou Buys een leven vol chloorwater vaarwel zeggen en werk zoeken met haar diploma biochemie. Maar ook voor haar zet corona alles op de helling. We spreken de zwemster net na een ‘landtraining’ met de keurgroep van coach Ronald Gaastra: de topsportversie van een videoconferentie. ‘Het moet er grappig uit hebben gezien, maar ik heb er enorm veel deugd van gehad’, zegt Kimberly Buys, de wangen nog lichtrood van de inspanning. ‘Onze trainer deed fitnessoefeningen voor op de webcam, onderaan in beeld zag je op kleine schermpjes hoe de andere zwemmers simultaan die squats of pompoefeningen nadeden. Het was zo fijn om weer in groep te sporten. Dat je beseft: ik ben niet de enige in deze situatie. Voor de volgende online training hebben we blijkbaar een zware rugzak nodig. Ik denk dat ik er studieboeken in ga steken.’

Sinds vorige week mogen jullie weer zwemmen. Hoelang was het geleden dat u een badpak aanhad?

Kimberly Buys: Van 24 maart. Ik miste het. Zwemmers nemen zelden of nooit een lange break. Als ik twee dagen niet in het zwembad lig, verdwijnt mijn watergevoel. Buitenstaanders lachen daarmee – ze kunnen het zich niet voorstellen – maar je zwemt minder ‘natuurlijk’ wanneer je er te lang uit bent.

Mijn sportkriebels kalmeer ik door te lopen en te fietsen. Af en toe doe ik krachttraining op graspleintjes in het park of trek ik mij op aan de boomtakken. Het is behelpen. Gelukkig valt het weer mee.

We zwemmen nu in shifts, met één atleet per baan, de baan ernaast blijft leeg. Chloor spoelt veel weg. Toen de Spelen werden uitgesteld, hebben we de zwemtrainingen tijdelijk stopgezet. Als het grote doel wegvalt, waarom dan nog onze gezondheid in gevaar brengen?

Hoe kwam dat nieuws binnen?

Buys: Wij leven al jaren toe naar de Spelen. Al dat werk kan na één nieuwsbericht de prullenbak in: je mag er niet te lang bij stilstaan of je wordt gek. Maar je zag het aankomen. We leefden in lockdown, het ene evenement na het andere moest eraan geloven. En dan zouden we binnen een paar maanden mensen van over de hele wereld laten invliegen voor een sporttoernooi? Natuurlijk kon dat niet.

Gaat u door tot 2021? Dit was normaal uw laatste seizoen.

Buys: Daar kan ik nog niet op antwoorden. Ik was nog niet geplaatst voor de Spelen. Dat had moeten gebeuren op het Europees Kampioenschap van mei, dat ondertussen is uitgesteld naar augustus. Ik heb met mijn coach afgesproken dat we er alles aan zullen doen om dat EK in optimale conditie te starten. Stel dat ik daar de olympische limiet zwem of er dichtbij zit, dan zie ik me nog een jaar doorgaan – er komen nog kansen om mij te kwalificeren. Valt het tegen, dan moet ik alles herbekijken.

Gaat dat EK wel door?

Buys: Ik vrees ervoor, maar zolang het niet officieel afgelast is, trainen we verder. Bij slecht nieuws ga ik alles op een rij zetten. Sinds eind vorig jaar krijg ik geen toelage meer van Sport Vlaanderen. Normaal stop ik na de Spelen, dus die paar maanden kon ik financieel wel overbruggen, dacht ik. Maar nóg een jaar zonder inkomen, en alle plannen uitstellen die ik had buiten de sport? Dat is een bittere pil. Het is ook moeilijk om vandaag knopen door te hakken, alles is zo onzeker.

Op die manier stoppen zou wel erg zuur zijn.

Buys: Mijn laatste wedstrijd was de Antwerp Diamond Speedo Race, begin maart. Ik zat in opbouw naar het EK, mijn tijden leken nergens op. Dat kan echt niet mijn laatste wedstrijd worden. Het zou ideaal zijn als ik in schoonheid kon afsluiten op de Spelen, maar me plaatsen wordt een moeilijke opdracht. De olympische limiet voor de 100 m vlinderslag ligt op 57”92. Mijn persoonlijk record, ook het Belgisch record, staat op 57”91. Weinig marge dus, maar we waren al aan het broeden op een plan B. Er wordt achter de coulissen gewerkt aan een vrouwenaflossingsploeg. Bij de mannen bestaat die al lang en ondertussen zijn er voldoende goeie zwemmeisjes om te dromen van de Olympische Spelen.

De laatste seizoenen zit er een stijgende lijn in uw prestaties.

Buys: Eigenlijk sinds de Spelen van Rio. Daar zwom ik de halve finale, in 2017 haalde ik voor de eerste keer in mijn carrière de finale van het WK langebaan en één jaar later stond ik op het podium van het EK. Alsof ik aan een tweede carrière begon.

Wat zorgde voor de omslag?

Buys: Met ouder worden leer je jezelf kennen. Het is moeilijk om dat concreet te maken, maar ik begrijp almaar beter hoe ik in een wedstrijd het beste uit mezelf haal. Na Rio gooiden we ook mijn trainingsschema’s om en hebben we geëxperimenteerd met mijn voeding. Je weet nooit hoe zoiets uitpakt, maar ik heb er een grote sprong door gemaakt.

Te vaak was het bij mij nét niet. De finales en de medailles bleven uit, en daar doe je het toch voor. Mentaal legde ik me er al bij neer dat de echte top er voor mij niet inzat, maar de laatste jaren kwam het er dan toch uit – eindelijk.

U bent vrijwilliger in het lab van het Antwerpse Universitair Ziekenhuis. Wat doet u precies?

Buys: Ik help op de dienst waar de stalen binnenkomen. Die coördinatie is een heel karwei, want het is er nu uiteraard erg druk. Stalen die binnenkomen, onder andere de coronatests, worden hergebruikt voor onderzoek. Ik doe – thuis – de administratie of de theoretische onderbouwing van startende studies. Het lab mijd ik, om alle risico’s uit te sluiten. Mijn sportcarrière is nog niet voorbij, besmet raken met corona zou een sportieve ramp zijn. Of stel je voor dat ik mijn collega-zwemmers aansteek: je mag er niet aan denken.

Is in een lab werken gevaarlijk? Kun je het coronavirus oplopen door stalen te testen?

Buys: Ik denk niet dat daar al veel onderzoek naar is gedaan. Het hangt waarschijnlijk af van het soort staal, maar besmettingen lijken onwaarschijnlijk. Laboranten dragen handschoenen, een veiligheidsbril en een mondmasker. Nee, ik blijf er weg omdat ik geen mensen wil zien. Ook sporters houden hun sociale kring het best zo klein mogelijk.

Ik deed al vrijwilligerswerk aan het UZA voor de coronacrisis uitbrak. Het is een uitvloeisel van mijn thesisonderzoek. Dat ging over een bepaald gen, waarvan we weten dat het tot erfelijke doofheid leidt. Ik heb onderzocht of de modificatie op datzelfde gen ook het risico op darmkanker vergroot. Want dan kunnen we vroeger detecteren, en stijgen de overlevingskansen. Toen ik afstudeerde, besefte ik dat ik een uitdaging nodig heb naast het zwemmen. Dus vroeg ik of ik aan de slag kon blijven in het lab, onbetaald. Ik ben er het manusje-van-alles. Meestal gaat het om kleine opdrachtjes, onderzoeken waar ik een beetje aan meehelp.

Is het in het lab nu alle hens aan dek?

Buys: Sommige diensten liggen stil, op andere moeten de analyses liefst gisteren al klaar zijn. Vooral in de staalonderzoeken voor spoed gaat het hard. Ik ben daar zelf niet bij betrokken, eerder bij het brede wetenschappelijke verhaal van wat we uit deze crisis zullen leren.

Maar als de situatie in België helemaal ontspoort, en ze weten echt niet waar te beginnen in het UZA, dan trek ik mijn labjas aan en stap ik mee in de strijd tegen het virus. Ik ben geen laborant, maar als ze mij de protocollen uitleggen, dan kan ik meedraaien. Dat gebeurt trouwens al. Er zijn onderzoekers omgeschoold die normaal niet in het lab staan.

Uw zus schijnt bij het UZA uw directe chef te zijn.

Buys: Klopt. Mijn zus is vijf jaar jonger, maar ik heb langer over mijn studies gedaan en zij kon meteen de arbeidsmarkt op. ‘Je weet toch dat ik je baas word?’ zei ze toen ik mij opgaf. Waarop ik antwoordde: ‘Je weet toch dat ik dit vrijwillig doe en dat het niet altijd zal lukken als jij iets vraagt?’ ( lacht) Ik zit nu eenmaal vaak in het buitenland. Mijn zwemcarrière gaat voor.

Voor een biochemicus is dit een, tussen aanhalingstekens, ‘interessante tijd’.

Buys: Dat is waar. ( lacht). Ik heb vroeger zitten vloeken op het vak virologie: een bijzonder complexe tak van de biologie, met oneindig veel varianten en klasses. Ik dacht niet dat ik er later nog veel mee te maken zou krijgen. Vandaag staat elke nieuwssite er vol van.

Wat denkt u? Komt het goed?

Buys: De vraag van 1 miljoen. Er zal wel een vaccin komen, maar wanneer? In normale omstandigheden duurt dat jaren.

Op makkelijke oplossingen moeten we niet rekenen: dit virus zal bijvoorbeeld echt niet verdwijnen zodra het buiten warmer wordt. Komt er een tweede piek, en zo ja: wanneer? De experts hebben er ook het raden naar, vrees ik.

U woont in Antwerpen. Hoe wordt de lockdown daar opgevolgd?

Buys: Ik woon in een appartement aan de rand van de stad, niet ver van het Nachtegalenpark. Bij goed weer is het daar druk. Zolang de mensen afstand houden, kun je daar weinig tegen hebben. Al zijn er altijd individuen die de regels aan hun laars lappen.

Een paar duizend Belgen zijn gestorven, maar er zijn blijkbaar nog veel mensen die niet rechtstreeks geconfronteerd worden met de impact van corona. Mijn mama werkt in een woonzorgcentrum, een van de eerste met meerdere positieve gevallen. Ik hoor van haar heftige verhalen. Ze zijn het gewend dat bewoners overlijden, maar niet in dit tempo. De dagelijkse stress om niet te besmetten maar ook niet besmet te wórden, dat weegt. Veel van haar collega’s werden ziek, ik maak me ongerust over haar. Doordat er minder personeel is, groeit haar werkdruk en loopt ze, vrees ik, nog meer risico. Ik heb haar al weken niet meer gezien, behalve via de webcam: ook dat begint te wegen. Dat mensen het lastig vinden om binnen te blijven, begrijp ik best, maar het moet. Om erger te voorkomen.