‘Zullen personen met een handicap na corona zelf kunnen kiezen waar ze wonen?’

Katrijn Ruts werkt voor GRIP, een mensenrechtenorganisatie van personen met een handicap. Zij pleit voor meer beslissingsrecht voor personen met een handicap.

Met een maatschappelijke en economische relance willen we onze samenleving en economie zuurstof geven. GRIP roept op om hierbij personen met een handicap niet te vergeten en in te zetten op hun rechten als mens. Dit betekent dat we kritisch durven kijken naar de vrijheidsbeperkingen van wie in een wooninstelling leeft. En dat we eindelijk ten volle inzetten op het recht om te leven in de maatschappij. We hebben nood aan een inclusieve relance, die mensen kansen geeft om te wonen waar en met wie ze willen.

Het recht om te wonen in de maatschappij werd opgenomen in artikel 19 van het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. Niet toevallig staat in datzelfde artikel ook het recht op de ondersteuning en assistentie die daarvoor nodig is. En daar wringt toch nog altijd het schoentje. Zodra je ondersteuningsnood te groot wordt, moet je verhuizen, afhankelijk worden van mensen die je niet zelf kiest, en bovendien beslissingen over je eigen leven laten bepalen door de instelling.

Corona houdt ons op dat vlak een vergrootglas voor. We zien hoe bewoners van instellingen, jong en oud, nog meer dan anders verstoken werden van het recht om zelf te beslissen. ‘Blijf in je kot’ werd hen in de meest letterlijke betekenis opgelegd. Zij werden afgesloten van familie, soms zonder te begrijpen wat er gebeurde. Tot op vandaag beperken de coronamaatregelen hun vrijheden veel meer dan voor andere burgers.

Leven in een wooninstelling ging ook vóór corona gepaard met verlies van controle en eigen regie, keuzevrijheid, eigen identiteit en privacy. Kansen op sociale contacten en betekenisvolle activiteiten buiten de instelling hangen af van de mogelijkheden van de instelling. Wanneer ondersteuning collectief wordt georganiseerd – of dit nu in een grote of kleine instelling is – altijd zal het individu macht moeten afdragen aan het collectieve. In onze samenleving is persoonlijke vrijheid een belangrijke waarde. Voor personen met een handicap hoeft dit blijkbaar niet zo strikt.

Corona houdt ons ook een vergrootglas voor over mensen met een handicap die zich wel staande houden in de maatschappij. Nog meer dan anders raken zij aangewezen op hun familie. Het is wel veiliger in de gezinsbubbel en er gelden de vrijheden voor iedereen. Maar voor veel mensen met een handicap betekent in de maatschappij leven, net als vóór de coronacrisis in Vlaanderen,: “Trek je plan”. Zij moeten rekenen op familie en vrijwilligers en andere ondersteuning grotendeels zelf betalen. Inclusie is wonen, leven en meedoen in de maatschappij, op gelijke voet met andere burgers, en daar dan ook de nodige ondersteuning en keuzevrijheid bij hebben.

Onze ministers van Welzijn, Wonen en Gelijke Kansen moeten deze omslag naar inclusie ten volle ondersteunen en opnemen in het plan voor maatschappelijke en economische relance. We pleiten voor een echte vernieuwing door een “inclusierelance” die de vrijheden en autonomie van de mensen met een handicap versterken.

Geef wie al jarenlang wacht op een persoonsvolgend budget voor ondersteuning eindelijk dit middel tot een gewoon leven in handen. Er zijn mensen met een handicap, zelfs jonger dan 65 jaar, die noodgedwongen in een woonzorgcentrum verblijven omdat ze zonder ondersteuning niet zelfstandig kunnen gaan wonen. Zorg dat gezinnen met minderjarige kinderen met een handicap eindelijk een Persoonlijke AssistentieBudget krijgen. De gemiddelde wachttijd is nog altijd vier keer langer dan voor een plaats in een internaat.

Persoonlijke assistenten zijn ook jobs, jobs, jobs, maar dan in de gezinnen. De persoon met een handicap en niet de dienst kiest wie hem of haar mag assisteren, waar, wanneer, voor welke taken en wat daarbij belangrijk is. Richt eindelijk eens de schijnwerpers op dat enorm waardevolle beroep. Neem coherente keuzes, bouw en renoveer woningen aangepast aan rolstoelgebruikers. De meest toegankelijke (huur)woonsten vind je momenteel nog vooral… bij de instelling. Doe iets aan de onbetaalbaarheid van wonen en de wooncrisis. Zorg ervoor dat personen met een handicap voldoende inkomen hebben om menswaardig te kunnen leven.

Zullen personen na corona zelf kunnen kiezen waar en met wie ze wonen en daar ook de ondersteuning voor krijgen?