Zuhal Demir (N-VA): ‘Wij kunnen die toestroom aan vluchtelingen niet aan, sorry’

Knack overliep met politica van het jaar Zuhal Demir (N-VA) de markantste gebeurtenissen en nieuwtjes van de afgelopen twaalf maanden. Weer was het geen bijzonder feestelijk jaar, ook al was de coronacrisis eindelijk ten einde. De oorlog in Oekraïne hing als een inktzwarte donderwolk boven Europa. Hij stortte het continent in een energiecrisis zoals we die ons nog maar heel vaag van de jaren zeventig herinnerden.

Naast Vladimir Poetin waren er nog genoeg heerschappen (m/v/x) die zich in de aandacht werkten. Jeff Hoeyberghs, om er maar meteen eentje te noemen.

De plastisch chirurg wordt aan het begin van het jaar tot tien maanden cel veroordeeld voor zijn misogyne speech bij de studentenvereniging KVHV. Was u daar tevreden mee?

Zuhal Demir: Ik vond zijn vrouwonvriendelijke uitspraken echt zum Kotzen. Ik heb daar toen ook over getweet – dat doe ik dan wel – maar die veroordeling was wel heel verregaand. Aanzetten tot haat en geweld is natuurlijk strafbaar, maar we moeten in een democratie opletten dat we niet simpelweg meningen bestraffen. Met dat gevoel bleef ik wel zitten na die uitspraak.

Op 17 januari werd de Vlaamse kleuter Dean Verberckmoes dood teruggevonden in Nederland. Hij werd gruwelijk vermoord door Dave De Kock.

Demir: Elke moeder is op zo’n moment doodsbang dat zoiets ooit met haar kind zou gebeuren – ik ook. Maar als beleidsmaker vraag ik mij meteen af wat we hadden kunnen doen om het te voorkomen. In dit land wordt heel weinig aan risicoanalyse gedaan van gevaarlijke daders met een psychiatrisch verleden. De Kock had al eens tien jaar in de gevangenis gezeten. Rechters spreken ook heel weinig terbeschikkingstellingen uit, in Vlaanderen zijn dat er jaarlijks maar zo’n dertigtal. Die mensen worden dan opgevolgd door onze justitieassistenten, ook als ze hun straf volledig hebben uitgezeten.

Ik vind dat iedereen die veroordeeld wordt voor zedendelicten, kindermishandeling of terrorisme automatisch op zo’n manier opgevolgd moet worden. Maar in de federale regering is de PS daar hard tegen. Dat flitste ook door mijn hoofd toen in november een agent werd doodgestoken in Brussel door iemand die als ‘potentieel gewelddadige extremist’ op de OCAD-lijst stond.

Het hele jaar werd beheerst door gruwelijke berichten uit kindercrèches. Tientallen crèches werden gesloten, soms wegens regelrechte kindermishandeling.

Demir: Ik trek mij dat enorm aan. Werkende mensen vertrouwen hun kindjes aan zo’n crèche toe en gaan ervan uit dat die daar met veel liefde en zorg worden behandeld. Dat is ook essentieel voor de emancipatie van de vrouw, want zonder kwalitatieve kinderopvang kunnen wij geen carrière maken. Een overheid moet zorg dragen voor haar kleintjes, net als voor onze bejaarden en gehandicapten. Als burger versta ik niet dat zulke gruweldaden kunnen gebeuren – ook in de bejaardentehuizen liep er dit jaar een en ander serieus mis. Maar zeker als het over kinderen gaat, zou ik verwachten dat de zorginspectie meteen handelt en niet zo’n beetje aanmoddert. Controleer alle klachten meteen en sluit crèches als het nodig is.

Wouter Beke (CD&V) stapte op als minister, Katrien Verhegge deed later hetzelfde als leidinggevende ambtenaar van het agentschap Opgroeien. Veel ouders vragen zich af wat er structureel veranderd is. Kinderverzorgers moeten nog altijd voor acht of negen kinderen zorgen.

Demir: Het was logisch dat Verhegge uiteindelijk ook opstapte, maar daarmee is er natuurlijk niets opgelost. Ik denk dat we vooral moeten durven hervormen. Eerlijk gezegd gaan er volgens mij al erg veel financiële middelen naar de kinderopvang. Wij hebben dat budget eerst van 370 miljoen euro naar 550 miljoen verhoogd, en vandaag wordt er zelfs elk jaar 850 miljoen euro uitgetrokken. Hilde (Crevits, Vlaams CD&V-minister van Welzijn, nvdr) trekt zich dat allemaal ook erg aan, dus zij moet nu met de nodige acties komen.

Beke wachtte volgens velen te lang om op te stappen. Vond u dat ook?

Demir: Ik ga Wouters rekening niet maken, maar ik denk wel dat ik anders geageerd zou hebben. Ik heb ook een totaal andere politieke stijl.

Op 24 februari valt Rusland Oekraïne aan. De oorlog is nog altijd bezig. Herinnert u zich die eerste dagen goed?

Demir: Heel goed. Rozanne kwam enkele dagen na het begin van de oorlog thuis, en zei: ‘Mama, het is oorlog.’ Toen hapte ik wel even naar adem. Dat onze kinderen zoiets moeten meemaken, terwijl we allemaal al zo vaak ‘nooit meer oorlog’ tegen elkaar hebben gezegd. Ik ben van nature een pacifiste, oorlog voeren is gewoon dom. Maar met iemand als Vladimir Poetin als tegenstander was het begrijpelijk dat we Oekraïne in bescherming hebben genomen.

Ik heb dat proberen uit te leggen aan mijn dochter. Er zit nu een Oekraïens kindje bij haar op school, en onlangs was ze in Brussel en zag ze Oekraïners op straat zitten. Dat waren eigenlijk Bulgaarse bedelaars, maar we konden niet passeren zonder hen eerst een cent te geven. Het is toch erg dat een meisje van vijf jaar over zulke dingen moet nadenken?

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky werd een echte held. Hebt u zich al afgevraagd of u dezelfde moed zou hebben in zo’n oorlogssituatie?

Demir: Ik zou juist hetzelfde hebben gedaan als Zelensky. Elke leider hoort dat te doen voor zijn volk, toch?

Hebben mensen in uw omgeving Oekraïners in huis genomen?

Demir: Nee, dat niet. Het was hartverwarmend om te zien, maar in eerste instantie is het een taak van de overheid om oorlogsvluchtelingen op te vangen. Zo’n oorlog duurt langer dan een paar weken, zoals veel mensen in het begin misschien dachten. Oekraïners moeten een traject volgen met taallessen, de VDAB en school voor de kinderen.

Maar de overheid faalt. Fedasil kon dit jaar niet aan iedereen opvang bieden. Ook Oekraïners sliepen op straat.

Demir: Dat is mensonwaardig. Maar hoeveel vluchtelingen komen er niet binnen? Persoonlijk vind ik dat heel problematisch. Wij kunnen die toestroom gewoon niet aan, sorry.

Waarom niet?

Demir: Het draagvlak is er niet voor. Ons sociaal weefsel is enorm kostbaar en kwetsbaar. We zitten in Vlaanderen op een kantelmoment. Ik vind het soms hallucinant wat daarover wordt gezegd. Ik moet werk maken van de bouwshift en de open ruimte in Vlaanderen vrijwaren, op een moment dat er zo veel mensen naar hier komen die ergens moeten wonen. Dat gaat gewoon niet.

Het is niet de schuld van vluchtelingen dat onze open ruimte bedreigd is.

Demir: Nee, maar wij zijn Duitsland of Polen niet. Onze open ruimte en ook onze voorzieningen staan op alle vlakken onder druk: van opvangcapaciteit voor vluchtelingen, over de bevolkingsgroei tot de veestapel. Het is misschien een rare vergelijking, maar wij kunnen hier ook geen miljoenen varkens houden. Ik kan geen lappen grond bijmaken, we kunnen in Vlaanderen nu eenmaal niet alles doen. Europa had al veel langer zijn verantwoordelijkheid moeten nemen, maar ik begrijp ook niet waarom België die asieldossiers zo lang laat aanslepen. Waarom kunnen we niet snel een beslissing nemen, en als die negatief is mensen terug naar hun land sturen? Dat is soms hard, maar vandaag is de situatie ook mensonwaardig.

Uw partijgenoot Theo Francken is er als minister van Asiel ook nooit in geslaagd om daar werkelijk iets aan te doen.

Demir: Het grote verschil is dat er toen een vluchtelingencrisis was in heel Europa, maar onder Theo hebben we nooit taferelen gezien zoals dit jaar.

Ook aan het einde van februari: de Vlaamse regering sluit een stikstofakkoord. Gevolg: boerderijen die over een vergunning beschikken, moeten toch sluiten. Dat zorgde voor veel beroering. Had u dat anders willen aanpakken?

Demir: Die veertigtal ‘rode’ bedrijven waarover u het hebt, maken slechts 1 procent uit van het hele stikstofakkoord. In Nederland moeten er veel meer bedrijven sluiten. Ook hier heeft men veel te lang gedaan alsof er geen probleem was. De rechter heeft er uiteindelijk anders over geoordeeld, en op zo’n moment moet er wel een juridisch robuuste oplossing komen. Daar zijn we nu mee bezig.

Is er geen redding voor die bedrijven mogelijk als het toch maar om 1 procent gaat?

Demir: Ik ben niet getrouwd met eender welke rode lijst. Die boerderijen zijn vaak heel schone bedrijven, maar het probleem is dat ze pal naast waardevolle natuur liggen. De ammoniak die zij uitstoten slaat meteen neer op die grond. Eigenlijk hadden die boerderijen daar nooit mogen komen, en de boeren treft ook geen schuld. Het is niet meer dan normaal dat wij die mensen financieel correct compenseren.

Hebt u Hilde Crevits achteraf horen knarsetanden over dat akkoord? Zij zette als viceminister-president haar handtekening, terwijl de CD&V ergtegen te hoop loopt.

Demir: Nee. Wij hebben daar acht maanden over onderhandeld. Het alternatief is een vergunningsstop, zodat er helemaal niets meer mogelijk is. Ik zou dat graag voor de kerstvakantie afronden, zodat ik begin volgend jaar met een decreet naar het parlement kan. Ik word daar ook niet happy van, hé. Er zijn er die denken dat ik elke ochtend, euh…

… een boer tussen mijn boterhammen leg? Dat wordt inderdaad gedacht.

Demir: Dat is totaal niet zo. Op verzoek van de Boerenbond hebben politici twintig jaar lang hun ogen gesloten. Het is ook die lobbyorganisatie die baat heeft bij de opschaling van steeds grotere boerderijen. Dertig jaar geleden waren er 27 miljoen dieren in Vlaanderen. Vandaag zijn dat er 50 miljoen, maar het aantal landbouwers is gedaald met 68 procent. Die boeren zijn niet gestopt door mijn beleid, ik zit hier nog maar drie jaar.

In Nederland bekent voetbalanalist Johan Derksen op televisie dat hij een vrouw heeft verkracht met een kaars. Hij verdwijnt even van het scherm, maar is vandaag alweer terug te zien.

Demir: Ik heb met verbijstering naar dat fragment gekeken, ik wist niet wat ik hoorde. De mensen aan tafel en in het publiek zaten daarmee te lachen, dat vond ik nog het meest bizarre. Sinds wanneer lachen we met een verkrachting? Een dag later kwam Derksen nog met een vergoelijkende uitleg, dat het helemaal geen verkrachting was – dat was gewoon degoutant. Nee, sorry, die man moest echt van de tv wegblijven.

Derksen moest worden gecanceld?

Demir: Verkrachting is een misdrijf, dat is iets helemaal anders dan waar wokers mensen allemaal voor willen cancelen. Daar maak ik mij ook grote zorgen over.

Uw voorzitter startte dit najaar zelfs een lezingentournee over het gevaar van woke.

Demir: Ik heb hem al bezig gezien. Geweldig, hé? (grijnst) Dat is echt de tirannie van de overgevoeligheid, die nog versterkt wordt door een moreel superioriteitsgevoel. Ik noem mijzelf een feministe. De emancipatiestrijd is nog lang niet gestreden, net zoals er op veel andere fronten ook nog werk aan de winkel is. Maar dat is iets helemaal anders dan Pippi Langkous verbieden omdat die verhalen zogezegd racistisch zijn. Ik heb daar nooit iets verkeerds aan gezien.

In Vlaanderen was er discussie over aangebrande moppen in F.C. De Kampioenen. Die afleveringen werden zelfs een tijd verwijderd. Moeten zulke grappen nog kunnen?

Demir: Een samenleving evolueert, en dat is maar goed ook. Die afleveringen zouden vandaag niet meer worden gemaakt, maar het is overdreven om daarom heel ons verleden te wissen. De linkerzijde doet graag lacherig over zulke debatten, maar ik begin de invloed van woke ook in de politiek te zien. Ik moest samen met Sarah Schlitz van Ecolo een nationaal actieplan opstellen tegen racisme. Zij wilde de gendarme spelen op sociale media, en iedereen die iets verkeerds zegt aan de schandpaal nagelen. Dan wordt het echt gevaarlijk.

In het televisieprogramma De Mol stapt Philippe Minguet uit het programma. Hij was zelf de mol en kon de druk niet aan. Kunt u zich daar iets bij voorstellen?

Demir: Ja. In de hele samenleving staan mensen langs alle kanten onder druk. Ik breng mijn dochter elke ochtend naar school – ik heb de ochtendshift – en ik merk bij veel ouders dat we allemaal gestresseerd zijn. Ik voel me soms zelf ook een ploetermoeder. Ik ga drie keer per week joggen of een lange wandeling maken in de natuur om tot rust te komen. Soms moeten we ook tegen onze werkgever durven te zeggen dat we niet beschikbaar zijn, ’s avonds geen mails meer lezen en af en toe een weekend echt rust nemen. Als ik daar met vrienden over praat, voel ik dat er schaamte bestaat om dat te zeggen. Partners werken vaak allebei fulltime. Ik denk dat het niet slecht is als beide ouders elk maar 80 procent werken. Zelf reserveer ik twee avonden per week voor politieke activiteiten, de rest wil ik bij mijn dochter zijn.

2022 was ook een slecht jaar voor de politiek: Hilde Crevits viel tijdelijk uit, Meryame Kitir (Vooruit) is met ziekteverlof en in uw partij kondigden Valerie Van Peel en Lorin Parys hun vertrek aan.

Demir: Hilde en collega Kitir zijn allebei eventjes diep in het rood gegaan, maar voor Lorin en Valerie speelde er wel iets anders. Zij ergerden zich aan de traagheid van de politiek, en ik stoor mij daar ook heel vaak aan. Maar helaas, iedereen die in de politiek zit om meer te doen dan glunderend lintjes doorknippen, botst vaak op die grenzen.

(windt zich op) In mijn omgeving heb ik het gevoel dat de werkende middenklasse het echt gehad heeft met de politiek. Ze betalen 50 procent belastingen, en krijgen in ruil daarvoor een begrotingstekort waarvan de Vivaldi-regering niet eens weet hoe groot het precies is. Ik heb met verbazing gekeken naar het ontslag van Eva De Bleeker (Open VLD-staatssecretaris voor Begroting, nvdr): vroeger moesten politici opstappen omdat ze logen, nu omdat ze de waarheid spreken. Het tekort is in ieder geval gigantisch, dat ziet iedereen. Onze kinderen zullen dat moeten betalen. Ik word daar soms echt depressief van.

De werkloosheid is nog altijd onbeperkt in de tijd, terwijl er overal vacatures zijn. We moeten zorgen dat mensen die zonder werk vallen niets tekortkomen, maar na twee jaar moet het afgelopen zijn. Vandaag krijgen ze nog eens een sociaal energietarief. Waarom zou iemand eigenlijk nog werken voor 1800 euro? Hervorm die arbeidsmarkt eindelijk, kom met een fiscale hervorming, neem een beslissing over de kerncentrales en zet alstublieft die begroting op orde.

Het zit u duidelijk hoog.

Demir: Politiek maakt mij soms heel pessimistisch. Ik lig daar wakker van. Ik heb eigenlijk maar één boodschap voor al mijn collega’s. Aan de politici die niet willen hervormen en alleen de status quo willen behouden: doe alstublieft niet mee met de verkiezingen in 2024. Dien geen lijst in, blijf thuis. Ik ben er helemaal klaar mee.

In maart blijkt dat Vooruit-voorzitter Conner Rousseau het konijn is in The Masked Singer. Kunnen ze u voor het volgende seizoen vragen?

Demir: Zo’n programma is niets voor mij. Ik had Conner in de koffiekamer van het Vlaams Parlement gevraagd of hij in dat kostuum zat, dus ik had al wel een vermoeden. Maar hij kan blijkbaar heel goed liegen. (lacht)

Conner Rousseau wil met Vooruit dolgraag in de Vlaamse regering komen na 2024. Kijkt u daar ook al naar uit?

Demir: Dat hangt allemaal af van de stem van de kiezer. Ik ben bang dat er in 2024 een Zwarte Zondag komt, en Vivaldi zal daarvan de architect zijn. Dat zal de regeringsvorming alleen maar bemoeilijken.

Er kwam een onderzoekscommissie naar de PFOS-vervuiling omdat u daar vorig jaar om vroeg. Bent u tevreden met de resultaten?

Demir: We zijn al met 91 procent van de aanbevelingen aan de slag, dat is heel wat. Ik krijg dat altijd moeilijk uitgelegd, maar dit soort van milieu- en omgevingsbeleid is eigenlijk gezondheidsbeleid. Die vervuiling maakt ons ziek, dus die moet worden opgeruimd. Ik ben ook heel blij met het saneringsverbond, waarmee we de site van Oosterweel gaan schoonmaken en de werken verder kunnen gaan.

Milieuorganisaties als Greenpeace vinden dat u niet ver genoeg gaat met dat verbond. Advocate Isabelle Larmuseau zei onlangs in Knack dat ze heimwee heeft naar uw voorgangster Joke Schauvliege (CD&V).

Demir: Samen met de Boerenbond is zij ongeveer de enige die heimwee heeft naar Schauvliege. Oosterweel is een leefbaarheidsproject dat moet voortgaan. Greenpeace en co. wilden dat we daar tien jaar mee wachtten om eerst de grond te saneren, terwijl we nu meteen willen saneren tijdens de werken. Ik werk graag samen met milieubewegingen als Natuurpunt en de Bond Beter Leefmilieu. Zij willen vooruit. Greenpeace, Larmuseau en activist Thomas Goorden willen het liefst heel Vlaanderen platleggen.

Was het nodig om hen te schofferen toen ze een vergoeding vroegen voor hun werk aan de onderhandelingstafel? U lachte dat weg.

Demir: Ze vroegen wel iets meer dan een zitpenning.

In mei verdwijnt de coronabarometer en worden zo goed als alle coronamaatregelen opgeheven. Bent u nog voorzichtiger dan vroeger?

Demir: Ik let op met handen geven en kussen. Dat zijn tekenen van warmte en genegenheid die ik wel mis, maar die voorzichtigheid heb ik nog altijd. Verder is alles weer zoals vroeger.

Hebt u uw tweede boostershot gehaald in het najaar?

Demir: Ja. Ik volg op dat gebied altijd de wetenschap. Het bashen op wetenschappers moet echt stoppen, dat is nog iets waar ik heel kwaad van kan worden. Een samenleving die haar wetenschappers niet meer gelooft, gaat niet meer vooruit. Ik ben zelf ook geen wetenschapper, ik kan als beleidsmaker alleen maar vertrouwen op hun expertise. Dat geldt voor de vaccins, maar ook voor hun kennis over stikstof en PFOS. Of voor Ventilus. Het is funest dat in dat dossier burgemeesters de twijfels van actiecomités blijven voeden.

Heeft dat u dit jaar gefrustreerd?

Demir: Ik ben de eerste om te zeggen dat we voorzichtig moeten zijn met de gezondheid van mensen. Ik ben geen technicus die weet of zo’n hoogspanningskabel het best bovengronds of ondergronds kan, en daarom hebben we daar professoren voor aangesteld. De wetenschap was uiteindelijk duidelijk, en toch hebben we daarna nog een hele tamtam gehad. Ook het Vlaams Belang ging daarover trouwens zwaar tekeer in het parlement. Ik vraag me af wat dat zal worden als zij ooit aan de macht komen.

Het Amerikaanse Hooggerechtshof vernietigt de bepaling dat abortus een grondwettelijk recht is. Terecht?

Demir: Dat is een regelrechte terugslag voor de vrouwenrechten. Ik kan mij goed voorstellen dat er omstandigheden zijn waarin een vrouw abortus overweegt, en op zo’n moment moet zij baas in eigen buik zijn.

In België wordt er gediscussieerd over een verlenging van de abortustermijn met enkele weken. Bent u daar een voorstander van?

Demir: Persoonlijk niet, nee. Maar we zien dat meisjes soms naar Nederland gaan voor een abortus als het hier niet meer kan. Ik denk dat we vooral meer moeten informeren en sensibiliseren, ook rond voorbehoedsmiddelen. Dat geldt zeker voor de moslimgemeenschap, waar dat soms echt nog een taboe is.

Hoe hebt u gekeken naar de pogingen van de nieuwe CD&V-voorzitter Sammy Mahdi om de Vlaamse begrotingsonderhandelingen te blokkeren zolang het kindergeld niet helemaal geïndexeerd werd?

Demir: Met grote ogen. Dat heeft letsels nagelaten. Wekenlang hebben wij onderhandeld zonder dat de CD&V duidelijk maakte dat dat een rode lijn was, waarna ze voor de eerste keer in de geschiedenis de septemberverklaring daarvoor uitstelt. Gelukkig is Hilde op een bepaald moment tussenbeide gekomen en heeft zij haar verantwoordelijkheid getoond.

In augustus wordt het radicaal-rechtse festival Frontnacht in Ieper verboden. Een goede zaak?

Demir: Ik wilde daar eigenlijk naartoe gaan. (lacht) Die bezoekers zijn blijkbaar allemaal tegen mensen van kleur, dus ik wilde eens horen wat ze dan wel van mij vinden. Ik ben zelf een mijnwerkerskind van migranten, en ik ben heel trots op mijn Turks-Koerdische achtergrond. Ik praat nog altijd Koerdisch met mijn vader, en dat maakt mij niet minder Vlaming dan alle anderen.

‘Er komen vijf tot tien moeilijke winters aan’, waarschuwt premier Alexander De Croo (Open VLD) over de energiecrisis. Heeft hij gelijk?

Demir: Dat zal dan zijn omdat hij zijn werk niet heeft gedaan, en omdat ook Europa niets doet. In september duwden De Croo en Tinne Van der Straeten (Groen) elkaar weg van voor de televisiecamera’s omdat ze allebei zelf het Europese prijsplafond wilden aankondigen. Is dat er ondertussen al? Ik denk het niet. Europa beslist niets. Energiecrisis? Niks gemerkt van Europa. Asielcrisis? Er beweegt niets. Coronacrisis? Ook niets aan Europa gehad. Ik was vroeger een vurige pleitbezorger van Europa, maar dat geloof ben ik helemaal kwijtgeraakt.

Vivaldi heeft natuurlijk zelf ook absoluut niet genoeg gedaan om moeilijke winters te vermijden. Ik had de oorlog in Oekraïne echt niet nodig om te weten dat we het best de kerncentrales openhouden. Gelukkig heb ik die vervuilende gascentrales indertijd geweigerd, of we zaten nu nog dieper in de penarie. Als je alles rond klimaat een beetje volgt, weet je gewoon dat we niet zonder die centrales kunnen. Twee jaar geleden, tijdens mijn eerste overleg met Tinne, had ik haar al gezegd dat ze daar werk van moest maken, zodat het ook op een veilig manier kon gebeuren.

De regering-Michel, waar de N-VA inzat, had dat ook al kunnen beslissen.

Demir: Wij waren daar altijd vragende partij voor. In het akkoord dat Bart De Wever in 2019 met PS-voorzitter Paul Magnette sloot, stond ook een verlenging. We zijn top drie van heel Europa in zonne-energie en top vijf met windenergie, maar met alleen hernieuwbare energie komen we er gewoon niet. Verleng onze centrales zoals Nederland doet met Borssele, en ontwikkel kleine, modulaire reactoren. We hebben twee jaar tijd verloren, en nu zit Engie natuurlijk in een erg comfortabele positie tijdens de onderhandelingen.

Door de energiecrisis zijn alle prijzen omhooggeschoten. Merkt een minister daar iets van?

Demir: Natuurlijk. Op mijn kabinet is het achttien graden, en thuis heb ik de verwarming nog niet aangezet. Het huis is goed geïsoleerd. Ik was onlangs bij mijn zus op bezoek. Ze had een heel mooi aquarium met lichtjes, maar nu zit haar vis gewoon in een bokaal. Dat aquarium was te duur geworden, daar schrok ik wel van. Ik heb een whatsappgroep met mijn zussen, en wij sturen elkaar berichten over grote kortingen in de supermarkten. Ik let altijd op de promoties als ik ga winkelen.

Op 8 september sterft de Engelse koningin Elizabeth. Hebt u een traantje geplengd?

Demir: Nee, toch niet. Ik heb niets met het koningshuis, maar je hoeft geen monarchist te zijn om respect te hebben voor de Queen. Ik heb wel naar het vijfde seizoen van The Crown gekeken, maar dat is nogal ontgoochelend. De eerste seizoenen zijn veel beter.

Bent u, terzijde, ooit in de Zillion gaan dansen?

Demir: Ik zat meer in het studentenleven in Leuven. Ik ging naar cantussen en fuiven of gewoon cafés. Ik ben nooit een discotheekganger geweest.

Hebt u de film Zillion al gezien? Het is een groot publiekssucces.

Demir: Nee. Ik begrijp ook niet veel van de verheerlijking van die discotheek. De Zillion was niet bepaald een toonvoorbeeld voor het uitgaansleven. Ik zou niet willen dat mijn dochter naar de Zillion gaat. Ik wil heel graag naar Close gaan kijken. Zo’n verhaal over de speciale relatie van twee dertienjarigen spreekt mij erg aan. Ik heb hem onlangs nog gezien, Lukas (Dhont, nvdr). We mogen in Vlaanderen trots zijn op zo’n regisseur.

U ging niet naar de klimaattop in Egypte vanwege de mensenrechten. Was dat geen rare redenering? In de strijd tegen de opwarming van de aarde hebben we uiteraard ook de landen nodig waar mensenrechten niet worden gerespecteerd.

Demir: Dat was niet de enige reden. Klimaattoppen zijn grote shows geworden van m’as-tu-vu. In Egypte wordt wetenschappers ook nog eens de mond gesnoerd én ze schenden er de mensen- en vrouwenrechten. Als niemand anders van België was gegaan, had ik gezegd: oké, ik ga en zal mijn punt dan ter plaatse wel maken. Maar er gingen al 5 ministers en een Belgische delegatie van 120 man. Hoe belachelijk is dat? Daar moest ik echt niet tussen lopen.

Het resultaat was ook teleurstellend. We zullen de opwarming niet tot anderhalve graad kunnen beperken.

Demir: Die hele opwarming van de aarde is een ernstige zaak, waar ik mij grote zorgen over maak. Wij zullen daar ook in Vlaanderen de gevolgen van zien. Onze uitstoot is maar verantwoordelijk voor 0,13 procent, de Europese uitstoot voor 8 procent van het geheel. Het zijn de grote uitstoters zoals China, India, de Verenigde Staten en Japan die veel meer moeten doen. We gaan er echt niet komen als alleen Europa zijn deel doet.

Wij doen ook niet genoeg. Tegen 2030 zal de uitstoot in Vlaanderen niet met 40 procent verminderd zijn.

Demir: Dan moeten we bijsturen, want we moeten die doelstelling behalen. We moeten ons deel doen en we doen al veel. Vlaanderen is de enige regio in Europa waar een renovatieplicht geldt. We schaffen de premies voor fossiele brandstoffen af, grootverbruikers worden verplicht om zonnepanelen te installeren. Werkgeversorganisatie Voka was daar niet blij mee. Vaak wordt het beeld opgehangen dat Wallonië het veel beter zou doen dan wij. Maar daar zijn ze nog met houtkachels bezig. Ook ons stookolieverbod zouden ze nooit durven door te voeren.

Op de klimaattop werd beslist om armere landen steunfondsen te geven, die hen financieel helpen om zich aan te passen aan de klimaatverandering.

Demir: Ik vind dat geen goed idee. Er is al ontwikkelingsgeld dat naar klimaat gaat, vandaag krijg ik niet uitgelegd dat we daar nog meer geld voor zouden uittrekken. De budgetten zijn wat ze zijn, België was daar ook tegen op de top. Helaas gedraagt Frans Timmermans (Eurocommissaris voor Klimaat, nvdr) zich als een klimaatgoeroe, en trekt hij zich niets aan van de standpunten van lidstaten. Wie vertegenwoordigt die man eigenlijk?

Hij is aangesteld in de Commissie door de lidstaten.

Demir: Ik hoop dat het de laatste keer is geweest, want hij heeft de boel al serieus naar de knoppen geholpen.

In de VS doen de Republikeinen het slechter dan verwacht, in Brazilië raakt Jair Bolsonaro niet herverkozen en in Engeland wordt ook Boris Johnson weggestuurd. Hebben mensen het gehad met zulke politici?

Demir: Ik kan me heel goed voorstellen dat mensen een degout kregen van Boris Johnson, als je zag wat die allemaal uitspookte. Donald Trump is nog erger. Ik ben dit najaar in de Verenigde Staten geweest, en ook daar hadden veel mensen echt genoeg van hem. Ik sprak er met ambtenaren van het milieuagentschap. Hij heeft veel milieuwetten gewoon geschrapt, en de term climate change mocht zelfs niet voorkomen in documenten. In één regeerperiode kan zo’n man heel veel kapot maken.

Marokkaanse jongeren gaan aan het rellen na winst van de Marokkaanse voetbalploeg in Qatar. Veel politici waren daar wel heel erg streng voor. U ook?

Demir:Ik heb mij zelfs geërgerd aan linkse politici zoals Conner Rousseau die op zoek gaan naar excuses om zulke rellen goed te praten. Die jongeren zouden in armere wijken wonen, hier niet genoeg kansen krijgen en si en la. Ik begrijp dat iemand supportert voor zijn thuisland, maar ik begrijp absoluut niet waarom iemand het land waar hij nu woont, vernielt. Ze krijgen hier veel meer kansen dan in hun thuisland.

Meer dan honderd vrouwelijke politici schrijven een brief over #MeToo in de politiek. Terecht?

Demir:Ik was zelf niet gevraagd om die brief te ondertekenen, maar ik ben blij met elk signaal dat seksueel geweld en intimidatie van vrouwen veroordeelt. Naar aanleiding van de verkrachtingszaak aan de KU Leuven heb ik al gepleit voor een extern meldpunt in Vlaanderen, dat zeker ook zaken uit de politieke wereld moet kunnen behandelen.

Zal de KU Leuven de subsidie krijgen die u tijdelijk introk omdat de universiteit onvoldoende kordaat optrad in een verkrachtingszaak? Uiteindelijk bleek dat niemand fouten had gemaakt.

Demir: Dat weet ik niet. De gesprekken lopen nog. De regeringscommissaris heeft maar een klein gedeelte van de periode onderzocht. De media schreven in die weken over een doofpot en de KU Leuven reageerde niet. Het is nochtans belangrijk dat slachtoffers het gevoel krijgen dat ze gesteund worden, en dat zulke zaken altijd ernstig worden genomen. Het ging me zelfs niet over dat individuele geval, ik wilde dat er een duidelijk signaal kwam.

Gwendolyn Rutten (Open VLD) had het in het parlement over een ‘Zuhalleke’ doen met de twee voeten vooruit. Zullen er volgend jaar ook nog Zuhallekes volgen?

Demir: Als ze daarmee bedoelt dat ik mijn mond opendoe bij onrecht, dan zullen er volgend jaar nog veel volgen. Ik ben niet in de politiek gestapt om te zwijgen en lintjes door te knippen.