Bart De Wever (N-VA) is premier van België. De grootste verrassing is misschien wel dat dat niet eens meer verrassend is. ‘Hij kan mensen echt hypnotiseren.’
‘Dat is zoiets als droog water.’ In zijn eerste televisieoptredens na het bezegelen van het regeerakkoord zag N-VA-voorzitter Bart De Wever de ironie van zijn lot in. Een Vlaams-nationalist die de politieke leiding neemt van het koninkrijk België: tot voor kort was het politieke sciencefiction.
Toen de N-VA voor het eerst de federale macht greep in 2014 in de regering van Charles Michel (MR), hoorde PS-coryfee Laurette Onkelinx nog ‘le bruit des bottes’ – ‘het geluid van laarzen’, een verwijzing naar de Vlaams-nationalistische collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Wetstraat stond op stelten. Tien jaar later krijgt N-VA-voorzitter Bart De Wever netjes de sleutels van de Wetstraat 16 overhandigd uit de handen van Alexander De Croo (Open VLD). Wat vandaag vooral opvalt, is de evidentie van ‘Bartje premier’.
Natúúrlijk is Bart De Wever de premier.
Ruim zeven maanden lang leidde hij de formatie, was hij de poolster boven de hemel van Arizona. De voorzitters van Vooruit, CD&V, MR en Les Engagés wilden hem op geen enkel moment stokken in de wielen steken, ook niet off the record. Het zou altijd De Wever zijn.
Een en ander doet denken aan de bijnaam die het Vlaams-nationalistische blad ’t Pallieterke ooit voor wijlen premier Wilfried Martens bedacht: Zijne Evidentie.
Vette vis
Alles begint bij 9 juni, benadrukt minister van staat Johan Vande Lanotte (Vooruit). ‘Hij heeft die verkiezingen op zijn eentje gewonnen, De Wever werd almachtig. Een beetje grof gezegd: hij mocht doen wat hij wilde. En dus kan De Wever als Vlaams-nationalist probleemloos de Belgische staat gaan leiden. Het helpt natuurlijk dat de PS er niet bij is, want in Vlaanderen wordt die partij nog vaak gezien als de schuld van alles.’
Bovendien kan De Wever het zich blijkbaar permitteren om ook zonder een grote communautaire hervorming in de regering te stappen. Het regeerakkoord laat weliswaar enkele openingen. De premier mag wetteksten voorbereiden voor een ‘nieuwe staatsstructuur’. Maar voorlopig is er van een communautaire ‘vette vis’ geen sprake. En dat voor een partij die in haar beginselverklaring heeft staan dat ze ‘logischerwijs voor een onafhankelijk Vlaanderen kiest’.
Uitgever Karl Drabbe, die als historicus vertrouwd is met de Vlaams-nationale geschiedenis, is benieuwd naar de initiatieven van De Wever. ‘Na de verkiezingen was er nu eenmaal geen tweederdemeerderheid’, zegt hij. ‘De Wever moest dus spelen met de kaarten die de kiezer had uitgedeeld. Het valt te hopen dat hij zijn coalitiepartners kan masseren om tegen de volgende verkiezingen van 2029 stappen te zetten.’
‘Ook Gaston Eyskens en Wilfried Martens waren niet bepaald de grootste belgicisten toen ze aantraden als premier’
Volgens Drabbe is een Vlaams-nationalist in de Wetstraat 16 overigens niet zó speciaal. ‘Mag ik u er toch aan herinneren dat ook Gaston Eyskens en Wilfried Martens (beiden CVP) niet bepaald de grootste belgicisten waren toen ze aantraden als premier? Beiden hebben ze wel een rol gespeeld in de hervorming van het Belgische bestel.’
‘Regering-De Wever verkoopt regeerakkoord als een kat in een zak’
Vuye & Wouters
Ook in 2014 stapte de N-VA in een niet-communautaire regering. Toen werd er wél trammelant gemaakt over hoe de N-VA het communautaire vier jaar lang in de koelkast zou steken. Die demarche werd voorbereid door de zogenaamde bocht van Bracke, waarmee toenmalig N-VA-boegbeeld en oud-VRT-journalist Siegfried Bracke aangaf dat het socio-economische voorrang had op het communautaire.
Vandaag roept diezelfde beslissing geen controverse op. Dat komt doordat de N-VA is veranderd. ‘De N-VA anno 2025 is niet meer dezelfde partij als die van 2001’, zegt Bracke, oud-Kamervoorzitter en tegenwoordig columnist bij de Vlaamsgezinde opiniewebsite Doorbraak. ‘Als de N-VA vandaag opnieuw haar beginselverklaring zou schrijven, dan komen de woorden “onafhankelijk Vlaanderen” er niet meer in.’
Dat de partij veranderd is, valt ook af te leiden uit haar bezetting. In 2016 was de exit van N-VA-Kamerleden Hendrik Vuye en Veerle Wouters nog groot nieuws. Zij verzetten zich tegen het uitblijven van communautaire hervormingen in de regering-Michel. Hun snoeiharde kritiek raakte een gevoelige snaar bij de N-VA.
Realpolitik
Zoiets zal de partij geen tweede keer overkomen, zegt Karl Drabbe. ‘Bart De Wever heeft de partij gekneed naar het model van een leninistische voorhoedepartij. Voor De Wever geldt: “Le parti, c’est moi.” Hij ís de partij. Die partij zal haar DNA nooit verloochenen, maar de top ervan bestaat uit politici die realpolitik nastreven.’ En ook buiten de partij hoeft De Wever weinig weerwerk te verwachten, denkt Drabbe. ‘Van de Vlaamse beweging blijft niet veel over.’
Volgens Drabbe ligt de grote ambitie van De Wever voor het grijpen: een evenknie creëren van de christendemocratische CSU in de Duitse deelstaat Beieren. ‘De N-VA heeft zowat de volledige rechtervleugels van de Open VLD en de CD&V opgeslokt.’ De socio-economische voorstellen krijgen dus voorrang.
‘Als de N-VA vandaag opnieuw haar beginselverklaring zou schrijven, dan komen de woorden “onafhankelijk Vlaanderen” er niet meer in’
‘Een andere mogelijke vergelijking is die met de oude CVP’, zegt Drabbe. ‘Sinds haar oprichting in 1945 tot op vandaag, in de vorm van de CD&V, heeft die partij altijd een Vlaamsgezinde vleugel gehad.’
Oud-minister Johan Vande Lanotte (Vooruit) ziet soortgelijke parallellen. ‘Je zult lang moeten zoeken naar verschillen tussen de N-VA en de CVP. Dat stoort mij niet, maar de N-VA’ers misschien wel (lachje). Al is de N-VA wel duidelijk liberaler dan de christendemocraten.’
Vrachtwagens vol geld
Zonder grote communautaire trofeeën in de regering stappen, De Wever komt ermee weg. Ook in Franstalig België staat hij amper ter discussie. Vande Lanotte verwijst opnieuw naar 9 juni. ‘Voor Franstaligen is De Wever de man die het Vlaams Belang heeft tegengehouden. Dat mag je toch niet onderschatten. Hij is niet meer de Vlaams-nationalist die in 2005 met vrachtwagens vol geldbiljetten naar Strépy reed.’
En zo komt het dat de Franstalige omroep RTBF het eerste televisie-interview in het Frans met De Wever mocht doen. Op sociale media benadrukte politiek wetenschapper Dave Sinardet (VUB) het belang daarvan. ‘De tijden zijn echt wel veranderd. Nog niet zo lang geleden weigerde De Wever systematisch interviews aan de RTBF.’
De relatie tussen De Wever en de Franstalige media is inderdaad erg getroebleerd geweest. In 2010 noemde hij de Franstalige krant Le Soir nog ‘een haatdragende krant’. In 2014 zei Pierre Kroll, huiscartoonist bij Le Soir, tegen Knack: ‘De Wever is iemand die de Walen doorlopend beledigt, dat beeld zit vrij duurzaam in de geesten van de Walen verankerd. Dat is helemaal zijn eigen schuld.’
‘Bart De Wever is niet meer de Vlaams-nationalist die in 2005 met vrachtwagens vol geldbiljetten naar Strépy reed’
Volgens Bracke zal De Wever zich moeten aanpassen. ‘Zijn conflicten met de media waren een manier om in Vlaanderen de aandacht te trekken. Bij Vlamingen is er een reflex om het eens te zijn met diegenen die onrechtvaardig gestraft worden. Zulke dingen kan hij niet meer doen. Als de RTBF onvriendelijke dingen zal zeggen – wat ook zál gebeuren – dan kan hij niet meer weigeren hen te woord te staan.’
De regering-De Wever: een tegennatuurlijk kabinet in tijden van Trump en Musk
Flesje cola
De politicus De Wever heeft de Franstaligen aangenaam verrast, maar dat geldt ook voor de mens De Wever. Hij beheerst het Frans uitstekend, dat helpt. Om eventuele taalproblemen uit de wereld te helpen, zat Anne Laure Mouligneaux aan zijn zijde. Zij is al jaren De Wevers Franstalige woordvoerster.
Zowel bij Les Engagés als bij de MR valt te horen hoe innemend De Wever kon zijn. Jinnih Beels (Vooruit) kijkt er niet van op. Zes jaar lang bestuurde ze als schepen in Antwerpen samen met burgemeester De Wever. ‘Niet alleen is hij attent, hij is ook betrouwbaar’, zegt Beels, vandaag gedeputeerde voor de provincie Antwerpen. ‘Doordat hij zich kan inleven in andermans positie, vallen er altijd deals met hem te maken.’
‘Voor Franstaligen is De Wever de man die het Vlaams Belang heeft tegengehouden. Dat mag je toch niet onderschatten’
Er is een keerzijde, zegt Beels. ‘Hij is ook gevaarlijk. Hij schaakt graag en hij schaakt goed, altijd is hij je een stap voor. Hij kan mensen echt hypnotiseren. Ik vergelijk het vaak met een sirenenzang. Hij is in staat om mensen gebakken lucht te verkopen, om het onnatuurlijke natuurlijk te doen klinken. Dat alles neemt niet weg dat ik veel respect voor hem heb.’
Wat helpt, is dat hij nooit emotioneel wordt. Of toch bijna nooit. Bracke: ‘In de tien jaar dat ik tot de partijtop behoorde, heb ik hem maar een keer heel kwaad weten worden. Dat gebeurde tijdens de Marrakesh-crisis in 2018. Toen de partij beelden verspreidde die qua toon erg leken op het Vlaams Belang, begonnen mensen intern vragen te stellen bij de verantwoordelijken voor die beelden. Bij die discussie werd hij zo boos dat hij met een flesje cola zero gooide. En ik weet het nog goed, want die cola kwam op mijn tafel terecht.’
Goed mens
Niet alleen stapt De Wever in een regering zonder staatshervorming. Hij voert ook een meerwaardebelasting op aandelen in. In de woorden van de Open VLD: ‘De enige belasting die nog niet bestond, wordt nu toch ingevoerd.’
Ook daarmee stuit De Wever – vooralsnog – op weinig protest. ‘Ten gronde zal hij niet voor de meerwaardebelasting zijn’, zegt Bracke. ‘Maar hij heeft een talent om een narratief te ontwikkelen. Het land staat in brand, er moet hervormd worden. Bovendien komt er een belastingverlaging van 1,5 miljard euro. En, belangrijker, de opbrengsten van de meerwaardebelasting gaan naar mensen die werken voor een laag loon. Wie een beetje goed mens wil zijn, denkt dan: “Bon, het is goed.”’
Vande Lanotte ontwaart ook geen protest, wel integendeel: ‘In ondernemerskringen ligt de meerwaardebelasting niet slecht. Toen de formatie in augustus ontplofte, viel het mij op dat ondernemers mij zeiden dat er iets moet gebeuren. Overigens is de beperking van de werkloosheid in de tijd tot twee jaar heel populair bij werkgevers.’
Framing
Die laatste maatregel is nog een voorbeeld van hoe een tot voor kort vrij controversiële hervorming gemeengoed is geworden. Zelfs de socialisten van Vooruit hadden er weinig problemen mee, en dat in fel contrast met de socialistische vakbond ABVV.
In zijn eerste interviews noemde De Wever die stap een communautaire hervorming op zich. Het gros van de werklozen woont namelijk in Franstalig België. Een knap staaltje framing, aldus Vande Lanotte. ‘Maar het beperken van de werkloosheid zal wel een grote impact hebben in Wallonië. Ik vraag me af wat de maatschappelijke reactie zal zijn. Het kan een succes worden op het vlak van activering. Het kan ook faliekant aflopen.’
Anneleen Van Bossuyt
Wat te zeggen van het migratiebeleid? Onder kersvers minister voor Asiel en Migratie Anneleen Van Bossuyt belooft de N-VA ‘het strengste migratiebeleid ooit’. Verschillende gesprekspartners vragen zich af of alle aangekondigde maatregelen de juridische toets zullen overleven. In elk geval bevat het luikje migratie onderdelen die tien jaar geleden controversieel zouden zijn. Een van de blikvangers is de wachttijd van vijf jaar vooraleer nieuwkomers recht hebben op sociale bijstand.
‘In het regeerakkoord schuift het asiel- en migratiebeleid op naar de standpunten van radicaal-rechts’, zegt politologe Laura Jacobs (UAntwerpen). Het begint bij de retoriek. ‘De eerste zin van het hoofdstuk asiel en migratie luidt letterlijk: “Zowel de asiel- als de opvangdiensten kreunen vandaag onder een te hoge asielinstroom.” Dat zet meteen de toon. Daarna gaat het over de “migratiecrisis” of “ongecontroleerde migratie”. Dat zijn geen onschuldige termen.’
België is geen eiland, de verrechtsing van het centrum op het vlak van migratie is in veel westerse landen een feit, zegt Jacobs. ‘Conner Rousseau (Vooruit) haalt de mosterd voor zijn flinkse koers over migratie bij de Deense sociaaldemocraten, die al langer een streng beleid voeren tegenover nieuwkomers. ’
Maggie De Block
Vande Lanotte hoopt dat de regering-De Wever lessen trekt uit de fouten van de regering-Michel. ‘Het valt te hopen dat ze niet voortdurend communiceert over migratie. Ik heb Theo Francken (N-VA) nooit van iets beschuldigd – ik weet dat zijn job als staatssecretaris voor Asiel en Migratie moeilijk was – maar zijn communicatie was nooit erg heilzaam. De enige die verkiezingen heeft gewonnen op Asiel en Migratie was Maggie De Block (Open VLD). En dat deed ze niet door te communiceren, maar door te doen.’
Gaat het Vlaams Belang dan moeilijke jaren in de oppositie tegemoet? Het viel Laura Jacobs op dat de eerste kritiek op het regeerakkoord vooral rond het communautaire draaide, en minder over migratie, de corebusiness van het Vlaams Belang.
‘Het is een illusie dat je met een forser migratiebeleid de voedingsbodem van uiterst rechts kan weghalen’
Toch houdt Jacobs een slag om de arm: ‘Ook de regering-Michel was destijds de meest rechtse regering ooit op het vlak van migratie. Toch kon het Vlaams Belang de daaropvolgende verkiezingen winnen. Het is een illusie dat je met een forser migratiebeleid de voedingsbodem van uiterst rechts kan weghalen. Het Vlaams Belang zal altijd extremer gaan dan het beleid.’
Kortom, De Wever heeft nog vierenhalf jaar om te tonen dat hij niet alleen evident kan zijn, maar dat hij het ook kan blijven.
Krijgt België het strengste migratiebeleid ooit? ‘Dit is een verstrenging, maar het is wel doordacht’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
