‘Zien we de komende jaren een herfederalisering van de mediamarkt?’

‘Wat de toekomst van Vlaams, Belgisch en Europees mediabezit betreft, zijn er nu verschillende pistes bewandelbaar’, schrijft Jonathan Hendrickx na de overname van RTL België.

DPG Media was weer volop op koopjesjacht. De afgelopen week raakte bekend dat het bedrijf interesse toonde in een overname van zowel RTL Nederland als RTL Belgique, beide onderdeel van het grotendeels Duitse Bertelsmann-imperium. Bij die eerste ving het bot, maar bij de tweede was het wél prijs. Wat de toekomst van Vlaams, Belgisch en Europees mediabezit betreft, zijn er nu verschillende pistes bewandelbaar.

In Nederland greep het fusiebedrijf van wijlen De Persgroep en MEDIALAAN alvast achter het net. Talpa, het kindje van mediamagnaat John De Mol, ging een monsterfusie aan in Nederland. De twee enige commerciële tv-spelers gaan onder een hoedje spelen. Zo blijven er in de Nederlandse televisiewereld nog maar twee concurrenten over, samen met openbare omroep NPO.

Bij onze zuiderburen voltrok zich vorige maand nog een akelig gelijkaardig scenario. TF1 en M6, die laatste ook eigendom van en afgestoten door Bertelsmann, fuseren. Samen willen ze een stevigere commerciële vuist maken tegen France Télévisions, maar vooral tegen de machtige Amerikaanse spelers die kostbare schermtijd en advertentie-inkomsten afromen.

In twee van onze buurlanden ontvouwen nagenoeg identieke situaties, vooral op twee verschillende vlakken.

Ten eerste is er de logische focus op samenwerking, synergievoordelen en streamingplatformen. Globale mastodonten als Netflix en Disney+ hijgen in de nek van veel kleinere Europese spelers, vaak gebonden aan eend land of regio met nog eens lokale concurrentie. Zowel de Nederlandse als Franse bedrijven lieten al onomwonden weten in te willen zetten op een gezamenlijke streamingdienst. Enkele dagen geleden sloegen ook de Duitse openbare omroepen ARD en ZDF de handen in elkaar op streamingvlak. En in Vlaanderen is er natuurlijk sinds vorig jaar Streamz, de joint venture tussen DPG Media en Telenet. Daarover verderop meer.

Ten tweede is er de opvallende strategie van Bertelsmann om buitenlandse RTL-merken in de etalage te zetten. De focus wordt verlegd naar de ‘eigen’ Duitse merken, die in de plaatselijke mediamarkt de grootste zijn op tv-vlak. Die beweging gaat lijnrecht in tegen concurrenten als het Duitse Axel Springer, het Noorse Schibsted en ook de Belgische ondernemingen DPG Media en Mediahuis, die de afgelopen jaren een ongeziene uitbreiding van hun Europees patrimonium doorvoerden. Zo is anno 2021 95% van de Nederlandse dagbladenmarkt in Belgische handen.

Belgische handen, moeten dat geen Vlaamse handen zijn? Grotendeels wel. Net als mediaconsumptie en -beleid zijn ook de bezitstructuren de afgelopen decennia grondig geregionaliseerd in ons land. Maar de geplande overname van RTL Belgique door de tandem DPG Media-Rossel toont ook hier eerder een tendens van herfederalisering. De geesten rijpen langzamerhand dat de kleine Vlaamse markt haast uitgeput is qua verdere concentratiebewegingen, en dus wordt er behalve in buurlanden ook ten zuiden van de taalgrens gekeken.

Een nieuwigheid is dat allesbehalve. Roularta, dat ook Knack en Kanaal Z bezit, heeft ook Franstalige tegenhangers Le Vif/L’Express en Canal Z. Hetzelfde bedrijf heeft met Rossel de joint venture Mediafin, waartoe de zakenkranten De Tijd en L’echo behoren. En om de cirkel rond te maken: DPG Media, dat nu met Rossel RTL Belgique binnenhaalde, bezit al de Franstalige nieuwssite 7sur7.be.

In tal van Europese landen proberen mediabedrijven en -beleidsmakers zich te isoleren van de dominante Amerikaanse bedrijven, of eerder te redden wat te redden valt. De Vlaamse Regulator voor de Media schat dat er op jaarbasis tot ruim een half miljard euro aan advertentie-inkomsten wegsijpelt naar Google en Facebook. Maar zoals Bertelsmann aantoont, kan de Europese expansiedrang van mediaspelers eenvoudig afglijden naar nationaal isolationisme.

Voor België zou dat ingrijpende gevolgen hebben. De taalbarrière blijft een logische drempel die gedeelde mediaconsumptie tussen Nederlands- en Franstalige landgenoten bemoeilijkt. Maar nu DPG Media en Rossel samen RTL Belgique kopen, wordt het lastiger om de traditionele tweedeling tussen Vlaamse en Waalse mediamarkten in leven te houden. Dat kan op zijn beurt weer mogelijke gevolgen hebben voor het zwaartepunt van mediabeleid en welk politiek niveau zich er het best mee kan bezighouden.

In de geplande hervorming van de Belgische staatsstructuur, die ‘zonder taboes’ worden voorbereid, kan een federaal mediabeleid zo ook op tafel komen.

Al is er natuurlijk nog een andere, misschien zelfs waarschijnlijkere optie. Als de twee grootste commerciële televisiespelers in Nederland en Frankrijk fuseren en groen licht van krijgen van mediawaakhonden (wat nog niet bevestigd is, maar wat wellicht wel zal gebeuren), opent dat perspectieven voor DPG Media en SBS Belgium, met de zenders Play Vier tot Zeven die in handen zijn van Telenet. Hun gezamenlijke streamingdienst Streamz is een logische eerste stap voor verdere samenwerking en dus mogelijk concentratie. Ongetwijfeld snuffelen beide ondernemingen aan elkaar om opties af te wegen. In dat geval krijgen we net als in de buurlanden – en in Franstalig België – een situatie met één grote openbare omroep en één grote commerciële concurrent op tv-vlak. De verdere vervlakking en verschraling van het aanbod, die een dergelijke situatie mogelijk met zich meebrengt, zijn de komende jaren voer voor discussie.

Zien we De mol binnenkort op VTM? Het lijkt nu nog heel onwaarschijnlijk – maar wie had twintig jaar geleden gedacht dat het programma ooit op VT4/VIER/Play Vier uitgezonden ging worden? Er zijn al grotere verrassingen geweest in het Vlaamse, of Belgische, medialandschap.