‘Zaak-Jürgen Conings: de normalisatie van extreemrechts is totaal’

‘Is het niet eerder de verbazing die verbaast?’, schrijft onderzoeker Pascal Debruyne nadat een aantal politici hun verbazing uitspraken over de steun voor de voortvluchtige militair Jürgen Conings. ‘Waar blijft het tegenverhaal?’

‘Ik ben verrast dat iemand die wapengevaarlijk is en tot geweld wil overgaan zoveel sympathie krijgt.’ Het zijn de woorden van Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden in het VTM- nieuws, verwijzend naar de ondertussen tienduizenden die de Facebookpagina ‘Als 1 achter Jürgen’ op dat moment geliket hadden, maar evengoed naar die burgers die in enkele marsen ter ondersteuning van Jürgen Conings meelopen. We moeten van Minister Verlinden nagaan wat de oorzaak is.

Je kan je afvragen waar Verlinden de laatste decennia heeft vertoefd? De vraag geldt trouwens voor een groot deel van de politieke klasse die verbaasd reageert. Is het niet eerder de verbazing die verbaast? De verbazing dat burgers zodanig radicaliseren dat ze een gewelddadige extreemrechtse terrorist steunen, die met zijn actieve deelname aan ‘het Vlaams Legioen’ het blanke ras wil redden voor ‘de omvolking’?

De verbazing in politieke middens doet denken aan de openingsscene van de film ‘La Haine‘, waar het verhaal wordt verteld over een man die van een flatgebouw van 50 etages springt. Bij elke verdieping zegt hij, om zichzelf gerust te stellen: ‘Tot hier gaat alles goed.’

‘ Jusqu’ici tout va bien… Jusqu’ici tout va bien… Jusqu’ici tout va bien.‘ De scene eindigt met ‘Mais l’important, c’est pas la chute. C’est l’atterrissage‘.

La Haine introegw eimaihttps://www.youtube.com/user/vavanos21video1502001.0YouTubehttps://www.youtube.com/360480https://i.ytimg.com/vi/Uz9vgtXq_Hs/hqdefault.jpg

Dezelfde geruststelling heeft men zichzelf decennialang ingepeperd; niet in het minst met het feit dat (gewelddadige) radicalisering zich vooral voordeed in moslimmiddens met salafistische jihadisten die overgaan van woord naar daad. Maar de landing – “‘l atterrissage“- is hard vandaag. Ondertussen zijn we we op het punt aangekomen dat we extreemrechtse radicalisering zien in het leger wat nu zelfs leidt tot extreemrechts terrorisme. We moesten in de zaak van Jürgen Conings nog even wachten tot het terrorismewoord kon worden uitgesproken. Een illustratie van ‘het wit privilege’ dat zelfs op de uiterste pool van radicalisering speelt. We zijn daar verbaasd over, zelfs na de infiltratie van Schild & Vrienden in partijen en de instellingen zoals de Vlaamse Jeugdraad en de brandstichting in de asielopvang in Bilzen.

Normalisatie van extreemrechts

De structurele geruststelling gedurende decennia, dat ‘alles goed gaat tot hier’, vertroebelt de reële praktijk en dito geschiedenis. En vooral de actieve deelname in het laten radicaliseren en normaliseren van het extreemrechtse gedachtegoed. In die zin is niet alleen de landing maar ook de sprong problematisch. De normalisatie gebeurde niet alleen door de politieke lieden van uiterstrechts. Het extreemrechtse gedachtegoed is breed genormaliseerd. Vaak met andere woorden zoals #WegMetOns en #Soumission, in imitaties als #opkuisen en het minderwaardig categoriseren van de Congolese en Marokkaanse migratie, of de aanvallen op het EVRM en de Conventie van Genève. Maar ook op allerlei zachtere manieren werden de ideeën genormaliseerd. Zoals de vanzelfsprekendheid over oorspronkelijke witte wijkbewoner met rechten die vervreemd zijn door nieuwkomers die de oorzaak vormen van dat probleem. Alsof burgers met migratieroots van de derde generatie zich niet vervreemd voelen door sociale verdringing van een witte middenklasse? Of de keren dat men de kop in het zand steekt bij symbolisch gewelddadige uitspraken over asielzoekers die zouden huizen kopen met kindergeld en minderheden zoals “de dansende moslims”. Denkt men dat dit geen effect en dito impact heeft? Als men dit politiek mag zeggen in mainstreamkringen, waarom dan niet in brede lagen van de bevolking?

Ondertussen zijn we extreemrechts discursief gaan positioneren als “een ventieltje”, waardoor we gespaard worden van gewelddadige radicalisering. Zonder enige vraag wie er voortdurend lucht blijft blazen in de banden natuurlijk. Tom Van Grieken als redder des vaderlands, die zoals de rector Rik Van de Walle van de UGent verwoordde op sociale media, “zeer goed op dreef was” met “meningen die moeten vertolkt worden”, en “een belangrijke stem is in het publieke debat”. De normalisatie is totaal.

Sociale mobiliteit in superdiversiteit

Maar laat ons ook naar het linkse partijpolitieke landschap kijken. Dat weinig tot geen collectief structureel verhaal heeft over het bouwen aan een ander asiel- en migratieverhaal en bijbehorend kader voor sociale stijging en sociale mobiliteit. Hier en daar heeft men dossier per dossier wel standpunten, en enkele mandatarissen onderscheiden zich hier ook op, op dossierniveau. En ook de dekolonisatie van de samenleving, vooral in het onderwijs en de publieke ruimte kent wel wat erkenning. Maar ten gronde is er weinig visie, laat staan een groot verhaal over sociale mobiliteit in superdiversiteit. Of het door- en herdenken van de sociale zekerheid (incluis de bijstand en Vlaamse sociale zorgverzekering) in tijden van migratie. #BeterNaCorona kent weinig ruimte voor reflectie over migratie, niet alleen in partijpolitieke middens. Het is volstrekt mogelijk een ander verhaal uit te bouwen waarbij we er samen, ook door en met migratie, op vooruitgaan; op het kruispunt van sociaal recht en vreemdelingenrecht, van migratiebeleid en sociaal beleid.

Mogen we een kat een kat noemen? Er heerst angst om de witte werkende bevolking al te zeer tegen de borst te stoten. Burgers met migratieroots en nieuwkomers zijn in dit verhaal de facto B-burgers, die mogen wachten op de trickle-down effecten. Of er heerst onwil om zich al te uitgesproken te positioneren over migratie en integratie uit electorale belangen. Het klinkt dan “We hebben geen thema-ownership“, zoals dat opnieuw wordt gereproduceerd in de laatste ‘De Stemming’ in opdracht van De Standaard en de VRT. Alsof je geen “draagvlak” kunt uitbouwen met een tegenverhaal over migratie? Wie zegt er dat het Vlaams Belang “migratie” bezit als een vorm van absoluut eigendomsrecht?

Of erger nog, we zien evengoed volgzaamheid, waarbij men nu en dan eens strategisch “flinks” uithaalt; “We hebben te lang gezwegen over migratie en integratie”, klinkt het dan. Om quasi vanzelfsprekend de analyses van de rechterzijde over te nemen. De praat van extreemrechts bootst men na. Ook feitelijk rammelt dit langs alle kanten, gezien het vanaf de jaren ’90 nooit ontbrak aan “dingen benoemen” en “parler vraie” over migratie en integratie. Bovendien hebben mainstreampartijen en delen van links dit hegemonische verhaal op de culturele as laten groeien, ook al omdat het vaak, maar niet altijd afleidde van klassekwesties die men niet wou aanpakken. Of men heeft gezwegen uit schuldig verzuim.

Verbaasd over de verbazing

Er is niks om verbaasd over te zijn. Na een drietal decennia is het 70-puntenprogramma voor een groot deel uitgevoerd. Zonder dat het Vlaams Belang ooit aan de macht kwam. Dat toont aan hoe krachtig deze hegemonie over migratie is. En de populistische houding tegenover “het establishment”. De voedingsbodem ervoor nam alleen maar toe tijdens de voorbije decennia, omdat partijen van zuilen en bewegingen gingen naar electorale kiesconcerns. Zelfs de nieuwe trend richting “bewegingen” is diep ingebed in de particratie. De wil om bij elke doorbraak van extreemrechts “terug naar de mensen en wijken te gaan”, klinkt als een holle mantra.

Als we ergens bezorgd over moeten zijn, dan over het feit dat er eigenlijk niet eens een ernstige aanzet bestaat in mainstream politieke middens tot tegenverhaal. Integendeel, wat er nu weer op tafel ligt, vooral op Vlaams niveau over integratie en inburgering, maar ook over de voorwaardelijkheid van de Vlaamse sociale bescherming en “lokale binding” als voorkeurscriterium voor sociaal wonen, dient alleen maar die agenda die we al lang hadden moeten bestrijden. En dat komt omdat…er vooronderhandelingen waren met het Vlaams Belang.

Een Groot Verhaal

Tegenover hegemonie zet je een tegenverhaal. En dat tegenverhaal zal niet enkel gaan over sociaal-economische kwesties en “een andere politiek”. Wie denkt dat men de culturele loopgraaf kan vermijden maakt zichzelf iets wijs. Alleen maar inzetten op klasse, zonder een tegenverhaal waar klasse kruist met migratie, is een zwaktebod. Een dominant geworden narratief counteren dat minstens 30 jaar lang werd opgebouwd, en zich vandaag meer dan ooit globaal verstrengeld heeft met internationale netwerken van Nieuw Rechts en identitaire bewegingen, vraagt een enorme volgehouden investering en strijd, die ver voorbij het momentum van verontwaardiging gaat. En dat in een context waarbij veel minderheden, die de meerderheid zijn geworden op verstedelijkte plaatsen, “het gangbare integratieverhaal” kotsbeu zijn, en terecht machtsdeling eisen om de samenleving mee vorm te geven.

Kortom, de verbazing is kwaadwillig. De historische en politieke analyse van de voorbije 30 jaar, zou eerder tot de verbazing moeten leiden dat gewelddadige radicalisering nog zo “beperkt” is. Het is de bredere radicalisering op extreemrechts die echt zorgwekkend is, maar noodwendig volgt uit de decennia van normalisatie. Het is het nieuwe normaal geworden. De verbazing in politieke middens vandaag toont het falliet van de democratie en “het politieke” zelf. Men durft en wil geen tegenverhaal uitbouwen, waar bouwt een toekomstverhaal van sociale mobiliteit in superdiversiteit. En dat binnen de rechtstatelijke democratie die zich ontvouwt binnen de contouren van grond- en mensenrechten waar je niet op afdingt.

De landing is keihard.