Meer nog dan zijn mentor Herman Van Rompuy is CD&V-voorzitter Wouter Beke de ‘rustige vastheid’ in persoon. Zonder zijn stem te verheffen, neemt hij de maat van de N-VA en de Open VLD, tikt hij het ACV op de vingers en relativeert hij zijn eigen belang. En hij weet wat hij wil: ‘Van de CD&V opnieuw de grootste partij van Vlaanderen maken is een mooie ambitie voor een partijvoorzitter.’
CD&V-voorzitter Wouter Beke speelt dezer dagen mee in het massaspektakel De Groote Rappèl. In dat stuk evoceren 500 inwoners de geschiedenis van de garnizoensstad Leopoldsburg, waar Beke sinds 2012 burgemeester is. De acteerprestaties van de CD&V-voorzitter zijn ook de Wetstraat niet ontgaan. De halve Vlaamse regering zakte af naar Leopoldsburg, zelfs premier Charles Michel (MR) zat in het publiek. Beke en de premier hebben een goede band. ‘Gestoeld op beton’, zegt Beke. ‘Zo’n wederzijdse appreciatie kan er alleen maar komen als je elkaar respecteert. Tijdens de onderhandelingen over de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde in 2011 stonden Charles Michel en ik lijnrecht tegenover elkaar. Op een bepaald ogenblik zegt Charles: “Wouter, ik zou graag de stemmen van de Belgen in het buitenland beter kunnen valoriseren. Voor de MR is dat heel belangrijk, en het kost de CD&V niets.” Ik zeg hem: “Geef me je voorstel, en ik zal het bekijken.” Michel overhandigt mij een map. Blijkt dat hij me de verkeerde map heeft gegeven, met de volledige juridische analyse over de B-H-V-voorstellen en de strategie van de MR. Dat was bijzonder vertrouwelijk en explosief materiaal. Ik had die nota kunnen lekken, ik had er een hele toestand rond kunnen maken. Dat heb ik niet gedaan. Ik heb Charles zijn map terugbezorgd: “Ik denk niet dat dit voor mij bedoeld was.” Ook in de politiek bestaat er zoiets als wederzijds vertrouwen. Samen hebben we op basis van dat vertrouwen een sterk akkoord bereikt.’
De algemene regel lijkt in de Wetstraat nochtans: trap waar je de ander pijn kunt doen. De Vlaamse regering besliste dat er geen vergunning komt voor de biomassacentrale in Gent. Was het echt nodig om de nieuwe minister Bart Tommelein (Open VLD) publiek belachelijk te maken nog voor hij de eed had afgelegd?
WOUTER BEKE: Dat was toch alleen een probleem voor de Open VLD? Minister Annemie Turtelboom had een beslissing kunnen nemen over die biomassacentrale. Dat heeft ze niet gedaan. Ze heeft ontslag genomen en de bevoegdheden overgedragen aan de voltallige regering, en die heeft in haar plaats beslist. Had Turtelboom gewoon haar werk gedaan, dan was heel die cinema niet nodig geweest. Maar blijkbaar had de Open VLD een personeelsprobleem, en wilde ze het oplossen. Alleen is die operatie uitgedraaid op een heel pijnlijke episode waarbij de politiek zich van haar slechtste kant heeft laten zien.
Het meest ontluisterende zinnetje voor de liberalen kwam van een anonieme bron uit de Vlaamse meerderheid: ‘De Open VLD moet goed weten dat ze niet nodig is in onze regering’.
BEKE: Dat zinnetje kwam niet uit dit huis.
Het vernederen van de Open VLD was niet nodig?
BEKE: Nee. Net zoals het vernederen van mevrouw Turtelboom misschien ook niet nodig was geweest. Of het aanpakken van Hilde Crevits (CD&V) in het onderwijsdebat.
Waarom gebeurt dat dan?
BEKE: Dat moet u niet aan deze partijvoorzitter vragen.
Over de katholieke dialoogschool was N-VA-voorzitter Bart De Wever er als de kippen bij om te zeggen dat dit ‘alwéér een foute inschatting van het katholiek onderwijs’ was.
BEKE: Zo te zien heeft de N-VA de ambitie om een nieuwe schoolstrijd uit te vechten. Ik vraag me af wie daarbij gebaat is. Mijn kinderen gaan naar een katholieke school, dezelfde als waar ik naartoe ben geweest. In mijn tijd zaten er al moslimkinderen in mijn klas. Dat is vandaag niet anders, alleen zijn er nu meer moslims dan toen. De katholieke dialoogschool bestaat dus al heel lang. Het is het resultaat van de manier waarop België en Vlaanderen de vrijheid van onderwijs hebben ingevuld. Iedereen kan kiezen naar welke school hij wil gaan. Dat is de sterkte van ons onderwijs, want het zorgt voor concurrentiekracht. Niet alleen tussen de netten, maar vooral tussen de scholen.
Raymonda Verdyck, de topvrouw van het GO!, vindt dat het katholieke net het best opgaat in het Gemeenschapsonderwijs.
BEKE: Ik zal mevrouw Verdyck de tekst van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens bezorgen. Daarin staat de vrijheid van onderwijs vermeld. Dat is ook logisch: men zal nooit, nóóit kunnen verhinderen dat mensen zich verenigen om aan hun kinderen het gewenste onderwijs te verstrekken. Je kunt, zoals Noël Slangen in Het Belang van Limburg, je wel de vraag stellen of dergelijk onderwijs wel gesubsidieerd hoeft te worden. Alleen is de consequentie van die redenering dat men dan aan 70 procent van de Vlaamse kinderen vraagt dat hun ouders duizenden euro’s extra per jaar neertellen om hen naar dezelfde school te kunnen laten gaan. Dan krijg je Britse toestanden: een openbare school die voor iedereen toegankelijk is, maar waarvan de kwaliteit maar zozo is. En daarnaast privéscholen waarbij de elite duizenden euro’s betaalt, en het neusje van de zalm krijgt. Voor zo’n duaal systeem kiezen wij niet. En als de Vlaming die keuze krijgt voorgesteld, ben ik er nogal gerust op welk model zijn voorkeur wegdraagt. Maar in plaats van trots te zijn over de kwaliteit van ons onderwijs moet het blijkbaar op de schop.
Ook voor de N-VA?
BEKE: Het lijkt erop dat de N-VA de Burgermanifesten van Guy Verhofstadt (Open VLD) in al hun radicaliteit wil uitvoeren: het middenveld moet weg, net als de grote sociale organisaties. Terwijl dat juist de eigenheid van Vlaanderen is.
De N-VA heeft een voorstel voor de preambule van de grondwet: ‘God mag nooit boven de wet staan.’ Het oude principe van de scheiding van Kerk en Staat wordt veranderd in ‘de Staat staat boven de Kerk’.
BEKE: Dat gedoe over een nieuwe grondwet is helemaal aan het ontaarden. Ik begrijp nog dat men na de aanslagen in Parijs zei: ‘Sommigen proberen de fundamenten van de westerse samenleving onderuit te halen, en daarom is het goed dat we opnieuw benadrukken waar we voor staan.’ Daar ben ik het mee eens. Er is trouwens behoefte aan een Europese islam, dat heb ik al in verscheidene toespraken benadrukt.
Uw partijgenoot Pieter De Crem gelooft daar niet in, zei hij in De Morgen.
BEKE: Er is geen andere oplossing. Als Geert Bourgeois (N-VA) op 11 juli in zijn toespraak tot de moslims zegt: ‘Jullie maken deel uit van de Vlaamse natie’, dan onderschrijf ik die mooie woorden. Alleen vind ik dat hij als minister-president en dus als eerste mandataris van zijn partij er méér voor mag zorgen dat de N-VA die boodschap ook uitdraagt. Laat dan niet toe dat de N-VA elke keer het conflict zoekt. De ene keer moeten de Berbers op het schavot, de andere keer kan Liesbeth Homans het niet laten om te benadrukken dat migranten de kansen die ze krijgen niet grijpen, nog een andere keer gaat het over dansende moslims in de stad Brussel. De fundamentele vraag is: kiezen wij voor samenleven met elkaar of naast elkaar? Ik ben ervan overtuigd dat een leven naast elkaar tot nog meer conflicten zal leiden.
Daarom wil bijvoorbeeld de Open VLD die preambule: om duidelijk te maken wat ons verbindt.
BEKE: Men jongleert op een lichtzinnige manier met fundamentele uitgangspunten van onze samenleving. Het begon met de vaststelling dat ‘onze waarden’ niet door iedereen worden gedeeld, en het is doorgeslagen naar een discussie over de noodzaak van een privatisering van het geloof: je mag nog wel geloven wat je wilt, maar het kan alleen nog achter een gesloten voordeur in je eigen huis. Wel, de radicalisering van jonge Syriëgangers heeft zich niet in de moskee voorgedaan. De salafistische predikers kwamen via het internet de huizen binnen, en hebben zo die jongeren hun kop zot gemaakt. Je moet die radicaliserende invloed dus juist weghalen uit de privésfeer. Maar het gaat al lang niet meer om het bestrijden van het salafistische gevaar, er spelen andere agenda’s mee.
Zoals?
BEKE: Dat lijkt mij duidelijk: wij worden geconfronteerd met een logeagenda. Ineens moet in België de Franse lekenstaat worden ingevoerd. Maar de Franse lekenstaat heeft de terreuraanslagen in Parijs toch niet kunnen verhinderen? Nu zie je van alles: sommigen willen die preambule gebruiken om de antireligieuze agenda van de loge door te voeren, sommigen om de moslims nog wat te ambeteren, anderen om de Vlaams-nationalisten te treiteren, want daarom willen ze natuurlijk onze ‘Belgische’ waarden oplijsten. Volgens mij zijn de Belgische waarden precies dezelfde als de Europese waarden. Waarom nemen we dan niet gewoon de preambule over van de Europese Conventie?
De EU legt haar lidstaten een strikte begrotingsdiscipline op. Mede daardoor is te veel bespaard op essentiële overheidstaken: veiligheid, justitie, leger, gevangenissen…
BEKE: België heeft meer agenten per 1000 inwoners dan al onze buurlanden. Dat komt omdat we hebben geïnvesteerd in ‘blauw op straat’. Omgekeerd geven wij slechts 50 euro per inwoner uit aan onze gevangenissen, in Nederland is dat 150 euro. Er zijn al rapporten van 25 jaar oud die dat probleem aankaarten. Je kunt ook niet zeggen dat er intussen niets is gebeurd, want er zijn wel degelijk nieuwe gevangenissen gebouwd, zoals in Beveren en Hasselt. En als de politieke klasse in Brussel haar verantwoordelijkheid neemt, komt er ook een in Haren. Helaas zien we dat partijen zoals de PS, die nu staan te schreeuwen dat de toestand in onze gevangenissen schandalig is, tegelijk de bouw van de nieuwe gevangenis in Haren tegenhouden.
U kunt toch niet doen alsof België voldoende heeft geïnvesteerd? Kijk alleen naar de problemen met de Brusselse tunnels.
BEKE: Toch blijf ik daarbij. Je kunt níét zeggen dat de regeringen blind zijn gebleven voor de toestand van onze infrastructuur. Als Vlaams minister van Openbare Werken heeft Hilde Crevits zwaar geïnvesteerd in ons wegennet, en vandaag trekt ze volop de kaart van de scholenbouw. Elke week wordt er ergens in Vlaanderen een nieuwe school geopend, nergens in Europa is er zo’n grootschalig openbaar project van openbare infrastructuur. Ik weet ook wel dat partijen om ideologische redenen een beeld willen ophangen van België als een failed state, als een land dat met knip- en plakwerk aan elkaar hangt. Aan dat verhaal doe ik niet mee.
Er zijn nu grote publieke investeringen nodig. Kunnen we die doen met onze belabberde overheidsfinanciën?
BEKE: Dat is niet zo eenvoudig, want de federale overheid zit met een ongelooflijk koekoeksei: de pensioenlasten. Elke maand gaan 10.000 mensen met pensioen. Dat betekent dat we elk jaar een extra inspanning moeten leveren voor de pensioenen van die nieuwe groep. Dat bedrag is even groot als de volledige begroting van justitie. Dat is een gigantische uitdaging, en ons antwoord daarop is: meer mensen aan het werk helpen en ze langer laten werken. Het optrekken van de pensioenleeftijd is geen populaire maatregel. Maar als we het niet hadden gedaan, zouden we straks met een overheid zitten die zelfs voor haar essentiële taken geen geld meer heeft. Dat had misschien tien jaar geleden beslist moeten zijn, maar daarover moet de geschiedenis oordelen.
Uw coalitiepartner N-VA zegt: omwille van de betaalbaarheid zullen we in de sociale zekerheid moeten snoeien, want alleen daar valt nog echt te besparen.
BEKE: Telkens als we aan de N-VA-ministers vragen om concreet te zeggen waar ze willen snoeien, volgt een grote stilte. Zo is het natuurlijk moeilijk discussiëren. Ze komen soms aanzetten met fantasietjes, dat ze dat geld willen halen bij de werkingsmiddelen van de vakbonden en de ziekenfondsen, bijvoorbeeld. Maar als de overheid zelf de taken moet uitvoeren die ze nu in ruil voor een vergoeding aan de sociale organisaties uitbesteedt, zou het de schatkist nog veel meer kosten. Kortom: de N-VA gebruikt grote woorden die bij een bepaald publiek goed klinken, maar die ons concreet geen stap verder brengen.
De N-VA wil toch de werkloosheid in de tijd beperken?
BEKE: Ja, en ze hebben nog van die voorstellen.
Dat is toch een heel concreet voorstel?
BEKE: Maar het staat niet in mijn programma.
België is het enige land waar de werkloosheid niet beperkt is in de tijd.
BEKE: En dan? België is ook het enige land dat geen meerwaardebelasting heeft.
Zo wordt er geen vooruitgang geboekt, en dat is wat velen in de ondernemerswereld deze sociaaleconomische herstelregering verwijten: er komt geen verandering.
BEKE: En bij de vakbonden vinden velen dat we net al veel te ver zijn gegaan.
De houding van de vakbonden werkt veel CD&V’ers op de zenuwen. Kris Peeters is het ACV haast meer ter wille dan hem lief is, en toch krijgt de CD&V nooit een bedankinkje. Integendeel, ACV-voorzitter Marc Leemans verwijt jullie veroorzakers te zijn van ‘sociale horror’.
BEKE: Ik heb er geen enkel probleem mee dat het ACV opkomt voor de belangen waar het voor staat. Maar ik vind wel dat het het hele plaatje moet durven te bekijken. Jaar na jaar gingen er jobs verloren in de private sector. De vakbonden twijfelden of de taxshift wel jobs zou opleveren, maar vandaag stelt iedereen vast dat er in 2015 wel degelijk 37.500 jobs bij gekomen zijn. Daar zouden de vakbonden weleens hun appreciatie voor mogen tonen. We hebben er ook voor gezorgd dat de taxshift de non-profitsector ten goede komt. Deelorganisaties van Beweging.net hebben laten weten dat ze daar bijzonder tevreden mee zijn, maar in de algemene communicatie van het ACV komt dat gewoon niet aan bod. Integendeel, ik zie ACV-folders passeren over de afschaffing van de 38-urige werkweek, terwijl die niet is afgeschaft.
Yves Leterme en Eric Van Rompuy vinden dat de CD&V er beter voor zou staan als Kris Peeters premier was geworden. Dan had een CD&V-premier het compromis kunnen maken tussen de coalitiepartners.
BEKE: Het is niet de rol van de christendemocraten om een compromis te maken tussen drie liberale partijen. Dan krijg je toch gewoon een liberaal compromis? De CD&V moet zorgen voor de dialoog met de samenleving, en dat doen we nu.
Zat dat in uw hoofd toen u er in die dramatische nacht tijdens de regeringsonderhandelingen voor koos om niet de premier te leveren?
BEKE: We hebben er samen veel over gepraat, en het is uiteindelijk de keuze van Kris geweest om Marianne Thyssen als eurocommissaris voor te dragen. Wat in dat proces zeker een rol heeft gespeeld, is het menselijke aspect en de waardering voor Marianne. Bovendien zag Kris als coformateur hoe de Open VLD en de N-VA probeerden om aan élk voorstel een snok naar rechts te geven.
De regeringen-Michel en -Bourgeois zijn gevormd door partijen die ideologisch dicht bij elkaar staan, en toch vliegen jullie elkaar vaak in de haren. Er wordt nu meer ruzie gemaakt dan tijdens de regering-Di Rupo, toen de coalitie politiek veel heterogener was.
BEKE: Toen zaten er geen nationalisten in de regering, en waren de Franstalige christendemocraten er nog bij. Dat laatste is, zeker in Wallonië, van belang en sijpelt via de vakbonden ook in Vlaanderen door. Wat deze regering doet, is noodzakelijk om de toekomst veilig te stellen. Maar de manier waarop het gebeurt, is te vaak gehuld in een discours van polarisatie.
U bedoelt: schelden en ruziemaken?
BEKE: Helaas maken sommige regeringspartijen niet alleen onderling veel ruzie, er zijn er ook bij die onvoldoende respect hebben voor de vakbonden en voor andere spelers in het maatschappelijke middenveld. Ik had gehoopt dat men zou inzien dat een regering meer resultaten boekt als ze kiest voor dialoog in plaats van voor confrontatie. Maar bon…
Was het makkelijker om te besparen met de socialisten dan met de N-VA?
BEKE:(zeer lange stilte) We hebben met de regering-Di Rupo een loonstop doorgevoerd, de welvaartsenveloppe ingekort, de wachtuitkeringen afgeschaft. Daar is één keer een nationale staking tegen uitgeroepen. Toen heeft Bruno Tobback (SP.A) gezegd: ‘Een nationale staking is als een atoomwapen, dat haal je alleen boven als er een wereldoorlog dreigt. En als je de regering niet eens kunt doen vallen, is het nog een nutteloze staking geweest ook.’ De socialisten zorgden er toen voor dat hun vakbond niet buitenkwam.
Kunt u ervoor zorgen dat het ACV niet buitenkomt?
BEKE: Nee, dat kan ik niet.
Praat een CD&V-voorzitter nog structureel met het katholieke middenveld, zoals vroeger?
BEKE: Het is niet zo dat ik om negen uur ’s ochtends de voorzitter van het ACV begroet, om elf uur die van de Christelijke Mutualiteiten en om twee uur de baas van de Guimardstraat, nee. (lacht) Ik ben zes jaar partijvoorzitter en ik heb nog nooit bij de bisschoppen of bij de kardinaal vergaderd.
U bent voor de derde keer verkozen, telkens met meer dan 98 procent van de stemmen.
BEKE: Ik heb niemand afgeraden om kandidaat-voorzitter te zijn, en ik ben ook geen uitdager gaan zoeken. Want die raad kreeg ik wel: ‘Je moet een tegenkandidaat zoeken, Wouter. Je positie is toch niet in gevaar, en dan krijgt je verkiezing meer aandacht in de media.’ Ik hou niet van zulke fake toestanden. Als er iemand was opgestaan, dan was ik het gevecht wel aangegaan. Nu zag ik in mijn verkiezing een soort referendum voor het project dat de CD&V uitdraagt, en voor de keuzes die we maken in de verschillende regeringen.
Wat is uw persoonlijke ambitie als voorzitter? Van de CD&V opnieuw de grootste partij maken?
BEKE: Waarom niet? Van de CD&V opnieuw de grootste partij maken is een mooie ambitie voor een partijvoorzitter. Ik heb er een goed oog in. Vergelijk de uitslag van de CD&V maar met die van de verkiezingen van 2003. Toen stond de Open VLD op 25 zetels, vandaag op 14, dat is min 11. De SP.A zat in 2003 op 25 zetels, vandaag op 11: min 14. Het VB op 18 zetels, vandaag op 3. En de CD&V had toen 21 zetels en nu 18. Het grote verschil wordt gemaakt door de N-VA: 1 Kamerzetel in 2003, en nu 30. Het politieke landschap is enorm geëvolueerd en van alle partijen is de CD&V het stabielst gebleven. Het is dus niet zo dat ‘de N-VA met al onze kiezers ging lopen’, zoals ik vaak moet lezen.
Bart De Wever maakt van de N-VA de nieuwe CD&V: de grote Vlaamse volkspartij.
BEKE: Het zal hem niet lukken. Bovendien vind ik de N-VA geen volkspartij. Ik heb er mijn doctoraat over geschreven: het is niet omdat je veel kiezers kunt mobiliseren dat je ook een volkspartij bent. Een volkspartij is een partij die verbindt. Een volkspartij zet de mensen en groepen niet tegen elkaar op. Een volkspartij zoals de CD&V moet appelleren aan uiteenlopende mensen en groepen, maar ze moet overal en aan iedereen hetzelfde inclusieve verhaal vertellen. Bij de N-VA hoor ik heel uiteenlopende standpunten.
De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan. In 2012 ging de CD&V in Antwerpen een kartel aan met de SP.A. In 2018 zou u een stadskartel kunnen aangaan met de N-VA.
BEKE: Wij hebben de vaste ambitie om ook in Antwerpen in 2018 op eigen kracht en dus met een echte CD&V-lijst naar de verkiezingen te gaan. Het zal niet makkelijk zijn om opnieuw te groeien in Antwerpen, maar daar wordt aan gewerkt. We zijn er aan het investeren, in de partij en in mensen. En we zoeken ze ook in de allochtone gemeenschappen.
U bent de laatste jaren ook veel politiek talent kwijtgeraakt: van Yves Leterme en Inge Vervotte tot Rik Torfs.
BEKE: Dat is waar. Met alle respect voor de namen die u opsomt, in 2014 hebben we verkiezingen gedaan zonder Inge Vervotte en Yves Leterme op onze lijst, en we hadden 75.000 stemmen méér dan in 2010 met hen erbij. De kracht van de CD&V is dat ze niet afhankelijk is van individuen. Ook niet van Wouter Beke. Dat neemt niet weg dat ik die mensen graag erbij zou hebben. Yves Leterme is hier onlangs nog op de koffie geweest, en dat was een interessant gesprek. Hij is zijn neus voor de politiek natuurlijk niet kwijt.
Is er een kans dat Inge Vervotte ooit terugkomt?
BEKE: Ik hoop dat Inge Vervotte in 2019 er weer bij is.
DOOR EWALD PIRONET EN WALTER PAULI, FOTO’S DIETER TELEMANS
‘Als Turtelboom gewoon haar werk had gedaan, was heel die cinema niet nodig geweest.’
‘De ene keer moeten de Berbers op het schavot, de andere keer gaat het over dansende moslims.’
‘De PS schreeuwt dat de toestand in de gevangenissen schandalig is, maar ze houdt de bouw van een nieuwe tegen.’
‘Ik heb een interessant gesprek gehad met Yves Leterme. En hopelijk is Inge Vervotte er in 2019 weer bij.’
