‘Woonzorgcentra in Vlaanderen en Wallonië moeten aangemoedigd worden om voluit de digitale kaart te trekken’

‘De nieuw aangetreden Waalse minister-president sprak tijdens zijn maidenspeech ambitieus en met veel visie over hoe hij de samenleving ten zuiden van de taalgrens wil verenigen om tot duurzame oplossingen te komen voor gewest en gemeenschap’, schrijft Johan Staes.

Ere wie ere toekomt. In een toch wel moeilijke budgettaire context hebben de partijen van Georges-Louis Bouchez (MR) en Maxime Prévot (Les Engagés) hun wil uitgedrukt om de komende jaren ook binnen het domein ouderenzorg grondige hervormingen door te voeren.

Volgende zaken springen in het nieuwe regeerakkoord in het oog:

• Wallonië wil ouderen zo lang mogelijk autonoom en zelfredzaam laten functioneren door te focussen op digitale inclusie, welzijn en de levenskwaliteit van ouderen.
• Het optrekken van de personele inzet (aantal medewerkers op de werkvloer)
• Ouderenzorgvoorzieningen meer vrijheid gunnen om te bepalen welke profielen ze mogen inzetten om zorg en ondersteuning te bieden.
• Het drastisch vereenvoudigen van de administratieve planlast en regulitis die zo kenmerkend is voor ouderenzorg.
• Ruimte om, rekening houdend met de demografische projecties, nieuwe woonzorgcentra en alternatieve innoverende woonzorgvormen te kunnen bouwen.
• Een digisprong die de zorgverlening optimaliseert en de informatie-uitwisseling tussen Aviq (Waalse tegenhanger van het Departement Zorg) en de zorgkassen doeltreffender organiseert.
• Het werken in de zorg aantrekkelijker maken door een leertraject te voorzien en mantelzorgers beter te ondersteunen.
• Het samenwerken tussen publieke en private zorgaanbieders promoten om zo de beschikbare middelen voor zorg efficiënt in te zetten.

De mosterd haalt Wallonië duidelijk in Vlaanderen. De Vlaming is gemiddeld 85 jaar wanneer die naar het woonzorgcentrum verhuist. In Vlaanderen slagen we er al enkele jaren in om ouderen langer thuis te ondersteunen zodat een verhuis naar een woonzorgcentrum uitgesteld kan worden. Dat kan je alleen maar bereiken door in te zetten op goede thuiszorgdiensten.

Maar Wallonië mag niet in dezelfde val als Vlaanderen trappen. Thuis blijven in een niet aan de leeftijd aangepaste woning is niet altijd een wenselijke oplossing. Ik mis in de passage rond ouderenzorg dan ook een duidelijke link met preventie.

Net als de Vlaming veroudert ook de Waal en moet de overheid haar burgers sneller sensibiliseren over de gevolgen van ouder worden. Wallonië kiest resoluut voor een “Health in all policies”-benadering. Dat is positief. Laat die visie ook Vlaanderen hanteren in zorg- en welzijnssectoren zodat ze een zorgcontinuüm kunnen bouwen waar iedere burger – los van leeftijd of beperking – de juiste zorg en ondersteuning kan krijgen.

Van de vrijheid die de sector in Wallonië krijgt kunnen we in Vlaanderen enkel maar dromen. We hopen dat de Vlaamse onderhandelaars ook de vrijheidsgedachte en de grote blijk van vertrouwen in de sector meenemen in een nieuw Vlaams zorg- en welzijnsbeleid voor ouderen. Kenmerkend voor de ouderenzorg in Vlaanderen is dat ze overgereguleerd en ondergefinancierd is. Zorgverleners spenderen meer tijd aan administratie dan dat ze tijd doorbrengen met bewoners. Het verlagen van de administratieve lasten en het vrijer kunnen kiezen over het inschakelen en opleiden van bepaalde arbeidsprofielen zal zeker in Vlaanderen ook een boost geven aan de kwaliteit van zorg.

Waarom de Zweden wél naar het woonzorgcentrum willen

De budgettaire tabel ontbreekt. Ik weet dus niet in welke mate Wallonië de kloof tussen de ‘gefinancierde’ zorgkost en de werkelijke zorgkost de komende jaren zal dichtrijden. Het is vandaag wel zo dat een Waal minder ‘out-of-pocket-money’ moet spenderen aan zorgkosten in het woonzorgcentrum. Pro memorie, in Vlaanderen financiert de overheid maar 90 procent van de effectieve zorgkost terwijl dat in Wallonië 4,5 procent hoger ligt. Om de zorgkost volledig kostendekkend te financieren moet Vlaanderen jaarlijks minstens 300 miljoen extra in de ouderenzorg injecteren (vandaag gaat al 2,8 miljard euro Vlaams geld naar woonzorgcentra).

Nog opvallend is de expliciete keuze om de komende jaren bijkomende nieuwe, innovatieve woonzorgcentra bij te bouwen. Terwijl in Vlaanderen de woonzorgcentra quasi allemaal volzet zijn en het vaak maanden wachten is op een plaats, is er niet onmiddellijk perspectief dat er binnen afzienbare tijd bijkomende nieuwe woonzorgcentra kunnen gebouwd worden. De programmatiekalender is tot 31 december 2025 opgeschort.

We rekenen op de nieuwe Vlaamse regering om de mogelijkheid te voorzien dat er snel uitsluitsel komt over een nieuw programmatiekader. We denken dan bijvoorbeeld aan het beter benutten van assistentiewoningen voor ouderen met een minder complexe zorgvraag en bijkomende centra voor kortverblijf, dagcentra, hospicezorg en centra voor revaliderend herstel.

Er wordt ook over het tekort aan medewerkers gesproken. Men rekent in Wallonië vooral op instroom van jonge medewerkers en het onderwijs om de personeelsschaarste het hoofd te bieden. Ik vind het een gemiste kans om de focus niet te leggen op zij-instromers. Wallonië kent een grote graad van werkloosheid. Met aangepaste programma’s kan het ‘zorg-gen’ bij velen toch aangewakkerd worden zodat zij aan de slag kunnen gaan in een Waals, een Brussels of een Vlaams woonzorgcentrum. Ik merk dat veel Vlaamse woonzorgcentra Indische zorgverleners inschakelen. Waarom ze zo ver zoeken wanneer je over de taalgrens ook nog zorgtalenten kan vinden?

Het valt me op dat er weinig tot niet over digitale innovatie wordt gesproken. Nochtans kan de inzet van technologie de zorgsector een stuk ontzorgen. Maar technologie is vaak duur en arbeidsintensief om te installeren. Woonzorgcentra in Vlaanderen en Wallonië moeten aangemoedigd worden om voluit de digitale kaart te trekken. Dat engagement lees ik niet in het regeerakkoord. Ik hoop dat ze dat in Vlaanderen wel gaan meenemen.

Wijsheid komt met de jaren

Een nieuwe regering wekt steeds de indruk met een nieuw blad te kunnen beginnen. Maar niets is minder waar. Het nieuwe sociale pact zal verder moeten bouwen op de fundamenten van een ouderenzorg die eens verweven zat in de federale gezondheidszorg. De deelstaten zijn al sinds 2011 bezig met ouderenzorg. Vlaanderen, Wallonië, Brussel en de Duitstalige gemeenschap kiezen voor eigen accenten en vullen de bevoegdheid naar eigen goeddunken in.

Het siert een regering die stelt dat ze het warm water niet opnieuw wil uitvinden en kijkt naar wat er boven de taalgrens speelt. Ze zal op veel plaatsen een Vlaamse ouderenzorg vinden die vertrekt vanuit de oudere persoon zelf, die kwaliteit van zorg en ondersteuning centraal stelt, veel aandacht besteedt aan wonen en leven en waar sociaal geëngageerd en duurzaam ondernemen hand in hand gaan.