Woonbeleid en armoedebestrijding zijn volgens experts met elkaar verweven, maar dat blijkt niet uit het Vlaamse regeerakkoord. ‘Ik slaap al tien jaar bij vrienden op de zetel,’ zegt ervaringsdeskundige Christine Jacobs (61). ‘Elke week verhuizen vreet aan mijn gezondheid.’
‘Bij de armoedeorganisaties zit iedereen met het regeerakkoord in zijn maag,’ zegt David de Vaal, algemeen coördinator van het Netwerk Tegen Armoede. ‘Het is geschreven door mensen die eigenlijk niet beseffen wat armoede echt betekent.’
De 61-jarige Christine Jacobs is dakloos en leeft in armoede. Ze is één van de meer dan 150.000 Vlamingen op een wachtlijst voor een sociale woning. ‘Ik wacht ondertussen al dertien jaar,’ getuigt ze.
De nieuwe regering zal de komende vijf jaar evenveel investeren in sociale woningen als in 2019. Gemiddeld komen er 2000 sociale woningen bij per jaar.
Volgens experts is armoedebestrijding geen prioriteit voor Jambon I. Op de eerste persconferentie van de nieuwe Vlaamse regering viel het woord armoede niet. ’s Avonds in Terzake op Canvas had minister-president Jan Jambon (N-VA) het niet over concrete maatregelen tegen armoede, wel over een nieuwe meetmethode en zijn definitie ervan.
‘Armoede is voor mij: mensen die niet kunnen voorzien in de voorzieningen in onze maatschappij, waarvan je er normaal mag van uitgaan dat iedere burger daarvan gebruik kan maken,’ zei Jambon.
Jacobs, die op de federale opvolgerslijst stond voor de PVDA, geeft weinig om die vage definitie. Zij mist vooral een thuisgevoel. ‘Al tien jaar slaap ik bij verschillende vrienden op de zetel, vaak zijn zij zelf arm. Ik werd dakloos omdat ik mijn huur niet kon betalen. Vroeger woonde ik in een studiootje met een hoge energiekost. In combinatie met mijn medische kosten als pijn- en nierpatiënt werd dat te veel.’
Codewoord activering
Doelstellingen om armoede terug te dringen, ontbreken in het cijferarme regeerakkoord. In het hoofdstuk Armoedebestrijding staat welgeteld één getal: ‘Wie binnen de twee jaar niet aan werk raakt, kan verplicht worden tot gemeenschapsdienst.’ Armoede-expert Wim Van Lancker (KU Leuven) vindt dat een opmerkelijke maatregel: ‘Van de verplichte gemeenschapsdienst weten we al lang dat het weinig zoden aan de dijk zal zetten.’
Dat de verplichte gemeenschapsdienst voor werklozen voorkomt in het armoedeplan van de nieuwe Vlaamse regering, met dezelfde coalitiepartners als de vorige, mag niet verbazen. Activering blijft het codewoord. We lezen het liefst 23 keer in het regeerakkoord.
Toch wijzen armoede-experts erop dat de relatie tussen werk en armoede niet zo eenvoudig is. ‘Een stijging van de tewerkstelling betekent niet automatisch dat de armoede daalt,’ zegt Van Lancker. Voor Jacobs is werken sinds haar 35ste onmogelijk door haar medische toestand, ze leeft van een invaliditeitsuitkering.
Koen Hermans is een collega van Van Lancker aan de KU Leuven. Hij doet al tien jaar onderzoek naar dak- en thuisloosheid en ziet in woonbeleid een belangrijkere hefboom tegen armoede: ‘We onderschatten de impact van woononzekerheid en de stress die dat met zich meebrengt.’
Veel verhuizen
De bevoegdheidsverdeling van de nieuwe Vlaamse regering maakt die hefboom aanwenden lastig. In de vorige legislatuur zaten Wonen, Gelijke Kansen en Armoedebestrijding in de portefeuille van Liesbeth Homans (N-VA). Nu zijn die drie bevoegdheden verdeeld over drie ministers van drie verschillende partijen. Wouter Beke (CD&V) heeft Armoedebestrijding in zijn welzijnsportefeuille, terwijl Wonen bij nieuwkomer Matthias Diependaele (N-VA) huist. Bart Somers (Open VLD) is dan weer bevoegd voor Gelijke Kansen.
Die versnippering bemoeilijkt een krachtdadig armoedebeleid. Eén op tien Vlamingen heeft nood aan zo’n beleid, want zoveel mensen leven er met een verhoogd risico op inkomensarmoede. Zij ondervinden vaak moeite bij het vinden van een kwaliteitsvolle betaalbare woning, dat blijkt uit een recent advies van de Vlaamse Woonraad. Eenmaal zo’n woning gevonden, is het behouden ervan vaak moeilijk door de financiële druk. Een verhuis dringt zich regelmatig op.
‘In tegenstelling tot wat velen denken, verhuizen mensen in armoede vaak,’ zegt David de Vaal. ‘Schimmel of een te kleine woonst, een moeilijke relatie met de huisbaas, uithuiszetting, stukgelopen relaties… De redenen zijn divers.’
Daarom is het Netwerk Tegen Armoede tegenstander van de lokale binding voor het verkrijgen van een sociale woning. Een kandidaat-huurder moet de jongste tien jaar voor de toewijzing van een sociale woning minstens vijf jaar onafgebroken in de gemeente hebben gewoond. Sommige gemeenten werken al met een lokale binding. De nieuwe Vlaamse regering breidt die maatregel nu uit over heel het grondgebied.
‘Die maatregel treft niet alleen nieuwkomers, maar ook mensen in armoede,’ zegt de Vaal. ‘Door de moeilijkheden op de private huurmarkt blijven zij haast nooit vijf jaar aan een stuk in dezelfde gemeente wonen. Voor daklozen is lokale binding dan weer heel moeilijk te bewijzen.’
Deprimerende krotten
Jacobs is haar ‘reis door Gent’, zoals ze haar dakloze periode zelf beschrijft, beu: ‘De langste periode dat ik op dezelfde plek bleef slapen was één week. Dat fret aan mijn gezondheid. De stress slaat op mijn blaas. Ik heb al 35 operaties gehad, in november is de volgende.’
‘Ik zou graag met mijn vriend gaan samenwonen,’ zegt Jacobs, ‘maar dan verlies ik ongeveer 800 euro van mijn uitkering van 1.100 euro. Dat is dus onmogelijk. Hij is ook ziek en ik wil een deel van de zorg op mij kunnen nemen. Daarom zoek ik een woning bij hem in de buurt. Helaas zijn alle betaalbare woningen krotten, dat is echt deprimerend.’
‘Over een uitbreiding van de huursubsidie vinden we niets terug in het regeerakkoord,’ zegt de Vaal van Netwerk Tegen Armoede. ‘Een verbetering van woningkwaliteit staat wel in het regeerakkoord, maar die moet gepaard gaan met een verbetering van betaalbaarheid. Anders dreigen mensen in armoede na een renovatie toch uit de boot te vallen.’
Lees ook een opinie:
‘Armoede zal niet verdwijnen door de cijfers anders te berekenen’
Dit is een artikel van productiehuis Sonderland, met de steun van het Vlaams Journalistiek Fonds.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
