Wie is Kamala Harris, de coole tante van Amerika?

Na een desastreus debat met Donald Trump en na groeiende druk uit zijn eigen partij, zet huidig president Joe Biden een stap opzij als presidentskandidaat voor de komende verkiezingen. Hij ondersteunt vicepresident Kamala Harris als zijn opvolger. Amerikakenner en Democraat Paul Verhagen schetste in 2020 al een portret van Harris, de coole tante van Amerika.  

Met Kamala Harris doet voor het eerst een zwarte vrouw een gooi naar het vicepresidentschap van de Verenigde Staten. Harris, dochter van een Jamaicaanse vader en een Indiase moeder, maakte furore als attorney general – een combinatie van minister van Justitie en politiebaas – in Californië en was tijdens de Democratische voorverkiezingen een van de meest in het oog springende kandidaten.

In december 2019 staakte ze haar eigen presidentscampagne en sindsdien is het Amerikaanse politieke toneel grondig veranderd. Door de coronapandemie, maar vooral ook door de dood van George Floyd en de massale Black Lives Matter-protesten die erop volgden. ‘Joe Biden kwam zo onder druk om een niet-witte running mate te kiezen’, zegt Paul Verhagen, Amerikakenner en coauteur van Het Amerikaanse presidentschap. ‘De fundamentele vraag van deze Democratische campagne is op wie ze het meest moeten inzetten: centrumkiezers of de progressieve linkerzijde? De inschatting is dat de progressieve flank zo’n hekel heeft aan Trump dat ze sowieso wel zal gaan stemmen. Dat lijkt voorlopig ook te kloppen.’

Hoe verklaart u de keuze van Joe Biden?

Paul Verhagen: Je moet eerst en vooral beseffen dat het kernpubliek van de Democraten niet de hoogopgeleiden zijn van de Oost- en Westkust. Dé vaandeldragers van de progressieve beweging zijn zwarte vrouwen. Zij hechten vooral belang aan sociale vangnetten zoals Obamacare, maar zijn doorgaans sociaal conservatief. Ze hebben bijvoorbeeld niet zoveel met homorechten. Biden moest dus op zoek naar een zwarte centrumkandidaat. Uiteindelijk had je daarvoor drie serieuze kandidaten: Susan Rice, Karen Bass en Kamala Harris. Susan Rice was de nationale veiligheidsadviseur onder Barack Obama. Ze is enorm competent en heeft een zeer groot netwerk, maar ze was kwetsbaar omdat ze veiligheidsadviseur was op het moment dat de Amerikaanse ambassadeur in Benghazi werd vermoord. Karen Bass is dan weer minder bekend, en gold sowieso vooral als een alternatief voor Harris. Uiteindelijk is Harris een logische keuze.

Wat maakt van Harris een geschikte kandidaat?

Verhagen: Harris heeft als voormalige attorney general beleidservaring. Bovendien komt ze uit Californië, een staat met veel progressieve donoren. En ook niet onbelangrijk: ze is memeable.

Memeable?

Verhagen: Het is gemakkelijk om memes van haar te maken. Ze heeft een manier van spreken die je gemakkelijk in korte filmpjes kunt gieten om online campagne te voeren. Ze is daarin het tegendeel van Biden. Harris voldoet aan het culturele stereotype van de sassy black woman: ze is geestig, straalt enthousiasme en empathie uit, en heeft een opzwepende manier van spreken. Ze cultiveert het imago van de ‘coole tante’: bij campagnebijeenkomsten zie je haar soms dansen, en dat komt altijd spontaan over. En een stuk soepeler dan wanneer Donald Trump danst.

Is Harris inwisselbaar voor Biden, of zijn ze complementair?

Verhagen: In de campagne mikte zowel Harris als Biden resoluut op het centrum. Alleen was Biden daarin veel overtuigender. Toen het een race werd van Bernie Sanders tegen de rest, werd Biden uiteindelijk de logische kandidaat.

Waar is het misgelopen in Harris’ eigen presidentscampagne?

Verhagen: Harris mikte in de voorverkiezingen op South Carolina, omdat dat de eerste staat was met een aanzienlijke zwarte bevolking. Maar verrassend genoeg had ze onvoldoende geld om tot dan door te zetten. Ze had op een bepaald moment nochtans het momentum, toen ze Biden aanviel over zijn contacten met racistische Democratische en Republikeinse senatoren. Maar daarna heeft ze allerlei onhandige antwoorden gegeven over haar ziekteverzekeringsplannen. Er was kennelijk ook onenigheid binnen haar campagneteam over de te volgen strategie. Ze reageerde ook slecht toen ze werd aangevallen op haar periode als state attorney general, en aanvankelijk de indruk wekte dat ze zich daarvoor niet hoefde te verantwoorden. Sindsdien geldt voor de progressieve vleugel van de Democraten: Kamala is a cop (Kamala is een flik, nvdr).

Hoe verhoudt een voormalige flik als Harris zich tot de Black Lives Matter-beweging?

Verhagen: Ze heeft law and order credentials, maar ze kan ook uit eigen ervaring over racisme spreken. Voor Harris is het dansen op een slappe koord: ze belooft hervormingen, maar benadrukt tegelijk dat ze de politie niet wil afschaffen, zoals sommige BLM-betogers willen. Eigenlijk heeft ze die lijn perfect aangehouden.

Geen enkele kandidaat heeft Biden in de voorverkiezingen zo hard aangevallen als Kamala Harris. Vindt u het vreemd dat hij haar toch als running mate heeft gekozen?

Verhagen: Het zegt veel over de eensgezindheid binnen de Democratische Partij om Donald Trump te verslaan. Biden heeft duidelijk gemaakt dat hij het verleden achter zich heeft gelaten en dat die aanval niet heeft meegespeeld. Het is voor Biden ook een manier om te tonen dat hij de kritiek op zijn verleden gehoord heeft. Biden en Harris hebben in zekere zin hetzelfde probleem: ze moeten zich verantwoorden voor beleid van twintig – in het geval van Biden zelfs veertig – jaar geleden, dat stamt uit een politiek klimaat en een samenleving die niet meer met vandaag te vergelijken zijn. Die hang naar ideologische puurheid is een factor die de Democraten in 2016 al parten speelde.

Hoe zou u Harris definiëren op ideologisch vlak? Ze krijgt kritiek dat ze gemakkelijk van mening verandert.

Verhagen: Ze is pragmatisch. Toch zie ik een constante in haar politieke carrière. Ze positioneert zich altijd net iets progressiever dan het politieke midden. En als dat midden opschuift, schuift ze mee op. Ze is dus progressief, maar ze heeft niets met Bernie Sanders of Antifa. Fundamenteel is Harris een beleidsgedreven politicus, die ervan overtuigd is dat je het systeem kunt hervormen zonder de revolutie te prediken.

Net voor haar nominatie diende Harris samen met Alexandra Ocasio-Cortez een wetsvoorstel in voor een Green New Deal. Vanwaar die opmerkelijke samenwerking?

Verhagen: Dat deed ze vooral om de banden met de linkervleugel aan te halen. In de voorverkiezingen was de Green New Deal zowat de lakmoesproef voor progressiviteit: elke serieuze kandidaat was vóór de Green New Deal. Dat deden ze ook om het contrast met de Republikeinen te maken, die eigenlijk geen serieus klimaatbeleid willen voeren.

In het debat met vicepresident Mike Pence was ze veel minder assertief dan verwacht.

Verhagen:(zucht) Dat is het lot van vrouwelijke kandidaten: in Amerika heerst echt het idee dat ze als gemeen overkomen wanneer ze er hard invliegen. Dat probleem speelt nog harder bij zwarte vrouwen. Harris had Pence gemakkelijk kunnen platwalsen, maar in een campagne kun je dat gewoon niet doen, omdat je te veel potentiële kiezers afschrikt.

Onmiddellijk na haar benoeming tot running mate betwijfelde president Trump al of Harris wel in Amerika geboren was. Speelt dat een rol in de campagne?

Verhagen: Er waren voorheen al vragen over haar achtergrond. Harris is van gemengde afkomst, waardoor sommige Republikeinen zich afvroegen of ze wel ‘echt’ zwart is. Dat is, in alle eerlijkheid, puur racisme. Als Biden verkozen wordt en Harris zou het om een of andere reden van hem moeten overnemen, zullen die Birther-ideeën opnieuw de kop opsteken.

Is Harris, als Biden president wordt, de gedoodverfde presidentskandidaat in 2024?

Verhagen: Ik weet niet of dat nu al het plan is, maar het is een open geheim dat Biden niet voor een tweede ambtstermijn zal gaan. Hij zal in 2024 al 82 jaar zijn: dat is écht wel oud. Het enige scenario dat ik kan bedenken waarbij Biden opnieuw kandidaat kan zijn, is dat Trump zich opnieuw verkiesbaar zou stellen, en er echt niemand anders zou zijn binnen de Democratische Partij. Dat lijkt me zeer onwaarschijnlijk. En als er een nieuwe Democratische presidentskandidaat moet worden gezocht, is de vicepresident een logische keuze.