‘Wie is die privacylobby die drugscommissaris Ine Van Wymersch viseert?’

Knack-redacteur Tex Van berlaer wenst de nationale drugscommissaris Ine Van Wymersch alle succes toe. Maar dan wel met respect voor basisvrijheden als privacy.

‘In gesprekken met Antwerpenaren krijg ik eigenlijk nooit de vraag waarom er camera’s in de buurt hangen. De enige vraag is: waarom hangen ze er nog níét?’

Toegegeven, politici durven anekdotiek wel eens op te blazen of naar hun hand te zetten. Wie die ‘Antwerpenaren’ zijn, en waar de bewuste gesprekken plaatsvinden, weet niemand.

En toch klinkt dat recente citaat van Antwerps burgemeester en N-VA-voorzitter Bart De Wever, opgetekend door Gazet van Antwerpen, 100 procent geloofwaardig. Wie de privacydebatten van de laatste jaren zelfs vanop een afstand heeft gevolgd, weet dat camera’s populair zijn bij de brede bevolking, en het veiligheidsgevoel verhogen.

Nog zo’n klassieke zin: ‘Ik heb toch niets te verbergen?’

Zelfs binnen de Antwerpse gemeenteraad leeft privacy amper. Een Groen-gemeenteraadslid als Niel Staes durft wel eens boude vragen stellen over de scanwagen of het mogelijk gebruik van gezichtsherkenningssoftware bij de politie, maar daar blijft het doorgaans bij.

Ook buiten de Koekenstad is het huilen met de pet op. Of hoeveel privacyexperts kent u misschien?

De enige die u misschien snel te binnen schiet – Matthias Dobbelaere-Welvaert van Ministry of Privacy – duikt af en toe in de media op, maar is bezwaarlijk een bekend merk als Carl Devos of Stijn Baert te noemen. Ook de Liga voor Mensenrechten is bij de pinken, maar is toch bezwaarlijk een machtige lobby?

Ook de institutionele actoren die waken over onze privacy zitten niet echt goed in de slappe was. De Gegevensbeschermingsautoriteit, vroeger bekend als de Privacycommissie, kreunt onder een personeelstekort en kan zelfs niet meer alle wetsvoorstellen en wetsontwerpen naar behoren controleren op mogelijke privacyovertredingen.

Ook in partijpolitieke middens is privacy geen strijdpunt. Dat is ook niet helemaal onlogisch: als de bevolking er weinig tot niets om geeft, waarom de Wetstraat dan wel? Toch is het tekenend dat zelfs de liberale partijen, die privacy traditioneel gezien hoog in het vaandel dragen, soms neus aan neus staan met activisten als Dobbelaere-Welvaert. Het was de voormalige minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) die de dataretentiewet naar voren schoof. Via die wet wil de overheid dat telecomoperatoren metadata rond mails, telefoontjes, sms’en of whatsappberichten bijhouden. ‘Vincent Van Quickenborne’, schreef Dobbelaere-Welvaert ooit, ‘is de engste nachtmerrie die uw privacy ooit heeft gezien.’

Welke privacylobby?

De steunpilaren die onze privacy moeten onderstutten, zijn al bij al zwak, minimaal zelfs. Gelukkig zijn er wetten en rechtbanken, nationaal en internationaal, die de boel bijeenhouden.

Alhoewel, als het van onze nationale drugscommissaris Ine Van Wymersch afhangt, moet ook de privacywetgeving aangepast worden. Op dinsdag herhaalde Van Wymersch dat de slinger is doorgeslagen. ‘Willen we onder druk van de privacylobby de anonimiteit van criminelen verder in stand houden of brengen we het evenwicht terug?’

Eerst en vooral: ik kan me als eenvoudige journalist weinig voorstellen van de druk die de nationale drugscommissaris elke dag moet voelen. Terwijl ontploffende granaten even Antwerps worden als Antwerpse handjes en Brussel in het bendegeweld verzuipt, bestrijdt deze moedige vrouw de drugscriminaliteit. Elke barrière die die strijd in de weg staat, moet aanvoelen als een ongeoorloofde tegenwerking in een van de meest zwaarwichtige zaken in ons tijdsgewricht.

Maar de privacylobby? Is dat echt dé duistere groep die krachtdadig beleid tegen die andere duistere groep, de maffia, in de weg staat?

Van Wymersch benadrukte nog dat ze niet vindt dat de ‘hele privacybescherming’ op de schop moet, alleen als het zou gaan om criminele feiten. Maar dat is wel een beetje de definitie van privacy: het is een basisrecht dat geldt voor iedereen. Zelfs als de toegang tot versleutelde berichten maar gematigd wordt versoepeld, is in principe geen enkel bericht meer veilig, ook niet van onderzoeksjournalisten. Bovendien kán er vandaag al wat. Terecht wordt de kraak van een miljard versleutelde berichten van chatdienst SKY ECC gezien als een huzarenstukje van onze veiligheidsdiensten.

De wens van Van Wymersch is ongetwijfeld goedbedoeld, maar zoals steeds dreigt het hellend vlak. Vandaag dient een privacyversoepeling de ‘goede zaak’, maar wat met de periode post-Van Wymersch? Wie wil er binnen 10, 25, 50 jaar in de potten kijken?

Ik wens Van Wymersch dus alle succes toe. Maar dan liefst binnen de contouren van de huidige basisvrijheden.

Niet dat ik iets te verbergen heb.

Portret van Ine Van Wymersch, de nieuwe drugscommissaris: ‘Als iemand het kan, dan zij’