Wie is de mysterieuze wiskundige wiens studie Vlaams Belang betaalde?

Met een studie door Nederlander Jan van de Beek over de kosten en baten van migratie, wil het Vlaams Belang zich een wetenschappelijk aura aanmeten. Maar hoe wetenschappelijk is de wetenschapper?

‘Gemaakt op verzoek van Tom J.P. Vandendriessche. Voor het maken is een vergoeding ontvangen.’ Al meteen op de eerste pagina van zijn studie kiest de Nederlandse onderzoeker Jan van de Beek voor transparantie. Vandendriessche is Europarlementslid voor het Vlaams Belang – recent kwam hij in het nieuws omdat de Europese Parlementsvoorzitter hem op de vingers tikte voor het gebruik van het woord ‘omvolking’, een term afkomstig uit een radicaal-rechtse complottheorie. Als hoofd van de studiedienst van zijn partij betaalde Vandendriessche dus een som aan Van de Beek voor diens studie ‘Fiscale kosten en baten van immigratie voor België’. Hoeveel precies wilde voorzitter Tom Van Grieken niet kwijt op de persconferentie donderdagochtend in het Vlaams Parlement.

Maar, zo beweert Van Grieken, ‘wij zijn enkel de facilitator van de studie, wij hebben geen invloed gehad op de bevindingen’.

‘Misleidende beeldvorming’

Die bevindingen passen evenwel mooi in het straatje van het Vlaams Belang. In zijn studie maakt Van de Beek een ‘aanvulling’ op een studie over de economische impact van immigratie in België. Die werd in 2018 door toenmalig minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) besteld bij de Nationale Bank, maar werd pas gepubliceerd in 2020, toen de N-VA niet meer in de federale regering zat.

Die studie van de Nationale Bank zorgde voor consternatie bij Van de Beek. Dat de nettobijdrage van de migranten van de eerste generatie aan de overheidsfinanciën lager was dan het gemiddelde, was geen verrassing. Maar dat een migrant van de tweede generatie gemiddeld een hógere bijdrage aan de staatskas levert dan een autochtoon kon er bij de Nederlander – en bij uitbreiding het Vlaams Belang – niet in. Ter verklaring gaf de Nationale Bank onder meer dat ze belastingen tegenover uitkeringen zet. Die tweede generatie telt veel jongeren, die dus minder pensioenen en zo ontvangen dan een gemiddelde autochtoon, omdat de autochtone bevolking ouder is.

‘Flauwekul’, noemde Van de Beek de methodologie van de Nationale Bank op de persconferentie. Hij laakte ook de ‘misleidende beeldvorming’ in de pers. Volgens Van de Beek werkte de Nationale Bank op basis van een momentopname, en nam ze de volledige levensloop van de tweede generatie niet in acht.

De Nederlander haalde de data van de Nationale Bank door zijn eigen model. Daaruit zou moeten blijken dat ook de tweede generatie geld kóst aan de schatkist. Zowel Van de Beek als Van Grieken concludeert: ‘De ongebreidelde massamigratie is een ondergraving van de verzorgingsstaat.’

(Lees verder onder de preview)

Toogpraat

Met de studie wil het Vlaams Belang zich een wetenschappelijk aura aanmeten. Door haar radicale standpunten heeft de partij het altijd moeilijk gehad om academici bij haar discours te betrekken, maar de laatste jaren komen er barstjes in dat academische cordon sanitaire.

Een poging om politoloog Carl Devos (UGent) een voorwoord te laten schrijven bij een boek van Tom Van Grieken liep faliekant af omdat de partij hem te negatief vond. In 2017 werd zo’n voorwoord al verzorgd door professor Jonathan Holslag (VUB), die later ook aanschoof als externe expert bij een Vlaams Belang-studiedag over defensie. In 2022 was socioloog Mark Elchardus (VUB) te gast op het YouTube-format Toogpraat met Tom Van Grieken.

Met Jan van de Beek wil de partij op dat elan verdergaan. Al kan de Nederlander niet al te veel adelbrieven voorleggen. De man behaalde wel een doctoraat aan de Universiteit van Amsterdam over de economische effecten van migratie naar Nederland en studeerde wiskunde en informatica aan de Universiteit van Utrecht, maar hij is officieel niet aan een universiteit verbonden.

Zijn zogenaamde h-index, een wetenschappelijk maatstaf voor de impact van wetenschappelijke publicaties, bedraagt nul. Knack vroeg drie demografen aan drie verschillende Belgische onderzoeksinstellingen naar de reputatie van Van de Beek, maar niemand had al ooit van hem gehoord.

Thierry Baudet

In de Nederlandse media duikt Van de Beeks naam wat vaker op, van een quote in Trouw tot een interview in De Telegraaf door Wierd Duk. ‘Grenzeloze Verzorgingsstaat’, een rapport waarvan Van de Beek coauteur was, werd in 2021 gefinancierd door een vehikel van het Forum Voor Democratie (FvD) van complotdenker Thierry Baudet. Dat betaalde hem daarvoor 30.000 euro. Toen bleek dat het logo van de Universiteit van Amsterdam op het omslag stond, verzocht de universiteit dat te verwijderen.

Hoogleraar arbeids- en migratiegeschiedenis Leo Lucassen noemde het werk destijds een ‘legitimatie van de xenofobe opvattingen van Baudet en de zijnen’.

Ook de partij JA21 deed al een beroep op Van de Beek. Die partij is een afsplitsing van het FvD, en telde tot voor kort Derk Jan Eppink onder haar leden.

(Lees verder onder de preview)

Dikke min

Dat Van de Beek zich niet in de mainstream bevindt, lijkt hij ook zelf te beseffen. ‘Veel krachten willen dit soort kennis niet hebben’, liet hij zich ontvallen op de persconferentie. Ook zet hij zichzelf in de markt als iemand die – met data onder de arm – heilige huisjes sloopt. ‘Taboes ontdek je pas als je ze overtreedt.’

In zijn studie noemt hij het argument dat zijn werk extreemrechts in de kaart zou spelen ‘totale onzin’: ‘Machthebbers die dit verbod effectueren hebben zelf een vermoeden dat er uit een kostenbatenanalyse een dikke min komt. Het duidt met andere woorden op een bewust “niet willen weten”.’

Het is niet uitzonderlijk dat partijen experts aantrekken die hun eigen standpunten bevestigen. In 2019 nodigde de N-VA de Amerikaan Michael Schellenberger uit op een congres, waar hij een vurig pleidooi hield voor kernenergie. In juni haalde Groen de Deen Paul Holmbeck naar eigen land voor een studiedag over biologische voedselproductie.

Van Grieken was zichtbaar in zijn nopjes en zei dat hij ‘nog nooit zo veel vragen had gekregen op een persconferentie als vandaag’. Of het onderzoek van Van de Beek de kritische vragen doorstaat, is een kwestie waarover experts zich vandaag nog niet willen uitspreken.