Werklast explodeert bij Dienst Vreemdelingenzaken: geen einde in zicht voor asielchaos

Een nieuwe flessenhals dreigt in het asielsysteem. Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) kreunt onder de oplopende werklast. Het probleem komt bovenop een rist andere obstakels. Met de winter in aantocht stijgt de politieke druk op staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) en bij uitbreiding de hele federale regering.

Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) registreert het eerste verzoek om internationale bescherming van asielzoekers in ons land. De inhoudelijke beoordeling gebeurt daarna door het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS). Door operationele beperkingen geven de asieldiensten al maanden voorrang aan vrouwen en kinderen, waardoor vooral (maar niet uitsluitend) alleenstaande mannen op straat belanden.

Maar doordat de instroom van asielzoekers niet gaat liggen, ontstaat er in die eerste fase van de asielprocedure een steeds grotere werkachterstand. Dat blijkt uit navraag van Knack.

In oktober waren maar liefst 15.747 dossiers in behandeling bij DVZ. Dat is het hoogste aantal sinds het begin van het jaar en bijna tweeënhalf keer zoveel als in dezelfde periode vorig jaar.

Volgens DVZ is de verhoogde instroom van asielzoekers de belangrijkste oorzaak. ‘We zitten aan maandcijfers die we sinds 2015 niet meer hebben gezien’, zegt woordvoerder Paulien Blondeel.

Ter vergelijking: tussen januari en oktober (26.209) verwerkte DVZ al meer dossiers dan in heel 2021 (25.906).

Uiteraard moet er personeel zijn om de aanvragen te verwerken. De voorbije maanden zette de dienst in op nieuwe aanwervingen. Maar dat gaat niet in een handomdraai, aangezien iedereen een opleiding moet volgen. Volgens ngo Vluchtelingenwerk Vlaanderen zou DVZ nochtans intern kunnen schuiven met personeel. ‘Door de asieldienst van DVZ te versterken, zou deze nieuwe flessenhals aangepakt kunnen worden’, zegt coördinator beleid en ondersteuning Joost Depotter. ‘En dat is nodig, want wij horen dat mensen tot twee maanden moeten wachten voor een interview.’

Maar volgens Blondeel klopt dat niet. ‘Onze asieldiensten zijn al versterkt. En dat kan natuurlijk slechts in beperkte mate, aangezien onze andere diensten niet zomaar personeel kunnen missen. Er is nergens een “overschot”.’

PFAS in Jabbeke

DVZ is niet de enige schakel die met achterstand kampt. Het CGVS, dat de asielaanvragen onderzoekt, is er niet op voorzien om meer dan 4800 dossiers per maand te behandelen. De werklast bedraagt echter al geruime tijd een veelvoud. Het CGVS spreekt vandaag over een achterstand van 12.250 dossiers en zoekt naar nieuwe werkkrachten. Een actieplan om de Afghaanse dossiers sneller af te handelen werd al op poten gezet.

En dan is er de opstopping bij opvangdienst Fedasil. Ondanks de hoge opvangcapaciteit van 32.000 plekken, is het opvangsysteem verzadigd. Plannen van de federale regering om noodopvang te creëren worden vaak gehinderd door lokale besturen.

Het nieuwste argument: PFAS.

Doordat de site van een kazerne in Jabbeke vervuild zou zijn met PFAS, hoopt CD&V-burgemeester Frank Casteleyn de komst van honderden asielzoekers af te houden. De Moor is bereid te wachten tot de bodemstalen onderzocht zijn. Alleszins lijkt het niet meer dan een vertragingsmanoeuvre. Dat zegt ook Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir. 'Ik denk dat dit dossier bitter weinig te maken heeft met PFAS’, aldus de N-VA-politica woensdag. ‘Ik denk dat de burgemeester zeer oprechte bezorgdheden heeft bij de komst van een asielcentrum, waar ik ook begrip voor heb.’

Volgens het Nationaal Crisiscentrum, dat de noodopvang onder zijn vleugels heeft, zijn de eerste herstellingswerken aan de kazerne al opgestart om de asielzoekers stapsgewijs te kunnen ontvangen. Maar een begindatum kan de instantie er nog steeds niet op plakken.

Ook in het Luikse Glaaien wordt de komst van meerdere honderden asielzoekers betwist door het lokale bestuur. Via een politieverordening hoopte de CDH-burgemeester de capaciteit te beperken tot 70 personen, maar die beslissing werd door de Raad van State naar de prullenmand verwezen.

Spreidingsplan

Los van de opstandige burgemeesters is er - opnieuw - sprake van personeelskwesties. Fedasil zoekt koortsachtig naar nieuwe werkkrachten voor zijn opvangcentra. Vorige week werden 63 profielen overgemaakt aan interimkantoren.

Daarnaast speurt Fedasil binnen het ruime ambtenarenapparaat van de overheid naar 150 mensen. Volgens het kabinet-De Moor zijn er tot nu toe slechts 16 mensen aan de slag. ‘Daarnaast kunnen vier gedetacheerde personeelsleden beginnen zodra de centra in Glaaien en Jabbeke zijn opgestart. En 130 aanvragen zijn nog lopende, waarvan ongeveer 20 in de eindfase zitten.’

Ook Rode Kruis Vlaanderen, dat alleen al dit jaar vijf nieuwe opvangcentra opende, zoekt ruim 80 nieuwe personeelsleden. Vandaag organiseert de organisatie haar zesde jobbeurs. ‘Wij vertrouwen erop dat we die mensen zullen vinden’, zegt woordvoerder Joachim Deman, ‘het zal gewoon iets langer duren.’

Maar ook hier geldt dat de druk hoog blijft zolang de instroom niet daalt. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) zet in op ontradingscampagnes in het buitenland. Ze gaat ook voor meer verwijderingen via de zogenaamde Dublin-procedure, waarbij asielzoekers worden teruggestuurd naar het Europese land waar ze het eerst hun aanvraag indienden. Daarnaast wil ze dat asielzoekers met vast werk sneller de opvang verlaten. Maar dat zijn relatief beperkte ingrepen.

Vandaag neemt De Moor deel aan een Europese vergadering over asiel en migratie. Daar bepleit ze een meer gelijke asieldruk in de EU. 'Het kan niet dat sommige landen 17 aanvragen per week krijgen en wij 1000', luidt het.

Ondertussen verwachten de hulporganisaties dat zo’n 6000 mensen het deze winter zonder opvang zullen moeten doen. De daklozenopvang barst nu al uit zijn voegen. Dat leidt tot taferelen zoals die in de Schaarbeekse Paleizenstraat, waar zo’n 700 mensen een pand kraken. ‘Dit doet denken aan het Maximiliaanpark op het dieptepunt van de migratiecrisis van 2015’, zegt burgemeester Cécile Jodogne (Défi).

De groenen in de regering vragen De Moor om een verplicht spreidingsplan voor asielzoekers, maar daar wil de CD&V’ster (en ook de liberalen) niet van weten. Naarmate de temperaturen dalen, zal de druk op en binnen de federale regering alleen maar toenemen.