112.000 Belgen waren in 2020 langer dan een jaar arbeidsongeschikt door burn-out of depressie. Dat vindt professor Lode Godderis geen verrassend cijfer.
‘Langdurige arbeidsongeschiktheid is een trend die al langer dan vijf jaar toeneemt’, zegt Lode Godderis, hoogleraar omgeving en gezondheid aan de KU Leuven. ‘Ongeveer een derde van de gevallen wordt veroorzaakt door mentale gezondheidsproblemen. Het gaat niet alleen om burn-out en depressie, maar bijvoorbeeld ook om angststoornissen. Vaak hangen nog andere symptomen, zoals rugpijn, samen met de mentale gezondheid. Locomotorische problemen hebben vaak een belangrijke mentale component.’
Wat zijn de specifieke oorzaken van burn-out en depressie? Hebben die te maken met gebrek aan rust, onder meer door de permanente prikkels van het online leven?
Lode Godderis:Dat is niet de belangrijkste verklaring, zeker niet voor langdurige arbeidsongeschiktheid. Als je langer dan een jaar afwezig bent, is er iets anders aan de gang. Je zult wel een soort digitale toxiciteit opbouwen door altijd online en met het werk bezig te blijven. Die mentale belasting kan leiden tot overprikkeling. Maar dat verklaart niet waarom mensen die uit de ratrace stappen een jaar of langer ziek blijven. Ze werken dan niet en dus vallen die prikkels in principe weg. Digitale overbelasting is maar een klein onderdeel van het verhaal.
Weer aan het werk gaan, is onderdeel van het genezingsproces. De zorgsector moet daar meer oog voor hebben.
Wijzen de nieuwe cijfers van het RIZIV, het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, ook op een verband met de coronapandemie?
Godderis: Het thuiswerk is nog een te recent fenomeen om het effect daarvan goed in te kunnen schatten. De crisis duurt nog maar een goed jaar. Wat wel al duidelijk blijkt, is dat het zogenaamde kort verzuim daalt, precies door het thuiswerk. Dat is zelfs een eerder positief effect te noemen. Mensen hebben thuis vaak meer autonomie om hun werk te regelen en hun dag in te delen. Ook verplaatsingen van en naar het werk vallen weg: denk maar aan de files en de stress die dat allemaal meebrengt. Een nadeel is dan weer dat er minder contact is met collega’s en leidinggevenden. Maar ik verwacht na corona dus geen echt grote verschuivingen in resultaten over burn-out en depressie. De langdurige gevolgen voor wie besmet werd, verwacht ik wel in de cijfers te zien opduiken. Na een besmetting kampt ongeveer 5 à 15 procent gedurende langer dan drie maanden met symptomen van vermoeidheid, concentratieproblemen en andere, wat vagere klachten. Na drie maanden neemt het risico op invaliditeit en langdurige arbeidsongeschiktheid sterk toe.
Maar corona heeft dus ook positieve gevolgen gehad?
Godderis: Veel zal afhangen van hoe bedrijven met corona en thuiswerk zijn omgegaan. Als er een sfeer van vertrouwen en autonomie in een bedrijf bestaat, dan hoeft de pandemie op dat vlak niet per definitie uitsluitend negatieve gevolgen te hebben op de mentale gezondheid. Je ziet ook dat mensen thuiswerk willen blijven doen. We hebben dus geen overdosis thuiswerk gekregen. Mensen willen graag een paar dagen per week thuis werken en dat kan voor een soort balans zorgen. Dat kan net goed zijn voor onze mentale gezondheid. Daar ben ik dus positiever over dan sommige collega’s.
Kunnen we die cijfers over burn-out en depressie op zich ook positiever bekijken? Als er zo veel gevallen worden geturfd, betekent dat dan ook niet dat mensen gemakkelijker hulp zoeken voor mentale gezondheidsproblemen?
Godderis: Rond depressie heerst nog altijd een stigma. Voor burn-out speelt dat minder, want dat krijg je zogezegd omdat je heel hard gewerkt hebt. Maar die cijfers noem ik zeker niet positief. Het is toch niet normaal dat we als maatschappij iemand met een mentaal gezondheidsprobleem in de categorie invalide duwen? We bekijken mensen met een psychische aandoening als de zwakkeren, terwijl heel veel mensen daar net veel uit kunnen leren: zelfkennis en relevante inzichten over de eigen functionering. We onderschatten ook de impact van weer aan het werk gaan als onderdeel van het genezingsproces. De zorgsector moet daar toch meer oog voor hebben, vind ik. Ik pleit daar al langer voor. Nu wacht men daar te lang mee, want als je langer dan een jaar afwezig bent van het werk is de kans dat je nog terugkeert naar je werkplek minder dan tien procent. We laten de mensen te lang thuis, zogenaamd om te rusten, terwijl die terugkeer deel moet uitmaken van het herstelproces. Dat is zelfs cruciaal, want deelnemen aan de samenleving en werk is goed voor je zelfbeeld, je mentale gezondheid en je levenskwaliteit. Werken draagt dus bij aan de genezing.
