Na een dispuut over de leveringen van vaccins werd het contract tussen de Europese Commissie en vaccinproduct AstraZeneca vrijdagmiddag gepubliceerd. Wat staat er precies in?
Vorige week vrijdag kondigde AstraZeneca aan dat het heel wat minder vaccins zou kunnen opleveren dan aanvankelijk voorzien. Dat zorgde voor een woordenoorlog tussen Brussel en het Brits-Zweedse bedrijf. In een interview met de Italiaanse krant La Repubblica beweerde AstraZeneca-ceo Pascal Soriot dat er geen juridisch bindende afspraken waren gemaakt over de leveringshoeveelheden en -termijnen. Volgens de Franse topman moest AstraZeneca enkel zijn ‘uiterste best’ doen om de verbintenis na te komen. Bovendien schrijft Soriot de leveringsproblemen in de Europese Unie toe aan het feit dat het contract eerder laat ondertekend is. De Europese Commissie deed die verklaringen van de hand en meent dat AstraZeneca contracten met andere landen – waaronder het Verenigd Koninkrijk – onterecht voorrang heeft gegeven.
Na het interview van Soriot drong de Commissie er op aan om het contract publiek te maken. En zo geschiedde. Althans tot op zekere hoogte. Zowel de prijzen als de leveringstermijnen zijn – volgens de Commissie op vraag van AstraZeneca – met zwart onzichtbaar gemaakt. Bij dat proces is op de beginpagina’s echter iets misgelopen, waardoor er verborgen passages alsnog zichtbaar worden. Zo bedraagt de totale waarde van de vaccins 870 miljoen euro. De lidstaten dragen de kosten van de opvulling van de flesjes, de verpakking, de opslag en de leveringen. Het 41 bladzijden tellende document maakt eerst en vooral duidelijk dat het contract stoelt op Belgisch recht. Bovendien verklaart het bij dispuut de Belgische rechtbank bevoegd, naar alle waarschijnlijkheid de rechtbank van eerste aanleg in Brussel.
‘Geen voorrang’
Knack vroeg tekst en uitleg aan Hannes Claes, verbonden aan het Centrum voor Rechtsmethodiek van van de KULeuven en gespecialiseerd in contractuele aansprakelijkheid. ‘Het contract bevat een zogenaamde middelenverbintenis, wat betekent dat de schuldeiser – in dit geval de Europese Commissie – niet alleen moet kunnen aantonen dat het resultaat ontoereikend is, maar ook dat de schuldenaar – in dit geval AstraZeneca – onvoldoende inspanningen heeft geleverd om het resultaat te bereiken, zoals het een goede huisvader betaamt. Dat goede huisvaderprincipe kan men beoordelen door de inspanningen van AstraZeneca af te zetten tegenover inspanningen die een gelijkaardig bedrijf met vergelijkbare middelen in dezelfde omstandigheden zouden leveren. Dat is een feitenkwestie waar een rechter uiteindelijk uitspraak over moet doen.’
Als na de goedkeuring van het vaccin zou blijken dat er te weinig opgeleverd kan worden en dat is te wijten aan contracten met derde landen, dan zou dat er op kunnen wijzen dat AstraZeneca onvoldoende inspanningen heeft geleverd.
De argumenten van de Europese Commissie en AstraZeneca lopen uit elkaar. De Commissie meent dat er voorrang is gegeven aan derde landen waarvan ze zelf de dupe is. ‘In het contract heeft AstraZeneca zich ertoe verbonden dat ze geen contracten zullen aangaan met derde partijen die de overeenkomst met de Europese Commissie zouden bemoeilijken. Daarbij wordt expliciet verwezen naar de initiële Europese dosissen (300 miljoen, nvdr.). Op basis daarvan is het vrij duidelijk: AstraZeneca mag andere contracten dan die met de Europese Commissie geen voorrang geven. Als na de goedkeuring van het vaccin zou blijken dat er te weinig opgeleverd kan worden en dat is te wijten aan contracten met derde landen, dan zou dat er op kunnen wijzen dat AstraZeneca onvoldoende inspanningen heeft geleverd.’
AstraZeneca schrijft de vertragingen daarentegen toe aan de productieproblemen bij onderaannemer Novasep in het Waalse stadje Seneffe. ‘De bewuste productiesite in Henegouwen is enkele dagen geleden door het federaal geneesmiddelenagentschap geïnspecteerd, op vraag van Europese Commissie. Ik neem aan dat we hier eerstdaags meer duidelijkheid over zullen krijgen. Het contract met het Verenigd Koninkrijk staat natuurlijk los van dat met de Commissie. We moeten het contract met de Commissie – en de nakoming van de daarin aangegane verbintenissen – dan ook afzonderlijk bekijken. AstraZeneca wist op het moment van ondertekening dat er ook al een overeenkomst met het Verenigd Koninkrijk bestond.’
‘Uiterste best’
Opvallend: de omschrijving van de middelenverbintenis – de best reasonable efforts – is bij het contract met AstraZeneca anders omschreven dan in het contract met CureVac. Claes: ‘Bij CureVac worden er heel wat zaken concreet geformuleerd die een factor zouden kunnen zijn voor de eventuele vertraging of niet-nakoming van de verbintenis. Zo staat een contract met een derde partij wel expliciet vermeld als een kwestie waarmee rekening kan worden gehouden bij een vertraging. AstraZeneca zou bij een geschil in de rechtbank kunnen opwerpen dat zoiets in het contract met CureVac wel vervat zit.’ Daarnaast, oordeelt Claes, staat er in het contract dat de best reasonable efforts ook van toepassing zijn op de productie van het vaccin en niet alleen op de ontwikkeling ervan.
Als je in januari vertragingen aankondigt die in maart zullen plaatsvinden, dan heeft minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) misschien wel voldoende tijd om te schuiven met de vaccinatiestrategie.
En wat met het tijdsstip waarop AstraZeneca de vertraging van de leveringen aankondigde? In het contract staat dat AstraZeneca de Europese Commissie ‘prompt’ moet informeren wanneer er bepaalde problemen opduiken die de verbintenis in gevaar kunnen brengen. Volgens Claes is het van buitenaf zeer moeilijk in te schatten of dat voldoende gebeurd is. ‘Als je in januari vertragingen aankondigt die in maart zullen plaatsvinden, dan heeft minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) misschien wel voldoende tijd om te schuiven met de vaccinatiestrategie. Als daarentegen zou blijken dat ze al langere tijd op de hoogte waren van de problemen of dat hun leveringen aan het Verenigd Koninkrijk de leveringen aan de Europese Unie in het gedrang zouden brengen, dan is dat een element dat tegen AstraZeneca kan pleiten’, aldus Claes.
Tekort
De juridische implicaties zijn één zaak, het tekort aan vaccins is er een ander. En dat laatste is nog steeds het probleem dat er werkelijk toe doet. Door de vertragingen bij BioNTech/Pfizer, AstraZeneca en Moderna kampen enkele Europese lidstaten reeds met een nijpend tekort en moeten ze hun vaccinstrategie aanpassen. Gevolg: het plan om tegen de zomerperiode 70 procent van de Europese bevolking te vaccineren staat danig onder druk. De Europese Commissie liet vrijdag optekenen dat een nieuwe ontmoeting gepland staat met AstraZeneca om alsnog zoveel mogelijk dosissen te krijgen. Bovendien ligt de piste op tafel dat AstraZeneca een week vroeger zou beginnen leveren dan aanvankelijk gepland. Vrijdagmiddag kreeg het vaccin alvast een positief advies van het Europees Medicijnenagentschap voor alle leeftijdscategorieën.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
