Wouter Beke was vrijdagochtend de eerste partijvoorzitter die openlijk het woord ‘ontslag’ in de mond nam over de omstreden Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken. Maar is een ontslag wel aan de orde? En waarom horen we maar bitter weinig van premier Michel?
Vrijdagochtend zette Wouter Beke CD&V de deur op een kier voor het ontslag van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA). Daarmee is Beke de eerste partijvoorzitter die het woord ‘ontslag’ in de mond neemt. Knack vroeg aan drie politicologen hoe we zijn voorzichtige verzoek moeten interpreteren. Moet Francken stilaan echt beginnen vrezen voor zijn positie binnen deze regering? En waarom horen we maar bitter weinig van premier Charles Michel?
Politicoloog 1: Carl Devos is professor Politieke Wetenschappen aan de Universiteit van Gent.
Wouter Beke is de eerste partijvoorzitter in deze regering die het woord ontslag in de mond neemt. Denkt u dat de uitspraken van Beke ertoe kunnen leiden dat Francken moet opstappen?
CARL DEVOS: ‘Beke heeft het ontslag van Francken eigenlijk niet gevraagd. Hij is zover gegaan als hij kan, zonder expliciet te eisen dat Francken opstapt. Dat blijkt ook uit de reactie van N-VA op de uitspraken van Beke. Daar zeggen ze dat de CD&V-voorzitter zich dan maar moet aansluiten bij de motie van wantrouwen die enkele Franstalige parlementsleden tegen hem willen starten. Pas als Beke expliciet om het ontslag van Francken vraagt, verandert de zaak.
Dit doet me wat denken aan de situatie met Zuhal Demir (N-VA) die naar haar aantreden als staatssecretaris de CD&V een moslimpartij noemde. Ook toen stonden de CD&V en de N-VA lijnrecht tegenover elkaar. De christendemocraten eisten wel excuses, maar hebben die uiteindelijk nooit expliciet gekregen. Men heeft dan de zaak op een andere manier ontmijnd, zonder dat de CD&V het spel erg hard heeft gespeeld. Ik denk dat zo’n scenario ook nu weer het geval zal zijn.
De CD&V kan natuurlijk ook zelf de stekker uit de regering trekken.
DEVOS: ‘Alleen de N-VA zou baat kunnen hebben bij vervroegde verkiezingen. Je voelt al enkele weken dat de andere partijen de adem inhouden. Dat maakt dat de N-VA wel bijzonder zelfzeker is en ze de andere partijen kan uitdagen. De CD&V had aanvankelijk het plan om door een regering met N-VA te vormen de vleugels van die partij bij te knippen. Dat is flink anders uitgedraaid.
Zelfs al zou uit het onderzoeksrapport blijken dat de uitgewezen Soedanezen wel degelijk gefolterd zijn, dan zal de N-VA haar steun aan Francken niet opzeggen. Daarvoor is hij veel te cruciaal. De andere partijen zullen daar vervolgens op moeten reageren. De bal ligt dan weer in hun kamp om de regering op te blazen.
In Franstalig België leeft het idee dat Michel slechts de handpop is van een kamikaziregering waarin de N-VA met de scepter zwaait
Bovendien moet je ook naar de hele context kijken. Als er in pakweg maart nieuwe verkiezingen worden georganiseerd, moet er vervolgens een nieuwe regering worden gevormd. Maar de partijen zitten dan nog in verkiezingsmodus met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2018. Goed een half jaar nadien volgen de Vlaamse en de Europese verkiezingen. Dat maakt dat het eerste regeringsjaar al verloren is. Daar heeft niemand op dit ogenblik baat bij.
Bij premier Charles Michel is het deze week vooral oorverdovend stil. Bewijst dit dat De Wever baas is in de Wetstraat?
DEVOS: ‘Voor Michel is dit de zoveelste blamage. Maar wat moet de arme man doen? Hij kiest om te zwijgen omdat dit hem het minste kwaad zal berokkenen. Als hij Francken nogmaals terechtwijst, bestaat het risico dat de regering valt. Dan geeft hij al de Franstalige critici gelijk die zeggen dat er met de N-VA niet te besturen valt. Hij zit net als de andere partijen gevangen in deze coalitie.
Bart de Wever is momenteel de enige partijvoorzitter die het zich kan veroorloven om de regering te laten vallen. Dat maakt dat hij ook niet moet luisteren naar Michel. De partij staat zo sterk dat ze zich quasi alles kan permitteren.
Michel zal zich nu vooral over de interne kritiek bij de MR moeten ontfermen, want ook zijn interne tegenstander Didier Reynders (MR) zal zijn zwakke positie niet met lede ogen aanschouwen. In Franstalig België leeft het idee dat Michel slechts de handpop is van een kamikaziregering waarin de N-VA met de scepter zwaait. Dat is een heel vervelend beeld voor Michel die graag de chef d’equippe wil zijn.’
Politicoloog 2: Dave Sinardet is professor Politieke Wetenschappen aan de Vrije Universiteit van Brussel en de Université Saint-Louis.
Wouter Beke is de eerste partijvoorzitter in deze regering die het woord ontslag in de mond neemt. Denkt u dat de uitspraken van Beke ertoe kunnen leiden dat Francken moet opstappen?
DAVE SINARDET: ‘Wouter Beke doet eerder een oproep aan Francken om een stap opzij te zetten, dan dat hij zijn ontslag eist. Op zich heeft hij geen ongelijk als hij zegt dat er al regeringsleden voor minder zijn afgetreden. Maar zo’n ontslagen zijn in de praktijk vaak meer het gevolg van een politieke context. Beke verwijst naar het ontslag van Yves Leterme en Jo Vandeurzen, maar toen was die context helemaal anders. Er was een sterke druk vanuit de media en vooral de Open VLD, die toen coalitiepartner van de CD&V was. Op dit moment eist vooralsnog geen enkele coalitiepartner het ontslag van Francken, ook Beke niet. Zijn uitspraken wijzen er wel nogmaals op dat de relatie tussen de N-VA en de CD&V in de federale regering bijzonder slecht zijn.
Ik denk overigens niet dat de N-VA met deze kwestie erg verveeld zit. De partij gedijt wel in een positie waarbij het idee wordt gewekt dat iedereen tegen haar is.
Het is bovendien niet aan de CD&V-voorzitter om te bepalen of Francken moet opstappen. In de Belgische particratie zijn het vooral de partijvoorzitters die bepalen of hun regeringsleden op post blijven. Het kan natuurlijk wel dat premier Charles Michel (MR) er bij Bart De Wever (N-VA) op aandringt om de samenwerking met Francken stop te zetten. Maar ook dan ligt de finale beslissing in de handen van de burgemeester van Antwerpen.
Maar De Wever zal op zo’n verzoek niet zomaar ingaan. Hij heeft immers de gewoonte om zijn vertrouwelingen in weer en wind te steunen. Bovendien volgt een ontslag bijna alleen maar als een regeringslid in kwestie zijn of haar partij enorme schade berokkent. Dat is in het geval van Francken wel even anders. Hij blijft voor de N-VA een electoraal zwaargewicht. Dat hij onder vuur ligt, kan Francken zelfs uitspelen om nog meer steun te krijgen.’
De CD&V kan natuurlijk ook zelf de stekker uit de regering trekken.
SINARDET: ‘De CD&V kan zich net als de MR en de Open VLD geen val van de regering veroorloven over dit thema. Dan komen er vervroegde verkiezingen waarbij de focus van de campagne nog meer op migratie komt te liggen. En op dat vlak staat de N-VA bijzonder sterk. Ik denk overigens niet dat de N-VA met deze kwestie erg verveeld zit. De partij gedijt wel in een positie waarbij het idee wordt gewekt dat iedereen tegen haar is.’
Bij premier Michel is het deze week vooral oorverdovend stil. Bewijst dit dat De Wever baas is in de Wetstraat?
SINARDET: ‘Voor Michel begint deze kwestie wel erg pijnlijk te worden. Wanneer deze regering in 2014 aan het roer kwam te staan, toonde de N-VA zich op federaal vlak een loyale coalitiepartner. Maar de N-VA begint zich de laatste tijd steeds dominanter te gedragen, denk maar aan het feit dat De Wever plotsklaps de kernuitstap en het energiepact op de helling zet. De N-VA zwaait in deze regering de plak.’
Politicoloog 3: Nicolas Bouteca is professor Politieke Wetenschappen aan de Universiteit van Gent.
Wouter Beke is de eerste partijvoorzitter in deze regering die het woord ontslag in de mond neemt. Denkt u dat de uitspraken van Beke ertoe kunnen leiden dat Francken moet opstappen?
NICOLAS BOUTECA: ‘Eerst en vooral heeft Beke niet met zijn vuist op tafel geslagen. Hij alludeert wel op het ontslag van de staatssecretaris, maar vraagt niet expliciet dat Francken opstapt. Beke heeft op zich gelijk dat de leugens van Francken zijn geloofwaardigheid als politicus aantast, maar hij doet dit vooral in lijn met wat zijn partijgenoten eerder in het federaal parlement hebben gezegd.
De echte game changer zal het onderzoeksrapport zijn. Daaruit moet blijken hoe de omstreden identificatiesmissie heeft plaatsgevonden en of de Soedanezen al dan niet gemarteld zijn. Als dat laatste effectief het geval blijkt, dan wordt het voor Francken wel knap lastig. Maar ook dan zal de N-VA beargumenteren dat de Soedanezen maar asiel hadden moeten aanvragen. Anderen zullen beargumenteren dat de Soedanezen net geen asiel durfden aanvragen uit vrees om teruggestuurd te worden.
De Wever mag dan wel zeggen dat critici terug willen keren naar opengrenzenbeleid, maar dat is pertinent onwaar.
Beke neemt natuurlijk ook een risico als hij het ontslag van Francken expliciet zou eisen. Als uit het onderzoek zou blijken dat er geen vuiltje aan de lucht was met de uitwijzingen, dan is het hek van de dam. De N-VA zal dat als bewijs aandragen dat Francken zijn werk niet mag doen, terwijl zijn beleid bij de bevolking aanzienlijke steun geniet.
Over de essentie van het migratiebeleid dat Francken voert, zijn alle regeringspartijen het overigens wel eens. Dat verklaart ook voor een deel waarom Beke niet verder op het gaspedaal heeft geduwd. De Wever mag dan wel zeggen dat critici terug willen keren naar opengrenzenbeleid, maar dat is pertinent onwaar. Daarmee probeerde de N-VA-voorzitter de discussie over leugens van Francken handig in hun eigen voordeel om te draaien.’
De CD&V kan natuurlijk ook zelf de stekker uit de regering trekken.
BOUTECA: ‘De CD&V weet heel goed dat ze zich dat niet kan veroorloven. Francken is een electoraal zwaargewicht en nieuwe verkiezingen zouden de aandacht helemaal op het migratiedebat leggen. We weten allemaal dat dat voor de N-VA goed zal uitdraaien. De partij zit erg comfortabel in haar zetel.’
Bij premier Michel is het deze week vooral oorverdovend stil. Bewijst dit dat De Wever baas is in de Wetstraat?
BOUTECA: ‘De reden waarom Charles Michel überhaupt het premierschap bekleedt, is maar omdat de N-VA de positie niet wilde bekleden. Het wordt nu wel erg duidelijk dat Michel de touwtjes niet in handen heeft. De klas staat als het ware op zijn kop, maar meester Michel hult zich in stilzwijgen. Hij hoopt dat de kwestie dan wel zal overwaaien. Dat heeft natuurlijk alles te maken met het feit dat zijn partij niet de grootste van het land is. Hij is gewoonweg niet de machtigste man in deze coalitie.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
