‘Wat het Vlaams Belang betekende voor het vreemdelingenstandpunt, doet de PVDA nu voor het sociaal beleid’

Eerste minister Alexander De Croo zal de volgende weken de handen vol hebben met de begrotingscontrole. Vooral omdat de verdediging van koopkracht bij elke (linkse) regeringspartij boven aan de lijst staat. Dat is logisch, en ook weer niet. Logisch, omdat een welvaartsstaat die de welvaart van zijn inwoners niet kan beschermen zijn eigen belofte niet waarmaakt. Met een overheidsbeslag van meer dan 55 procent is het logisch dat de burger waar voor zijn geld wil.

Het is logisch maar niet vanzelfsprekend. Tijdens de coronacrisis en de lockdowns was massale steun aan burgers en bedrijven nodig en terecht. Vraag is tot welk punt de overheid kan fungeren als ultieme verzekeraar tegen collectieve tegenvallers. Die vraag werd acuut door de onwerkelijke prijsstijgingen voor energie – opnieuw sprong en springt de Belgische overheid bij. Dat ten voordele van de burgers en bedrijven, maar ten nadele van de staatskas en de overheidsschuld. Ooit moet die worden afbetaald.

Dat dwingende appel van de samenleving aan de overheid om bij groot ongeluk onvoorwaardelijk te hulp te schieten, klonk nog nooit zo intens als vandaag. In de jaren 1980 was de boodschap van de regering: het is crisis en dat geldt voor iedereen. De CVP (nu CD&V) won in 1985 de verkiezingen met de slogan ‘Het einde van de tunnel is in zicht’. Lees: ‘We weten dat het pijn heeft gedaan, beste mensen, maar straks wordt het wellicht beter. Tot dan moet u de inspanningen wel nog volhouden.’ Vandaag zou het ongehoord zijn indien een regering zulke inspanningen van bovenaf zou opleggen, voor een jaar of tien.

Wat het Vlaams Belang betekende voor het vreemdelingenstandpunt, doet de PVDA nu voor het sociaal beleid.

Vanwaar die kanteling in de publieke attitude? Het heeft er veel van weg dat de radicaal-linkse Partij Van De Arbeid (PVDA) als eerste politieke partij heeft gecapteerd dat de samenleving ook in sociaal-financiële kwesties minder volgzaam werd tegenover machtshebbers en overheden. Nadat PVDA’er Raoul Hedebouw in 2014 in de Kamer was verschenen, werd hij in geen tijd een publieke vedette. Hij viel niet alleen de rijken aan, maar stopte vooral veel energie in zijn uitleg dat de gewone man toch niet voor alle kosten moest opdraaien. Dat discours sloeg aan. Het Vlaams Belang werd socialer dan ooit. De PS vloekte op de PVDA, maar stuurde haar koers gevoelig bij. Conner Rousseau deed dat ook, door Vooruit weg te jagen van de meer groene thema’s ten voordele van de portemonnee van de Vlaamse werkmens. Binnen Vivaldi passen ook liberalen en christendemocraten ervoor om zich als enigen te profileren als tegenstanders van een toelage hier en een subsidie daar.

Om het cru te stellen: wat het VB in de Wetstraat betekende voor de verharding van de standpunten inzake vreemdelingen is de PVDA aan het doen met een nieuwe claim op het sociaal beleid. Onder druk van de PVDA aanvaardt de Belgische burger voorlopig geen inlevering meer. Die vindt hij oneerlijk en asociaal. Raoul Hedebouw begon ermee, en ook al zullen de andere partijen het nooit toegeven: men is hem massaal gevolgd.

Daarmee wordt ook de geldigheid ter discussie gesteld van het cynische advies dat de Franse minister van Financiën Colbert zou hebben gegeven aan koning Lodewijk XIV: ‘Sire, belast de armen, ze zijn met méér’ – met meer dan de rijken dus. Dat is ook meteen die andere belangrijke PVDA-eis: een rijkentaks. Hedebouw en co. wekken dan graag de indruk dat de rijkentaks een wonderinstrument is om werkelijk elke (extra) overheidsuitgave royaal te kunnen financieren. Alsof iemand weet hoe de Belgische overheid in staat zou zijn om de opulent rijken ook werkelijk te belasten. Maar ‘draagkracht naar vermogen’ is natuurlijk een sterk en niet eens onterecht uitgangspunt. En dus bedachten ook andere partijen varianten, zij het in lightversies van de harde rijkentaks, zoals de vermogenswinstbelasting van Vooruit of de hogere effectentaksen van de groenen.

En toch. Zelfs al zit de PVDA in de oppositie, steeds weer is er wel een meerderheid in regering en parlement voor meer uitgaven ten voordele van de Belgische burgers en bedrijven, maar haast nooit voor maatregelen om uit hetzelfde land meer inkomsten te halen, of om uitgaven te verminderen. Dus geeft de overheid meer uit dan er binnenkomt, en neemt het gat in de begroting toe. Het is de hoge prijs van de ‘PVDA-light’-aanpak: wel de burger naar de mond praten, maar tegelijk verzuimen om de samenleving voor haar verantwoordelijkheid te plaatsen.