‘Ik begrijp dat je als overheid een sterk signaal wil geven naar de bevolking toe wat betreft de aanpak van radicalisering. Maar dit mag niet ten koste gaan van onze vrijheden, want dát is net wat gewelddadige extremisten willen bereiken’, aldus politicoloog Bilal Benyaich.
Zaterdag leest u op Knack.be een exclusieve voorpublicatie uit het boek.
Schreef u het essay met een bepaalde doelgroep in het achterhoofd?
Bilal Benyaich: ‘Ja en neen. Ik had niet één specifieke groep voor ogen, maar schreef dit boek voor alle burgers tout court. We worden overstelpt met nieuws over radicalisering en extremisme, in mijn boek breng ik verduidelijking. Ik wil de Babylonische spraakverwarring en simplistische verklaringen over radicalisme en extremisme rechttrekken.’
‘Daarnaast schreef ik het ook voor beleidsmakers over bevoegdheidsniveaus heen. Want het is hun verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen – of toch mee voor te zorgen – dat radicalen geen extremisten worden, dat extremisten geen gewelddadige extremisten worden en dat gewelddadige extremisten uit de samenleving worden verwijderd.’
‘We zijn ons intussen wel bewust van de gevaren van teruggekeerde Syriëstrijders, maar er wordt nog veel te slordig omgegaan met begrippen als “radicalisering” en “extremisme.” We gaan op in simplistische verklaringen’, vindt politicoloog Bilal Benyaich onder meer verbonden aan de VUB en aan de beleidsdenktank Itinera Institute. In zijn nieuwste boek #radicalisme #extremisme #terrorisme, zoekt hij naar antwoorden op vragen als: wat is radicalisme nu juist? En waarin verschilt het van extremisme en terrorisme? Is het de schuld van de islam en moeten we bang zijn? En vooral wat kunnen we – inclusief beleidsmakers – doen om het radicalisme en (gewelddadig) extremisme in te dijken? ‘Ik begrijp dat je als overheid een krachtig signaal wil geven naar de bevolking toe, maar dit mag niet ten koste gaan van het algemeen belang’, vertelt Benyaich.
En nemen onze politici deze verantwoordelijkheid, leveren ze voldoende inspanningen?
Benyaich: ‘Ik ben gematigd of kritisch tevreden. Al de verschillende overheden leveren stilaan inspanningen. Radicalisering en extremisme zijn opgenomen in de verschillende regeerverklaringen en een aantal beleidsnota’s in ons land. Zo zijn er de conceptnota’s van de Vlaamse overheid en van de Fédération Wallonie-Bruxelles en natuurlijk het twaalfpuntenplan van de federale regering. De eerste beleidskaders – hoe pover ook – zijn er, en dat is een goede zaak.’
‘Wat de federale regering betreft: uiteraard is de regering-Michel I nog maar enkele maanden bezig en is het dus afwachten op de concrete uitwerking van de verschillende in januari aangekondigde maatregelen. Al stel ik me nu al bij sommige voorstellen de vraag of ze wel het beoogde doel zullen bereiken en geen averechts effect zullen hebben.’
Aan welke maatregelen denkt u dan?
Benyaich: ‘Meer dan de helft van de maatregelen zijn positief. Maar een aantal bevinden zich tussen “niet voldoende doordacht” tot “onwenselijk.” Zo heb je bijvoorbeeld het afnemen van de dubbele nationaliteit. Het kan toch niet dat onder Syriëstrijders een bekeerling en iemand met een dubbele nationaliteit voor eenzelfde misdrijf anders gestraft kunnen worden? Dat is niet redelijk, buiten proportie en discriminerend. Het zal voer zijn voor de Raad van State en, wie weet, het Grondwettelijk Hof.’
‘Zo geef je als overheid bovendien ook een fout signaal. Je bevestigt dat er verschillende vormen of gradaties van Belg-zijn, van burgerschap zijn. Het is misschien een maatregel waarmee je op korte termijn scoort bij een deel van de bevolking, maar uiteindelijk komt dat het als boemerang terug in je gezicht. Bestraffen door twee maten, twee gewichten toe te passen, zo creëer je nog meer polarisering en ondermijn je het burgergevoel bij een bredere groep.’
‘Verder heb ik bedenkingen bij de inzet van het leger op straat bij het huidige dreigingsniveau drie. Wat doe je dan als het niveau stijgt tot het maximale dreigingsniveau, namelijk niveau vier? De noodtoestand uitroepen? Dat kan in een vrije en open samenleving toch niet de bedoeling zijn? Ik begrijp dat je als overheid de politie wil ontlasten en een duidelijk signaal wil geven naar de bevolking toe. Maar dit mag niet ten koste gaan van onze vrijheden, want dát is net wat gewelddadige extremisten willen bereiken.’
De regering focuste erg hard op de actualiteit, maar men moet vooruitkijken. Je moet proactief een universele lijn durven trekken
‘Daarnaast vind ik het niet visionair dat de overheid haar maatregelen in de strijd tegen Belgen die in het buitenland gaan vechten in het kader van de terreurwetgeving neemt. Aanvankelijk wilde de N-VA via een aanpassing in de huurlingenwet mensen tegen houden om in het buitenland te gaan vechten. Dat staat ook zo in de beleidsverklaring van minister Jambon en dat was een goede piste om te verkennen, want zo zou het voor alle Belgen verboden worden om zich aan te sluiten bij eender welke niet reguliere of reguliere gevechtseenheid. Zo voorkom je dat een onderscheid wordt gemaakt tussen ‘goede’ en ‘foute’ milities.’
‘Want als men de maatregel die vandaag op tafel ligt uitvoert dat wordt het niet strafbaar dat Belgen gaan vechten voor een aantal extreemlinkse of sjiitische milities wereldwijd die (nog) niet op de Europese of Amerikaanse terreurlijst staan, maar kunnen ze zich ook nog aansluiten bij het Israëlische, Marokkaanse of eender welk ander leger als ze de dubbele nationaliteit hebben. Kortom, mijn devies is: geen enkele Belg zou bij een reguliere of niet-reguliere buitenlandse vechteenheid actief mogen zijn. Doet men dit wel dan moet men de Belgische nationaliteit inleveren. Punt.’
‘Weet je, de regering focuste erg hard op de actualiteit, terecht, maar men moet vooruitkijken want morgen breekt er elders in de wereld een nieuwe brandhaard uit, denk maar aan Oost-Azië. Gaat de overheid haar wetten en beleid dan opnieuw aanpassen omdat Belgen uit die landen zich inzetten in gevechtssituaties daar? Je moet proactief een universele lijn durven trekken.’
U benadrukt dat ‘de’ Syriëstrijder niet bestaat. Waarom vindt u het zo belangrijk om een onderscheid te maken?
Ik heb niet de intentie om mensen nadrukkelijk in hokjes onder te verdelen, maar categorieën maken het nu eenmaal eenvoudiger om een overzicht te krijgen
Benyaich: ‘Vooraleer we de juiste maatregelen kunnen nemen, is het erg belangrijk dat we de profielen van de verschillende jongeren die naar Syrië vertrekken of willen vertrekken, kennen. Want ons clichébeeld strookt vaak niet met de werkelijkheid. Er is niet één profiel, want de oorzaken die tot hun vertrek leidden verschillen. Al zijn er ook gelijkenissen: ze maken allemaal gretig gebruik van de salafistische woordenschat en denkkader om hun eigen gedrag te legitimeren.’
‘Ik heb niet de intentie om mensen nadrukkelijk in hokjes onder te verdelen, maar categorieën maken het nu eenmaal eenvoudiger om een overzicht te krijgen. En kunnen meer reliëf aanbrengen in beleid, wat de doeltreffendheid ervan kan verhogen. Wat toch de bedoeling is.’
Vindt u het frustrerend dat u twee jaar geleden al de alarmbel luidde over het mogelijke veiligheidsgevaar van teruggekeerde Syriëstrijders, maar u oproep toen geen gehoor kreeg? Pas na de aanslag op Charlie Hebdo en de politie-invallen in Verviers, ging de bal echt aan het rollen.
Benyaich: ‘Ja, maar doorheen die jaren is het besef stilaan doorgedrongen. Beter laat dan nooit. Terugkijken en jammeren heeft niet veel zin, dus kijk naar de toekomst. Het kan steeds erger, en liever de problemen vandaag oplossen dan morgen of overmorgen. Op dit moment is het glas voor mij half vol, we zijn op weg, maar tegelijkertijd hebben we nog veel werk voor de boeg.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier