‘Wanneer herovert de Vlaamse Beweging de strijdvlag uit klauwen van uiterst rechts?’

‘Wat minder lange tenen en wat meer #redtogether gevoel bij de Vlaamse Beweging, zou het nog voor deze eeuw zijn’, reageren Karl van den Broeck, Marc Van Ranst en Philippe Diepvents op een opiniestuk van Hendrik Vuye en Veerle Wouters.

Dat de viering van 11 juli dit jaar wat in mineur gebeurde, zal niemand zijn ontgaan. Het was meer Vlaanderen de Geeuw. Maar gelukkig zijn er nog zekerheden omtrent de Vlaamse feestdag, bijvoorbeeld dat een opmerking over de Vlaamse leeuw nog steeds flink wat controverse kan uitlokken. In een pittige opinie op knack nemen onafhankelijke kamerleden en fulltime ideologen voor de Vlaamse Beweging, Hendrik Vuye en Veerle Wouters ons, ”de linkse opiniemakers”, op de korrel. Het probleem: we hebben gewaagd het over de collaboratievlag te hebben. Daarmee hebben we blijkbaar, als we de auteurs mogen geloven, de voltallige Vlaamse Beweging geschoffeerd, gecriminaliseerd als ”Nazis” en in de hoek gezet. Dat is een beschuldiging die een weerwoord verdient.

Het handige aan historische feiten is dat ze zijn wat ze zijn. De zwarte leeuw, zonder rode tong en klauwen, is de vlag die door de collaboratiebeweging in Vlaanderen werd gebruikt. Punt. Ook Vuye en Wouters erkennen dat overigens in hun betoog. Het is niet onkies of beledigend om dat feit op zich te stellen. Het betekent ook niet dat er geen Waalse collaboratie zou geweest zijn, of dat alle Vlaamsnationalistische partijen per definite fascistisch zijn. Het is gewoon een objectief feit.

Maar is het ook nog steeds een relevant feit? Is het echt nodig, zoals de auteurs stellen, om hier 70 jaar na de oorlog nog steeds aan te herinneren? Of is dat oneerlijk en nodeloos tegen de schenen stampen? Wij denken dat het wel nog relevant is om het over de collaboratievlag te hebben, en wel om volgende redenen.

Het gaat hier inderdaad om een zoals Vuye en Wouters het zo mooi stellen ”polysemisch symbool”. Het klopt immers dat symbolen evolueren in hun betekenis. Ze betekenen iets anders naargelang de tijdsgeest. Zo stamt de swastika uit het hindoeïsme en boeddhisme, waar het een gelukssymbool is, en evolueerde de communistische hamer en sikkel van een symbool voor de klassenstrijd naar het symbool van de bloedige communistische dictatuur.

Alleen moeten we in die historische relativering niet blind zijn voor de realiteit van vandaag. Wat de zwarte leeuw betreft is de realiteit vandaag dat die vlag de afgelopen decennia meer en meer gekaapt is geworden door uiterst rechts. Ze is stilaan het symbool bij uitstek van alles wat zich in Vlaanderen aan de zeer rechtse kant van het politieke spectrum bevindt. Het is de huisvlag van het Vlaams Belang, en van andere bedenkelijke groepjes zoals Schild & Vrienden. Het is nu eenmaal zo dat de rechtse kant van de Vlaamse Beweging, mede door het succes van eerst het Vlaams Belang en later de N-VA, de laatste decennia sterk is gegroeid en dit in tegenstelling tot de progressieve kant van de beweging. Hoeveel jongeren kunnen zich de partij Spirit nog herinneren, en ook de tweemansfractie van Vuye en Wouters zelf spreekt in dat verband boekdelen.

Daardoor komt de zwarte leeuw steeds vaker opnieuw in beeld als achtergronddecor voor boodschappen van uitsluiting en haat. Tegen vluchtelingen, tegen moslims, tegen transgenders, tegen ‘links’, …en ga zo maar door. Het is een symbool in beweging, inderdaad, en die beweging gaat naar rechts. Het is niet alleen een symbool dat in een ver verleden eens bevlekt is geraakt en later meer legitiem is geworden, het is er ook een dat zowel in dat verre verleden als nu symbool staat voor dingen waar wij niet achter kunnen staan.

Bovendien: zoals Vuye en Wouters mooi documenteren in hun historische uitweiding is de zwart-geel-rode leeuwenvlag vandaag het officiële symbool van Vlaanderen en is het dat niet zomaar geworden. Ze is het resultaat van een democratisch proces dat stamt uit de jaren zeventig van de vorige eeuw. We citeren de auteurs: ”Uiteindelijk stemt de commissie voor de leeuw met rode tong en klauwen met tien stemmen tegen twee. In mei 1973 wordt het voorstel gestemd in de plenaire vergadering van de Cultuurraad. Alleen de Volksunie stemt tegen.’

Misschien wordt het tijd dat de Vlaamse Beweging eindelijk stopt met zich te verzetten tegen dat democratisch proces en wat meer energie steekt in het heroveren van hun eigen strijdvlag uit de klauwen van uiterst rechts. Maak van uw symbool eindelijk eens iets dat Vlamingen verbindt in plaats van een symbool dat stap voor stap, groep na groep uitsluit tot er niet meer genoeg echte Vlamingen over zijn om dat gegeerde Vlaamse nationale elftal te vullen.

De Vlaamse Beweging is niet Vlaanderen en wie niet tot de Vlaamse Beweging wil behoren is daarom niet ’tegen Vlaanderen’. Wij kiezen voor een inclusieve Vlaamse identiteit, die één laag is van complexe, meerlagige wereldburgers. Van zodra men ervoor zorgt dat de zwarte leeuw samenvalt met die invulling, zal het probleem zichzelf oplossen en wordt de discussie zonder voorwerp.

Maar laat ons tot die tijd de vrijheid om voluit voor dat inclusieve Vlaanderen te gaan. Met de rood-geel-zwarte leeuw, als een van de vele vlaggen die onze lading dekt, maar zonder de kracht van verenging die vandaag van de zwarte leeuw uitgaat. Wat minder lange tenen en wat meer #redtogether gevoel bij de Vlaamse Beweging, zou het nog voor deze eeuw zijn?

Karl van den Broeck is hoodredacteur van de nieuwssite Apache.

Marc Van Ranst is viroloog aan de KU Leuven

Philippe Diepvents is directeur van de studiedienst van het ABVV.