Waarom wil Bouchez Good Move op de schop? ‘Een auto staat nog altijd symbool voor vrijheid’

Belandt Good Move, het gewestelijk mobiliteitsplan in Brussel, in de prullenmand? Cathy Macharis, professor duurzame transitie (VUB), ziet de ontmanteling van het plan met lede ogen aan.

De commissie Leefmilieu van het Brussels Parlement keurde woensdagavond een voorstel goed van de Franstalige Brusselse partijen MR, PS, Les Engagés en Open VLD, dat de verstrenging van de lage-emissiezone (LEZ) op 1 januari 2025 met twee jaar uitstelt. Ook PVDA-PTB en Team Fouad Ahidar gingen akkoord. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez dreigt ermee om het héle Good Move-plan op soortgelijke manier te begraven.

Cathy Macharis: Over de LEZ: heldere communicatie en duidelijke afspraken zijn echt heel belangrijk bij dit soort maatregelen. Uit ons onderzoek bleek dat veel mensen inderdaad nog niet goed geïnformeerd zijn over de LEZ. Maar daarom nu de strengere LEZ intrekken? Dat is helemáál funest, want heel wat mensen hebben zich toch al aangepast: ze hebben hun auto vervangen of zijn op zoek gegaan naar alternatieve transportmiddelen. En dan zegt de overheid nauwelijks drie maanden voor de geplande start van die nieuwe LEZ-fase: toch maar niet? Dat kun je niet maken.

Het gewest heeft ook al begeleidende maatregelen genomen voor mensen die hun oude auto inleveren. Bovendien zal het miljoenboetes moeten betalen aan de Europese Commissie omdat Brussel door dit uitstel zijn klimaatdoelen niet behaalt. Ook op de luchtkwaliteit en dus de gezondheid van de Brusselaars zal de impact groot zijn. Bovendien geef je zo de indruk, net als bij de afgevoerde circulatieplannen in Anderlecht en Schaarbeek, dat de hardste roepers in dit debat de politiek aan hun kant krijgen.

‘Brussels gewest dat volledig failliet dreigt te gaan, kan dé hefboom worden om tot een grote staatshervorming te komen’

Met dit uitstel komt een van de pijlers van Good Move in het gedrang. Kunt u nog eens kort schetsen wat Good Move nu precies inhoudt?

Macharis: Belangrijke vraag, want daarover bestaat best wel wat verwarring. Good Move is het strategische mobiliteitsplan van het Brussels Gewest, het bevat een heel pakket maatregelen en een langetermijnvisie tot 2030. Good Move wordt in het publieke debat vaak gelijkgesteld met circulatieplannen, maar die plannen zijn slechts een klein onderdeel van een breed plan voor de mobiliteit in Brussel. Good Move gaat, behalve over LEZ, ook over de uitbouw van het openbaar vervoersnetwerk, de zone 30 en de stedelijke logistiek. En inderdaad ook over hoe de circulatie in sommige wijken kan worden verbeterd. Het is de bedoeling om in de Brusselse gemeenten jaarlijks vijf zogenaamde verkeersluwe wijken uit te rollen, zodat er steeds meer leefbare wijken komen. Maar het zijn de gemeenten die met een voorstel van een circulatieplan komen en een aanvraag indienen bij het gewest. Vervolgens helpt het gewest om dat plan te verwezenlijken.

De enorme politieke heisa rond Good Move is dus ontstaan naar aanleiding van een klein onderdeel ervan, namelijk de gemeentelijke circulatieplannen, of beter: sommige plannen?

Macharis: Ja, en dat is ook interessant. In Anderlecht en Schaarbeek is het misgelopen, maar bij verschillende andere circulatieplannen is het wel goed gegaan. Neem de stad Brussel, die een heel ambitieus circulatieplan heeft ingevoerd voor het historische centrum, de zogenaamde Vijfhoek. Daarover was discussie, maar het stadsbestuur heeft dat plan kunnen uitvoeren en nadien zijn de klachten snel verstomd. Uit gegevens van de stad blijkt nu al dat het circulatieplan heel positieve effecten heeft op luchtkwaliteit en leefbaarheid, omdat er 20 procent minder auto’s en 20 procent meer fietsers zijn.

Toch wil MR-voorzitter Bouchez Good Move zien verdwijnen. Hoe verklaart u dat alles wat raakt aan de auto de gemoederen zo sterk beroert?

Macharis: Elke verandering roept emoties op. Als het gaat over de plaats van de auto in de stad, dan gaat verandering vaak gepaard met angst en boosheid, omdat sommige mensen het gevoel hebben dat er iets wordt afgepakt. Een auto staat nog altijd symbool voor vrijheid, dat is cultureel sterk ingebakken. Daarom is het belangrijk om te laten zien dat je ook heel vrij kunt zijn met alle alternatieven voor de auto. Elke maand juni organiseer ik ‘dertig dagen minder wagen’. Mensen kunnen dan ervaren wat het is om je eigen auto aan de kant te laten staan en gebruik te maken van de fiets, het openbaar vervoer, een deelauto, enzovoort. En dat je daardoor niet aan vrijheid hoeft in te boeten.

Natuurlijk, sinds de komst van de auto zijn we activiteiten verder van het stadscentrum gaan organiseren. Zeker in Vlaanderen is alles sterk verspreid, waardoor we van de auto afhankelijk zijn geworden. Maar in Brussel ligt dat anders. Het autobezit is er veel lager dan in Vlaanderen, er is goed openbaar vervoer en er zijn verschillende autodeelsystemen, ook iets waaraan met Good Move is gewerkt. En toch zijn sommige mensen nog altijd erg boos vanwege de circulatieplannen. Daar zitten mensen bij die bijvoorbeeld een vroege shift hebben op de luchthaven van Zaventem, ook al is er hard gewerkt om de bereikbaarheid van de luchthaven met het OV sterk te verbeteren. Toch kan voor die mensen de auto levensnoodzakelijk zijn en daarvoor moet je uiteraard begrip hebben.

In het algemeen is de toekomst van mobiliteit niet autobezit, maar wel mobiliteit als een dienst. Daarbij gebruik je een deelauto wanneer je die nodig hebt, maar hoeft niet iedereen zelf een of meerdere auto’s te bezitten.

Bert Anciaux (Vooruit): ‘De Franstaligen lachen met de Vlamingen in Brussel’

Maar nogmaals: voor de MR, die in Brussel de verkiezingen heeft gewonnen en met David Leisterh de volgende minister-president levert, moet Good Move weg.

Macharis: Good Move is het geesteskind van de toenmalige Brusselse minister van Mobiliteit Pascal Smet (Vooruit). Aan de goedkeuring van dat het plan is brede participatie voorafgegaan. Toen Elke Van den Brandt (Groen) in de vorige regeerperiode Pascal Smet opvolgde, heeft ze besloten om dat plan, ook al kwam het van een andere minister, te omarmen en uit te voeren. Het plan wordt ook strikt opgevolgd. Er is in het kader van Good Move jarenlang ontzettend mooi werk geleverd. Het zou doodzonde zijn als een nieuwe minister van Mobiliteit dat nu in de prullenbak gooit.

Volgens mij kan dat ook gewoon niet, juist omdat veel dingen al zijn goedgekeurd, en die lopen nog tot 2030. En dus vraag ik me af wat de MR nu eigenlijk wilt en bedoelt. Willen ze het hele Good Move-plan opnieuw tegen het licht houden? Willen ze de naam veranderen en bepaalde onderdelen schrappen, zoals de circulatieplannen – maar sommige gemeenten zijn daar net heel blij mee en dat gaat dus niet gebeuren – en de LEZ? Op zich zijn dat belangrijke onderdelen van Good Move, maar in het plan zit veel meer.

Wie in Brussel woont of werkt krijgt sowieso niet het gevoel dat de auto er een bedreigde soort is, zeker niet in vergelijking met andere Europese hoofdsteden.

Macharis: Ik ben zeventien jaar lang voorzitter geweest van de Gewestelijke Mobiliteitscommissie. In die beginjaren waren er in die commissie ook hevige discussies tussen zogenaamde voor- en tegenstanders van de auto. Maar door de jaren heen is er een sterke consensus gegroeid dat het geen kwestie is van pro of anti-auto is, wel van zorgen voor een leefbare stad. En dat door de juiste plek voor de auto te bepalen en echt ruimte te maken voor alternatieven en een andere manier van leven, te voet en met de fiets, in de stad. Maar die consensus is door de politieke polarisatie rond de auto jammer genoeg weer helemaal weg. Die evolutie staat inderdaad haaks op het vernieuwende mobiliteitsbeleid in veel andere Europese steden, maar evengoed in steden als Mechelen of Gent.