Waarom u vanaf nu inzage krijgt in de Vlaamse subsidiestromen (maar niet die naar El Kaouakibi)

Voor het eerst lanceert de Vlaamse regering een subsidieregister. Minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) wil er het debat mee voeren over de wenselijkheid van de naar schatting 18 miljard euro aan subsidies. ‘Maar aankondigen is makkelijker dan daadwerkelijk veranderen’, zegt politoloog Dave Sinardet (VUB).

Astrologie, chakra’s behandelen of een project dat varkens blootstelt aan muziek. Doorheen de jaren zijn er herhaaldelijk vraagtekens geplaatst bij subsidies van de Vlaamse overheid. Al dan niet na ophef in de pers en een parlementair debat werden die later geschrapt. Maar er bestond geen overzichtelijke verzameling van wie hoeveel krijgt.

Tot nu. Sinds donderdagmiddag staat het subsidieregister online. Daar kan iedereen achterhalen welke ondernemingen, vzw’s of lokale besturen subsidies krijgen, en dat tot op twee cijfers achter de komma. Tegen het einde van dit jaar zou het een subsidiestroom van maar liefst 18 miljard euro moeten bevatten.

Hoewel het idee al langer meegaat, is het een initiatief van minister van Financiën Matthias Diependaele. De N-VA’er linkt de lancering aan de wil van de regering-Jambon om zich te spiegelen aan de noordelijke landen. ‘Zo leeft in Nederland veel meer het idee dat “mijn centen” in de overheid zitten, eerder dan dat het een zak geld is waaruit iedereen kan putten.’

Met geld strooien

Diependaele noemt het zijn ‘grote droom’: elke geldstroom inzichtelijk maken. ‘Dat zorgt voor een beter debat over waar ons geld heen moet en waar niet, zowel in het parlement als op straat.’ Al wil de Vlaams-nationalist niet gezegd hebben dat er nu met geld wordt gestrooid. ‘Zeker niet alles is verspild’, klonk het zuinigjes.

Het register past in een breder opzet van de regering om meer vat te krijgen op de subsidies. Eerder besliste Diependaele dat er om de vijf jaar moet nagedacht worden over de wenselijkheid van een subsidie. Op termijn is het ook de bedoeling dat aanvragers hun maatschappelijk doel beter omschrijven.

Bovendien is het ook een tool voor lokale besturen, die makkelijk kunnen opzoeken of een aanvrager al Vlaamse subsidies krijgt. Lees: tot nu toe gebeurde die check blijkbaar niet al te veel. Op dit moment is het overigens nog niet mogelijk om de subsidies te raadplegen die provincies, steden en gemeenten zelf uitgeven.

Let’s Go Urban

Aanvankelijk was het niet de bedoeling dat het register nu al gelost ging worden. Het was de zaak rond voormalig Open VLD-politica Sihame El Kaouakibi die ‘heeft bijgedragen aan de sense of urgency’, aldus Diependaele. De Antwerpse wordt verdacht van fraude.

In het heetst van de schandaalsfeer werd bij mondjesmaat bekend welke subsidies ooit naar onder meer dansproject Let’s Go Urban gingen. De geldstromen kwamen van verschillende overheden. Inclusief de Vlaamse: goed voor 1,3 miljoen euro.

Ironisch genoeg laat het gloednieuwe subsidieregister niet toe om de Vlaamse geldstromen richting El Kaouakibi in kaart te brengen. Omwille van juridische redenen toont het enkel de subsidies vanaf 1 januari 2022, toen de schandalen rond Let’s Go Urban al bekend waren.

Lees verder onder het artikel.

Politoloog Dave Sinardet (VUB) vindt het register een goede zaak. Volgens hem komt het initiatief niet toevallig van een N-VA-minister. ‘Dit ligt in de lijn met de vraag van de partij naar budgettaire orthodoxie. Die vind je trouwens ook terug in de discussie rond de energiefactuur. Ook daar houdt de partij de boot af in naam van de begroting.’

Toch is het maar de vraag of het kerntakendebat nu écht losbarst en tot iets leidt. ‘Aankondigen is makkelijker dan daadwerkelijk veranderen. De N-VA zit al 18 jaar in de Vlaamse regering, waarvan 8 jaar als leidende partij. Ondertussen is de politieke cultuur niet al te veel gewijzigd.’

Er spelen nu eenmaal bepaalde dynamieken die eigen zijn aan de Vlaamse politiek. ‘Politici kunnen zich populair maken door met geld te strooien’, zegt Sinardet. ‘Daarnaast zie je ook verdelingen op basis van beleidsdomein, regio en zuil. Als een Antwerps bedrijf zoveel krijgt, moet een Limburgs bedrijf dat ook krijgen. Krijgt een socialistische vereniging iets, dan een christendemocratische ook, enzovoort.’

Lees verder onder het artikel.

Multinationals

In elk geval kan het register het debat inhoudelijk versterken. Open VLD-parlementslid Maurits Vande Reyde noemt de databank ‘broodnodig in Vlaanderen subsidieparadijs’.

De liberaal zegt wel dat er nog veel subsidies ontbreken, bijvoorbeeld de steun die wordt verdeeld door de Vlaamse publieke investeerder PMV – goed voor ruim een miljard euro (volgens het kabinet-Diependaele is die wel hier raadpleegbaar, nvdr). Vande Reyde pleit voor het volledige zeggenschap van het parlement in de uitgaven. ‘Nu beslissen de regering, kabinetten en administratie op eigen houtje over het gros van de uitgaven.’

Oppositiepartij Vlaams Belang belooft dan weer het register ‘serieus onder de loep te nemen’. Parlementslid Sam Van Rooy: ‘De essentie is het schrappen van de talloze subsidiestromen naar linkse hobby’s en naar de diversiteitsindustrie.’

Voor de linkse oppositiepartijen lijkt het dan weer interessant om zicht te krijgen op de subsidies voor multinationals zoals Nike, vaak onder de noemer van ‘strategische transformatiesteun’. Voor critici gaat dat belastinggeld onterecht naar bedrijven die het niet nodig hebben.

Diependaele deinst niet terug voor zulke debatten. ‘Als overheid moeten wij er maar voor zorgen dat we een goede uitleg hebben.’

Correctie: In een eerdere versie van dit artikel was sprake van een totale subsidiestroom van 14 miljard euro. Het juiste bedrag is echter 18 miljard euro.