Waarom ons onderwijs hoog op de politieke agenda staat (en elke partij dat wil)

Een nieuwe studie, een nieuwe rel. Voor de zoveelste keer stormt het in het onderwijsdebat na de opmerkelijke buis voor de gang van zaken. En wees er maar zeker van: die storm zal niet gaan liggen voor 26 mei.

‘Het onderwijs heeft nood aan meer N-VA, zoveel is duidelijk. Denk eraan op 26 mei!’ Het is een van de 15-tal (re)tweets die Kamerlid Theo Francken (N-VA) alleen al maandagvoormiddag de wereld instuurde via Twitter.

https://twitter.com/FranckenTheo/status/1112638547566256128Theo Franckenhttps://twitter.com/FranckenTheo

Met Spa en ACV ah onderwijsstuur sinds 2004, spreken van een ‘falend centrumrechts onderwijsbeleid’, Groen kan dat. 🙄

Het onderwijs heeft nood aan meer @de_NVA zoveel is duidelijk.

Denk eraan op 26 mei!

— Theo Francken (@FranckenTheo) April 1, 2019

De gewezen staatssecretaris was niet de enige die van zich liet horen. Ook Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten greep op maandagochtend naar haar smartphone. ‘Vrije val’, klonk het onder meer, gevolgd door een veelbetekenende ‘#wakeup’.

https://twitter.com/RuttenGwendolyn/status/1112640908246302720Gwendolyn Ruttenhttps://twitter.com/RuttenGwendolyn

Vrije val. #onderwijs #wakeup
Bron: Torb pic.twitter.com/DRDFqKAatt

— Gwendolyn Rutten (@RuttenGwendolyn) April 1, 2019

Directe aanleiding was een zoveelste alarmerende signaal over ons onderwijsniveau. Ditmaal publiceerde De Morgen de resultaten van een studie van de KU Leuven. De conclusie? ‘De kwaliteit van het Vlaams onderwijs daalt fors.’ Vooral begrijpend lezen gaat er sterk op achteruit. ‘Het bewijst dat er meer aan de hand is in ons onderwijs dan enkele knipperlichten die branden’, concludeert Dirk Van Damme, onderwijsspecialist bij de OESO.

De politieke reacties op de resultaten geven een déjà-vugevoel. Ook bij eerdere internationale studies kwamen er telkens zeer scherpe reacties. De déjà-vu is echter eens zo groot omdat minder dan een week geleden dezelfde tenoren op de barricade stonden na enkele uitspraken van Lieven Boeve, topman van het katholieke onderwijs.

Boeves uitspraken dat ‘er te veel wordt gevraagd van leerlingen in het secundair onderwijs’ en zijn verwarrende uitleg over ‘verschillende latten’ als kritiek op de eindtermen, schoten bij velen in het verkeerde keelgat.

Díe wervelstorm kwam er dan weer kort na een van de grootste onderwijsstakingen die Vlaanderen de laatste jaren heeft gekend. Maar liefst een vijfde van het onderwijspersoneel legde het werk neer, vooral in het basisonderwijs liet die staking van 20 maart zich voelen. Officieel was de actie niet gericht tegen de huidige beleidsmakers, maar was ze daarentegen bedoeld als een ‘signaal voor de volgende Vlaamse regering’.

Toch zijn de grieven van de stakers bekend. De werkdruk, de onzekere toekomst van het lerarenpensioen, het impactvolle M-decreet … Zowel middenveld als politiek liet het niet na om onderwijsminister Hilde Crevits (CD&V) alsnog op de korrel te nemen.

Aso, tso, bso

Bij de lerarenstaking van 20 maart waren regeringspartijen N-VA en Open VLD overigens opvallend begripvol voor de actievoerders. De leraren konden op meer mededogen rekenen dan een gemiddelde vakbondsactie.

Binnen de groep critici van de evolutie van het onderwijs is N-VA de luidste en meest scherpe fractie. Dat is al jaren zo. Het was immers voorzitter Bart De Wever zelf die zich in 2013 voor de hervormingsplannen van toenmalig SP.A-minister Pascal Smet wierp.

Een succesvolle ingreep, nu blijkt dat de hervorming van het secundair onderwijs onder de huidige Vlaamse regering werd uitgehold en nog maar een afkooksel is van Smets piste om de opdeling aso, tso en bso los te laten.

Crevits zal ook niet snel vergeten hoe diezelfde De Wever in 2018 de start van het schooljaar – het jaarlijks moment de gloire van elke minister van Onderwijs – vakkundig vergalde door onomwonden de toekomstige onderwijsminister te claimen voor N-VA. Sindsdien valt de naam van Theo Francken herhaaldelijk als kandidaat-minister.

Die uitspraken van De Wever kwamen er overigens in een week waarin de populaire Vlaamse kranten Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad met een uitgebreide reeks de staat van het onderwijs onder de loep én onder vuur namen. Crevits zat in het defensief, N-VA had alsmaar meer munitie.

Een centrale pion in de evaluaties van het Vlaams onderwijs is professor Wouter Duyck van de Universiteit Gent. De academicus luidde al meermaals de alarmbel. Ook Duyck laat het net als N-VA niet na om vooral de onderwijskoepels op de korrel te nemen – waaronder uiteraard het katholieke net van Lieven Boeve.

Het is wellicht geen toeval dat Duyck special guest is op de vierde en laatste ‘V-dag’, een campagnedag van N-VA, op 4 mei. Hij komt in Brussel uitleggen ‘waar we met ons onderwijsbeleid naartoe moeten en wat de pijnpunten zijn’. Hoe dan ook is het opvallend dat de partij haar campagnereeks afsluit met onderwijs, en niet met een ander N-VA-speerpunt zoals migratie, Vlaams-nationalisme of identiteit.

Al moet gezegd dat het thema identiteit altijd om de hoek schuilt in het onderwijsdebat. Denk maar aan de commotie die volgde op de voorstelling van de ‘dialoogscholen’ van Lieven Boeve, waarin andere religies, zoals de islam, een grotere rol krijgen. ‘Het katholiek onderwijs helpt zijn eigen ziel om zeep’, verzuchtte De Wever toen.

Onderwijskoepels

In elk geval zijn N-VA en Open VLD ideologische verwanten in hun strijd tegen de invloed van de koepels en de vakbonden. De Vlaams-nationalisten en liberalen zijn traditioneel gekant tegen die overblijfselen van de verzuiling. N-VA-onderwijswaakhond Koen Daniëls maakt er een levenshouding van om telkenmale de koepels en hun leerplannen te viseren in het belang van de leerkrachten ‘op de werkvloer’.

Vorige maand haalde Open VLD op haar beurt fel uit, toen bleek dat op sommige plekken leerlingen verplicht werden om een klimaatspijbelactie bij te wonen. ‘Welk spel spelen de onderwijskoepels hier? Sinds wanneer is het opleggen van een politiek standpunt aan leerlingen een taak van de koepels?’, klonk het bij Vlaams Parlementslid Franc Bogovic.

En toch stellen zowel N-VA als Open VLD zich kwetsbaar op met hun welgemikte aanvallen op het Vlaams onderwijs. CD&V, maar ook oppositiepartijen Groen en SP.A, zijn er telkens opnieuw als de kippen bij om te benadrukken dat deze partijen al járen deel uitmaken van die regering. Dat ook zij mee verantwoordelijk zijn voor de besparingen op het departement van Crevits.

SP.A en Groen maken zich daarnaast zorgen over de schooluitval, het watervaleffect (waarbij kinderen op een zo hoog mogelijk niveau starten) en de schoolfacturen. Op lokaal vlak hebben beide partijen een belangrijke vinger in de pap te brokken in onder meer Gent, waar Groen-schepen Elke Decruynaere de plak zwaait op onderwijs, en in Antwerpen, waar rijzende ster Jinnih Beels (SP.A) onverwachts de titel van onderwijsschepen opstreek in de Bourgondische coalitie. SP.A kan zich bovendien beroepen op haar eerdere ervaringen op het departement onderwijs, een beleidsdomein dat de partij tussen 1992 en 2014 op vijf jaar na domineerde.

Zo heeft vrijwel elke partij er belang bij onderwijs hoog op de politieke agenda de plaatsen – ook CD&V. De christendemocraten zijn van plan om Hilde Crevits als absolute topper de Vlaamse campagne in te sturen, en ze heeft dus een palmares om te verdedigen. De minister, nog altijd zeer populair in haar West-Vlaamse kieskring, kan zich niet verstoppen achter andere bevoegdheden, want die heeft ze niet. Als vakminister heeft ze geen keuze om het Vlaams onderwijs met hand en tand te verdedigen, de vele negatieve rapporten ten spijt.

De huidige wervelwind rond de KU Leuven-studie is dus lang niet de laatste richting 26 mei. In een sector dat zo’n 160.000 mensen tewerkstelt en waarin meer dan 1 miljoen kinderen dagelijks een opleiding genieten, is ideologische hoogspanning niet meer dan normaal.

Het onderwijs zal dus geen moeite hebben om zich tussen het klimaatgeweld, koopkracht en identiteit te wringen als één van de topthema’s in de komende verkiezingscampagne.