De Europese Centrale Bank heeft nog maar eens de rente verlaagd. Spaarders hoeven de komende jaren niet op een fatsoenlijke vergoeding te rekenen.
‘Zo zuigt Graaf Draghila onze rekeningen leeg’, kopte het Duitse sensatieblad Bild vorige week. De Europese Centrale Bank (ECB) had onder leiding van voorzitter Mario Draghi nog maar eens de rente verlaagd. De depositorente ging van min 0,4 procent naar min 0,5 procent en dat is historisch laag. Vroeger kregen de banken geld als ze hun overtollige cash bij de ECB parkeerden, nu moeten ze daar steeds meer voor betalen.
Draghi verdedigt de maatregel, omdat de economie blijft sputteren. Hij hoopt dat de lage rente burgers, bedrijven en overheden ertoe zal aanzetten om minder te sparen en meer uit te geven. Dat moet de economie stimuleren, de lonen en prijzen de hoogte injagen en de economie doen draaien. Maar wat zijn de echte effecten van het ECB-beleid?
1. Wat betekent de lage rente voor u en mij?
Het ECB-beleid zorgt voor een sluipende daling van de koopkracht van brave spaarders, want de rente op uw spaargeld ligt al jaren lager dan de inflatie, de stijging van de levensduurte. Tussen 2010 en vandaag bracht het spaargeld maar 9 maanden echt iets op: tussen augustus 2014 en april 2015. Over de hele periode ging pakweg 10 procent van het geld op spaarboekjes in rook op: als u in 2010 100.000 euro op uw spaarrekening had staan, is dat nu nog goed voor 90.000 euro koopkracht. Dat is stille onteigening, in het jargon ‘financiële repressie’.
Door de recente verdere verlaging mogen spaarders vergeten dat ze snel opnieuw een fatsoenlijke rente voor hun spaargeld zullen ontvangen. ‘Het monetaire beleid en de bijbehorende lage rente zijn nu voor jaren bevroren’, aldus Carsten Brzeski van ING Deutschland.
In Europa gaan nu zelfs stemmen op om een negatieve rente te geven op een spaarboekje. De spaarder zou dan moeten betalen aan de bank om zijn geld op een spaarrekening te mogen plaatsen. In België is de minimumrente wettelijk vastgelegd: een bank moet minstens 0,11 procent rente geven. Of daar snel verandering in zal komen, is twijfelachtig, want dan moet de minimumrente worden geschrapt. Welke politicus durft dat?
Voor de mensen met schulden is de lage rente goed nieuws. Zij kunnen hun lopende lening vervangen door een lening met een veel lagere rente. En er kan spotgoedkoop worden geleend. Maar juist omdat zo veel mensen vandaag willen profiteren van die goedkope leningen, groeit de vraag naar bijvoorbeeld vastgoed en stijgen die prijzen fors. Volgens de Nationale Bank is ons vastgoed zo’n 6,5 procent overgewaardeerd. Voor gezinnen die zich met een hypotheeklening zwaar in de schulden steken, kan dat dramatische gevolgen hebben als de vastgoedzeepbel uit elkaar spat.
2. En voor de banken?
Banken verdienen traditioneel hun geld door meer rente te vragen voor hun leningen en hypotheken, die ze verstrekken voor een lange termijn, dan dat ze aan rente betalen voor het geld dat ze krijgen van spaarders en beleggers, voor een korte termijn. Door het lage rentebeleid van de ECB heeft dit model het moeilijk, want geleidelijk aan verschrompelt de marge tussen het kort aannemen en het lang uitlenen van geld. ‘De negatieve rente zal het financiële stelsel ruïneren’, waarschuwen bankiers.
De banken zoeken dan ook andere inkomsten en zetten in op vermogensbeheer of zakenbankactiviteiten. Banktarieven gaan omhoog en er wordt bespaard. KBC-topman Johan Thijs, bijvoorbeeld, verklaarde al herhaaldelijk dat het lagerentebeleid van de ECB het inkomstenmodel van zijn bank onder druk zet. Recent kondigde hij aan dat KBC in ons land 1400 jobs schrapt.
3. En voor de overheid?
Voor overheden die gebukt gaan onder zware schulden is het lagerentebeleid een zegen. Neem België, dat 398 miljard euro aan schulden torst, wat neerkomt op een schuldgraad van meer dan 100 procent van het bbp. Dit jaar zal de federale overheid dankzij de lage rente 220 miljoen minder hoeven uit te geven aan rente. De volgende jaren zullen die rentelasten nog verder afbrokkelen. Dat zijn telkens meevallers voor de begroting. Maar vergis u niet: België betaalt jaarlijks nog steeds meer dan 8 miljard euro aan rente.
Terwijl de lakse overheden met veel schulden profiteren van het lage rentebeleid, zijn hun voorbeeldig sparende burgers daarvan het grootste slachtoffer.
Daarbij kun je je afvragen of die meevallers de regering-Michel niet gemakzuchtig maakten. Zelfs zonder iets te beslissen, hoefde ze minder geld uit te geven. Het is niet eens zo kort door de bocht: terwijl de lakse overheden met veel schulden profiteren van het lage rentebeleid, zijn hun voorbeeldig sparende burgers daarvan het grootste slachtoffer.
4. En voor de economie?
De ECB probeert al jaren met haar goedkoopgeldbeleid de economie op te krikken. Enig positief effect is niet zichtbaar. Karel Van Eetvelt, baas van bankenvereniging Febelfin, doet de recente renteverlaging af als ‘een versterking van een geneesmiddel dat gewoon niet werkt’. Geert Noels (Econopolis) zegt het zo: ‘Geld drukken en op duurzame groei hopen, is zoals diploma’s drukken en uitdelen en dan op meer kennis rekenen.’
De ECB stelt dat zonder haar ingrepen het allemaal veel erger zou zijn. ‘Als de ECB haar maatregelen niet had genomen, zaten we in een depressie’, verklaarde Peter Praet enkele jaren geleden in Knack. Ook Hans Bevers (Bank Degroof Petercamp) vindt dat de ECB meer krediet verdient en wijst erop dat ‘de lage rentestand een mondiaal fenomeen is, dat zowat alle rijke landen treft’. Het is een feit dat de (wereld-)economie steeds meer op schulden draait. Schulden zijn de doping van de economie, maar wat als daar een eind aan komt?
Draghi zegt al lang dat ook de overheden hun verantwoordelijkheid moeten nemen om de economie aan te zwengelen. Maar niet alle landen moeten meer investeren, het gaat om landen ‘met veel ongebruikte begrotingsruimte’, benadrukt Christine Lagarde, die Draghi op 1 november opvolgt. Het zijn dus de landen met een groot begrotingsoverschot, zoals Duitsland en Nederland, die meer moeten uitgeven. Voor landen als België, die jaar na jaar een begrotingstekort noteren, wordt dat moeilijk. Niet dat België niet dringend zou moeten investeren in infrastructuur, onderwijs en zorg, maar dan moet het elders besparen of geld halen – en dat is weer een heel ander verhaal.
5. En voor de ECB?
‘Centrale bankiers maken ruzie zoals egeltjes vrijen. Heel voorzichtig’, schreef de Nederlandse econoom Mathijs Bouman. Aanleiding was een persbericht van de president van De Nederlandsche Bank, Klaas Knot, waarin hij de recente ECB-renteverlaging ‘disproportioneel’ noemt en zich zelfs afvraagt of die wel zal werken. Het was de eerste keer dat een ECB-bestuurslid publiek zijn afkeuring liet blijken over een beslissing. Ook Duitsland, Oostenrijk, Estland en zelfs Frankrijk waren het oneens met de beslissing om de rente nog te verlagen.
Dat het gevoerde ECB-beleid zo weinig soelaas brengt en bestuursleden zich zo heftig afkeren van een beslissing, ondermijnt het vertrouwen in de ECB en brengt de hechtheid van de eurozone in gevaar. En dat net op het moment dat Draghi de voorzittershamer doorgeeft aan Lagarde. Haar benoeming is het gevolg van een Europese politieke legpuzzel. ‘Lagarde is gekozen omdat het goed uitkwam, niet omdat ze de beste kandidaat was’, zegt Peter vanden Houte (ING). Lagarde is geen econoom en heeft geen ervaring in een centrale bank, maar des te meer in de politiek. Er worden dan ook vraagtekens geplaatst bij haar onafhankelijkheid.
Dat is niet goed voor de ECB, niet goed voor de Europese economie en ook niet goed voor uw en mijn portemonnee. De gouverneur van de Belgische Nationale Bank, Pierre Wunsch, reageert laconiek: ‘Met Lagarde zal er een nieuwe wind waaien. Zij zal op haar manier omgaan met meningsverschillen. Een wisseling van de wacht — en ik zeg dit met het grootste respect voor Mario Draghi — laat een nieuwe start toe.’ Als die ‘nieuwe wind’ maar geen zware storm wordt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
