‘Waarom de wetenschap verliest als we de kerk te veel in het midden willen houden’

‘Elke keer dat een wetenschappelijke theorie aangevallen wordt en overeind blijft, wordt ze sterker’, schrijft Louis Ide (N-VA). Hij pleit voor de installatie van een wetenschappelijke raad bij de VRT.

Dat ik maandagavond tenenkrullend naar ‘Van Gils & Gasten’ zat te kijken, zal niet veel wetenschappers verbazen. ‘Ostheopatic football consultant’ Thomas D’havé mocht daar zijn zegje komen doen over migraine. Ik denk dat de gemiddelde migrainepatiënt nog meer koppijn kreeg toen hij werd geconfronteerd met de wetenschappelijke onzin die D’havé uitkraamde. Ik aprafraseer: ‘Mensen met migraine prijs u gelukkig: u zal 7 jaar langer leven dan de modale mens zonder migraine’.

Gelukkig was er Marleen Finoulst die de dag na de uitzending de wetenschappelijke puntjes op de ‘i’ zette. Ook De Standaard wijdde een factcheck aan de beweringen van de man. Heel terecht werd zijn ganse theorie naar de prullenbak verwezen. Wel bleef ik met de vraag zitten waarom, als het over wetenschappers gaat, de ene zaak in de krant meer aandacht krijgt dan de andere.

Daarop schreef ook de ombudsman van de VRT een stuk over de zaak. . Ik begrijp ergens wel dat een ombudsman de kerk in het midden wil houden, maar als het over wetenschap gaat, kan dit niet. Want dan verliest de wetenschap altijd. Ik verklaar me nader. Als eender wie beweert: ‘1+1 = 3’, dan kan dit voor de media interessant zijn. Een controversiële stelling lokt immers interesse uit (en dus kijkcijfers). De journalistiek werkt vandaag vaak met woord en wederwoord: bijgevolg zal men in een normale situatie wellicht Jean Paul Van Bendegem als wiskundig expert bereid vinden om uit te leggen: ‘1+1 = 2’. Als we dus de kerk in het midden houden, betekent dit dat: 1+1=2,5. In dat geval verliest de wetenschap altijd. In ‘Van Gils & Gasten’ was het nog problematischer: er was zelfs geen wederwoord, iets wat ook de ombudsman erkent. Zeer lezenswaardig hierover is het boek ‘The Geek Manifesto: Why science matters’ van Mark Henderson, en meer bepaald het hoofdstuk ‘Wetenschap en Media’.

Iets anders is de stelling van Pauwels dat minderheidsstandpunten in de wetenschap aan bod moeten komen. Welnu, dat is een foute opvatting. Minderheidsstandpunten bestaan eigenlijk niet in de wetenschap. Ofwel is iets wetenschap ofwel is het dat niet. Ik wil hiermee niet zeggen dat alle wetenschappers er allemaal dezelfde ideeën op na houden en er geen verschillen zijn, maar dan nog moeten ze wetenschappelijk gefundeerd zijn. En in dit concrete geval is het ook helemaal niet uit te leggen met de bewering dat ‘veel controversiële wetenschappers uiteindelijk gelijk bleken te hebben’.

Pauwels lijkt te willen zeggen dat een minderheidsstandpunt zich ook buiten de wetenschap mag stellen en zich als wetenschap mag (laten) bestempelen. Dat kan dus niet. Ik begrijp onze VRT-ombudsman trouwens ook niet als hij het onderscheid maakt tussen goede en slechte wetenschap. Hiermee heeft SKEPP alvast een kandidaat voor de skeptische put (een ‘erkenning’ voor diegene die zich uitzonderlijk onkritisch heeft opgesteld en de popularisering van kennis en wetenschap totaal verkeerd heeft begrepen).

Vaccinatie

Wie hierover meer wil weten, kan ik het werk van Karl Popper aanraden. Daarin wordt goed uitgelegd dat “de wetenschap” er geen enkel probleem mee heeft dat een wetenschappelijke theorie aangevallen wordt. Dat is net de kracht van de wetenschap. Hoe meer de theorie aangevallen wordt, hoe beter. De consequentie is wel, dat elke keer ze aangevallen wordt en de theorie overeind blijft, ze sterker wordt. Concreet: de vaccinatietheorie is dus bijzonder, bijzonder sterk. Het is dus niet omdat de eerste de beste alterneut beweert dat vaccins niet werken, dat de theorie aan het wankelen gaat. Nogmaals, de alterneut mag de theorie aanvallen, maar moet dit doen in de wetenschappelijke arena, niet op de beeldbuis.

Het is pas als een theorie in de wetenschappelijke arena omver geworpen is, dat de media wel degelijk moeten berichten. Anders uitgedrukt: de falsifieerbaarheid (Popper) gebeurt niet voor de camera.

Tot slot beweert Tim Pauwels dat de journalist niet alles kan kaderen en corrigeren. Maar geef toe: mocht een sportjournalist niet zonder verpinken kunnen zeggen wie derde was in de Ronde van Frankrijk in 1957, er zou schande van gesproken worden. Waarom wordt de lat dan zo laag gelegd als het over wetenschap gaat? De journalist kan zich trouwens wel laten bijstaan.

Daarom deze suggestie. Waarom installeert de VRT geen wetenschappelijke raad? Ik stel voor dat de ombudsman deze aanbeveling voor de VRT mee neemt in zijn jaarlijks verslag. Ik weet zeker dat er bij de VRT voldoende medewerkers kunnen zijn die alle redacties kunnen voeden en adviseren als het gaat over wetenschap. Mensen als Koen Fillet en Lieven Scheire hebben bovendien ook al laten zien dat ook moeilijke wetenschappelijke onderwerpen besproken kunnen worden voor een groot publiek.