Waarom de socialisten in Oostende hopen op een sterk Vlaams Belang

Iedereen tegen Johan Vande Lanotte, dat vat de verkiezingscampagne in Oostende zowat samen. Maar of dat lukt?

Oostende staat voor het eerst in heel lange tijd voor spannende verkiezingen. De voorbije twintig jaar waren de Oostendenaars het normaal gaan vinden dat de socialisten zichzelf keer op keer opvolgden. Zelfs toen de SP.A in 2012 haar absolute meerderheid verloor, bleef een bestuur zonder die partij onmogelijk. Daar zou weleens verandering in kunnen komen. Als de SP.A ook maar een paar zetels verliest, kan ze uit de coalitie worden geweerd. En dat lijkt precies het plan te zijn van de politieke concurrentie. Hoewel het door socialisten gedomineerde bestuur de kuststad op verschillende vlakken nieuw leven heeft ingeblazen, zwelt de kritiek aan. Niet het minst doordat de kinderarmoede is toegenomen, de diversiteit in de stad voor wrijvingen zorgt, en veel inwoners een eigentijdser mobiliteitsbeleid willen.

Hét sleutelmoment van de voorbije bestuursperiode was toen Johan Vande Lanotte (SP.A), na vele jaren minister af, de fakkel overnam van de populaire burgemeester Jean Vandecasteele. De officiële versie was dat die er zelf voor had gekozen om een stap opzij te zetten, maar geen Oostendenaar die dat gelooft. Dat Vandecasteele in het schepencollege bleef zitten en daar volgens ingewijden zijn meest sarcastische glimlach bovenhaalt telkens als zijn opvolger een stormpje moet doorstaan, helpt niet.

Daarbij komt nog dat de SP.A in heel Vlaanderen de wind niet bepaald in de zeilen heeft. Vandaar wellicht dat Vande Lanotte vorig jaar aankondigde dat hij met een Stadslijst naar de kiezer trekt. Ter voorbereiding konden gewone burgers een jaar lang meeschrijven aan het verkiezingsprogramma. Maar de lijstvorming verliep allerminst vlot. Daardoor moest de presentatie van de Stadslijst, met naast de traditionele socialisten ook veertien verruimers, vorige week zelfs even worden uitgesteld. ‘Het ziet er niet naar uit dat er onder de verruimers spectaculaire namen zullen zitten’, zegt een socialist. ‘Maar zelfs als ze allemaal maar tweehonderd nieuwe stemmen aanbrengen, kan dat het verschil maken.’ Toch zal de lijst het vooral van socialistische stemmentrekkers moeten hebben. Naast lijsttrekker Johan Vande Lanotte en duwer Jean Vandecasteele wordt ook veel verwacht van populaire schepenen als Tom Germompré en Vanessa Vens. Nationaal partijvoorzitter John Crombez krijgt kritiek omdat hij niet op een échte SP.A-lijst staat, maar veel zorgen maken zijn partijgenoten zich daar niet over. ‘John maakt in Oostende toch het verschil niet’, klinkt het droog.

Ministersbonus

Nu het rode bastion wankelt, ziet de concurrentie haar kans schoon. Bij de Open VLD lijken ze dezer dagen zelfs behoorlijk zegezeker. ‘Niet helemaal onterecht’, zegt politicoloog Carl Devos, die ook ambassadeur van de Universiteit Gent in West-Vlaanderen is. ‘Vande Lanotte en de liberale lijsttrekker Bart Tommelein, tussen wie de strijd zal gaan, zijn aan elkaar gewaagd. Tommelein loopt in de kijker als viceminister-president van de Vlaamse regering, is een communicatietalent en heeft zijn partij in Oostende op de kaart weten te zetten. Hij is zeer aanwezig in de stad en is er ook graag gezien. Als Tommelein ooit een kans krijgt om de sjerp te pakken, is het nu wel.’

Alleen zitten de liberalen in Vlaanderen niet meteen in de lift, en is het geen sinecure om jezelf te presenteren als alternatief voor een stadsbestuur waar je al twaalf jaar deel van uitmaakt. Toch zou het Tommelein moeten lukken om stevig vooruit te gaan. Verlies of zelfs maar een status quo zou een persoonlijke afgang betekenen en zijn positie binnen de Open VLD danig verzwakken.

De liberale lijsttrekker is niet de enige zelfverklaarde kandidaat-burgemeester. Ook de N-VA, vandaag de grootste oppositiepartij, hoopt de teugels in handen te kunnen nemen. ‘In 2012 hebben we onszelf vanuit het niets op de Oostendse kaart gezet, en haalden we meteen tien zetels binnen’, zegt lijsttrekker Björn Anseeuw. ‘Nu is het tijd voor de volgende stap: zelf beleid maken.’ Aangezien het de N-VA in Vlaanderen nog altijd voor de wind gaat, is de kans groot dat de partij in Oostende kan aandikken. Al wekken de directe, soms onbehouwen stijl en de uitgesproken rechtse standpunten van Anseeuw niet overal evenveel sympathie op. ‘Niet voor niets wordt hij weleens de Siegfried Bracke van Oostende genoemd’, zegt Devos. ‘Hij voert hard oppositie, legt op alle slakken zout en komt vaak met een negatieve, weinig constructieve boodschap in het nieuws. Het gevolg is dat hij niet als een echt alternatief wordt gezien.’

Die harde, aanvallende manier van oppositievoeren, is volgens de politicoloog ook het zwakke punt van Groen-lijsttrekker Wouter De Vriendt. ‘Ook hij brengt vaak een negatief verhaal, zij het minder uitgesproken dan Anseeuw’, vindt Devos. ‘In de perceptie overschaduwt dat de lijst met positieve voorstellen die hij ongetwijfeld op zak heeft.’ Toch lijkt het erop dat de groenen in Oostende een mooie score zullen behalen. Zeker nu de partij over heel Vlaanderen aan een opmars bezig is. Bovendien heeft De Vriendt zich ondertussen zowel in de stad als in de Kamer in de kijker gewerkt.

We zouden het bijna vergeten, maar het Oostendse stadsbestuur bestaat uit drie partijen. Ook de CD&V zit, bij de gratie van de SP.A, al jaren mee aan het roer. Maar die partij is zo klein en meegaand dat ze alleen van tel is als de een of andere coalitie nog een paar zitjes nodig heeft om aan een meerderheid te komen. Aangezien de christendemocraten ook de afgelopen jaren geen potten hebben gebroken, en de lijst grosso modo uit dezelfde kandidaten bestaat, lijkt daar voorlopig geen verandering in te komen. Sterker nog: nu alle ogen gericht zijn op het vuurgevecht tussen de socialisten en hun uitdagers zou de CD&V weleens helemaal kunnen wegdeemsteren.

Mechels model

Twee jaar geleden al voorspelde Johan Vande Lanotte dat de N-VA straks in zo veel mogelijk steden een coalitie zal proberen te smeden met de Open VLD. Ook in Oostende. Ondertussen heeft hij al laten weten dat samenwerking met de N-VA voor hem geen optie is, en dat blijkt wederzijds. Tommelein, daarentegen, sluit niet uit dat hij straks weer in een bestuur stapt met de socialisten, maar zijn eerste keuze is het niet. Het enige wat hij absoluut niet wil, is met twéé linkse partijen besturen. Aangezien de SP.A niet zijn favoriete partner is, geeft de Open VLD dus de voorkeur aan Groen.

Wouter De Vriendt beseft maar al te goed dat zijn partij weleens de sleutel in handen zou kunnen houden voor zo goed als elke coalitie zonder de socialisten. In een debat zei hij onlangs dat hij in de eerste plaats voor verandering kiest. Lees: niet voor de SP.A. Zo wijst alles in de richting van een coalitie naar Mechels model met N-VA, Open VLD en Groen – ook wel een Brazilië-coalitie genoemd.

Toch vermoeden sommigen dat Vande Lanotte en Tommelein het ondanks hun stoere woorden al op een akkoordje hebben gegooid. ‘Ik sluit niet uit dat we een herhaling krijgen van wat er na de verkiezingen van 2012 is gebeurd’, zegt De Vriendt. ‘Ook toen wilde Tommelein burgemeester worden. Hij voerde zelfs campagne met de slogan “De weg uit het rood”. Maar toen puntje bij paaltje kwam, klonken de drie traditionele partijen zich aan elkaar vast. Dat zou nu weer kunnen gebeuren. Ik hoor zelfs het gerucht dat Vande Lanotte drie jaar burgemeester zou blijven, en dan de sjerp zou doorgeven aan Tommelein.’

Terwijl alle partijen zich proberen te wapenen voor elke mogelijke verkiezingsuitslag, hopen sommige socialisten stiekem op winst voor de enige partij waarover we het nog niet hebben gehad: Vlaams Belang. ‘Hoe meer die partij groeit, hoe kleiner de kans wordt dat een coalitie zonder ons mogelijk is’, klinkt het. ‘Veel perverser kan de situatie niet worden voor een socialistische partij.’